De regio is hot! Regio’s zijn doorgaans autonome gebieden met een eigen sociale, economische en politieke betekenis. De regio lijkt meermalen juist een plek waar globale netwerken en invloeden elkaar ontmoeten. Wij zijn opgegroeid met de centraal geleide natiestaat, maar bijvoorbeeld in Europa hadden we vroeger hertogdommen, graafschappen en bisdommen.
Regio’s spelen een rol in verticale coördinatie (afstemming van het beleid van verschillende schaalniveaus: gemeente, provincie, Rijk, EU). Voorbeelden zijn politieregio’s, waterschappen, onderwijsregio’s, gezondheidsregio’s en arbeidsregio’s. De regionale samenwerking richt zich op welvaart en welzijn. De regio wordt steeds belangrijker in landelijke en politieke beleidsvisies. Dat is best wel uniek, omdat het zogeheten ”huis van Thorbecke” niet in een regionale bestuurslaag voorziet. Staatsman Thorbecke (1798-1872) verdeelde Nederland in een lokale, een provinciale en een nationale bestuurslaag. De regio is echter geen ”niemandsland” of een soort droomland waarin alle maatschappelijke problemen worden opgelost. Regio’s willen pragmatisch de krachten bundelen, dicht bij de burger, werkend vanuit de eigenheid van het gebied. Initiatieven maken nieuwe energie los en bevorderen samenwerking tussen publieke en private organisaties.
Bij onder meer ziektepreventie, toekomstbestendige landbouw en energiestrategie wordt de regiorol steeds prominenter. Regionaal samenwerken overstijgt de gemeentelijke capaciteit om lokale problemen op te lossen. In de afgelopen jaren ontstonden allerhande regionale coalities, netwerken en overleggen. Zo werken gemeenten samen in zogeheten Economic Boards om innovatie, werkgelegenheid en lokaal ondernemerschap te stimuleren.
Zelf ben ik als lector aan CHE betrokken bij de Regio Foodvalley, een samenwerkingsverband tussen acht gemeenten in de Gelderse Vallei, een gebied waar diverse maatschappelijke vraagstukken samenkomen. Hier is een aanpassing in emissies nodig om de zeer hoge ammoniak- en fijnstofuitstoot te reduceren. Het gebied ligt tegen Natura 2000-gebied de Veluwe aan en heeft, naast het vraagstuk van de luchtemissies, grote opgaven voor bodem, water en natuur. Deze opgaven hangen met elkaar samen.
De regio kent een innovatief en daadkrachtig MKB-bedrijfsleven, niet het minst in de agrosector. Het wordt mede gevoed door hoogwaardige landbouwkennis vanuit de WUR. Er moeten ook 40.000 woningen gebouwd worden. Het gebied behoort tot twee provincies, Gelderland en Utrecht. De acht gemeenten vormen een regiobestuur en worden bijgestaan door de Economic Board Foodvalley. Daarin participeren bedrijfsverenigingen, VNO-NCW, zorg-, kennis- en onderwijsinstellingen en de gemeentelijke en provinciale overheden.
In deze regio willen we schone lucht, gezonde biodiversiteit, vitale natuur en een leefbaar platteland realiseren. Daarnaast beogen we duurzame economische activiteiten, gericht op de productie van gezond voedsel, en een innovatieve primaire agrarische sector. Dit alles in een prettig woonklimaat met een goede infrastructuur. Om alle belangen van private en publieke organisaties te behartigen en hiervoor goede bestuurlijke arrangementen te ontwikkelen zijn diverse overlegstructuren gevormd. Op deelbelangen zijn weer aparte ecosysteemverbanden gevormd, zoals het Landbouwnetwerk Regio Foodvalley. Daarin maken lokale overheden, private ”erfbetreders” als agrarische adviseurs, veevoerleveranciers, banken, het waterschap en kennisinstellingen afspraken op basis van gelijkwaardigheid.
Het is nodig om vanuit al die verschillende belangen via een gezamenlijke strategische agenda te werken, gericht op het algemeen belang. Niet alleen de overheid en het bedrijfsleven, maar ook onderwijs- en onderzoekspartijen werken aan deeltaken. De Economic Board is cruciaal om het gemeenschappelijke belang te bewaken en te bevorderen. Die Economic Board is eigenlijk te vergelijken met een regionale Sociaal-Economische Raad, die erop toeziet dat het algemeen belang wordt gediend.
Bij zo’n ecosysteemaanpak moeten innovatie- en ondernemerskracht gericht blijven op ”sociale reproductie”. Die omvat alle activiteiten die het sociale en biologische leven (allereerst in de regio) in stand houden. Alleen dan kan vervolgens aan duurzame en toekomstbestendige economische productie worden gewerkt. Dat betekent voor boeren, burgers, buitenlui en private en publieke bestuurders een focus op het algemeen belang –daarop zijn ze ook aanspreekbaar– en oprechte interesse in de belangen en de betrokkenen in de regio. Hier valt natuurlijk nog veel te leren en misschien nog wel meer af te leren. Alleen ga je wellicht sneller, maar samen kom je verder.
De auteur werkt bij de CHE en Nyenrode Business Universiteit.
