Tussen de rondrennende kinderen, blaffende honden en bejaarden met afritsbroeken zoekt de pakketbezorger zijn plekje op de veerboot. Zijn collega, die normaal gesproken Schiermonnikoog voor zijn rekening neemt, zit thuis met een TIA. „Het is geen straf om deze ronde te doen”, vertelt hij lachend, terwijl de boot de regenachtige haven van Lauwersoog verlaat.

Op de terugweg hoopt de PostNL-medewerker de veerboot van 13.30 uur te halen. Maar als dat niet lukt, zit hij er ook niet mee. „De volgende gaat pas om 16.30 uur, maar ik vermaak me wel. Genoeg mooie vogels en natuur op het eiland.”

Het afvaartschema bepaalt het ritme van het eiland. En dat zorgt voor een zekere gemoedelijkheid, zegt Pascal Drost, ober bij strandtent De Marlijn. Dertien jaar geleden ruilde hij het jachtige Groningen in voor het rustige Schiermonnikoog. „Je kent je buren en weet wie er drie straten verderop woont. Ook groet iedereen elkaar. Dat is in de stad echt anders.” Omzien naar elkaar dus; geldt dat ook voor nieuwkomers? „Zeker”, zegt Drost. „Ik ben warm ontvangen”

Het is nog geen twaalf uur, maar de eerste gast bestelt al een biertje bij de barman. Een gezin een tafeltje verderop gaat unaniem voor warme chocolademelk. Buiten versperren een paar schapen het schelpenpad. Een paar pubers op pony’s hobbelen voorbij. Twee vrouwen fotograferen drie fazanten.

Cintia Oliviera en Wesley van der Wind rusten uit op een bankje in de duinen. Het stel woont onder de rook van Rotterdam en ontvlucht met een bezoekje aan Schiermonnikoog even de drukte van de stad. Hoe het ze lijkt om op een eiland te wonen? „Dat is toevallig. Ik ben geboren op een eiland”, vertelt de Kaapverdische Oliviera lachend.

Vijftien was ze, toen ze vertrok naar Europa. Maar herinneringen aan het eilandleven heeft ze nog wel. „Mensen leefden daar meer in connectie met elkaar en met de natuur”, zegt ze, terwijl haar dochtertje naar schelpen zoekt. „Maar er is ook veel sociale controle op een eiland, hoor. Mensen houden elkaar constant in de gaten.”

Dat vindt ook Jibbe –„nee, geen achternaam”– die onkruid trekt in zijn versteende voortuin. Op zijn zestiende rende hij „heel hard weg van het eiland, vanwege die irritante sociale controle. Als je iets uitgevreten had, wist meteen iedereen het.” Na omzwervingen van Amerika tot Amsterdam, besloot hij op zijn 28e terug te keren naar het eiland. „Als je wat ouder bent, ga je het waarderen dat iedereen elkaar een beetje in de gaten houdt.” Met nieuwkomers heeft hij het niet zo op. „Ze moeten eerst die lange winter hier maar eens zien te overleven. Dan is hier niks te doen.”

Tussen de rietgedekte vakantievilla’s kronkelt een weggetje naar de vuurtoren. Nardi Schutten uit Rozendaal laat er haar labrador uit. Ze hoeft niet lang na te denken over de vraag of ze wel op een eiland wil wonen. „Ik kom heel graag op Terschelling en Schiermonnik­oog, meerdere keren per jaar zelfs. Maar er wonen? Dat lijkt me helemaal niks.” De afhankelijkheid van de boot is haar grootste bezwaar.

De onderlinge betrokkenheid is wel iets wat haar trekt in het eilandleven. Het doet haar denken aan haar jeugd in het Achterhoekse dorpje Zieuwent. „Noaberschap stond daar hoog in het vaandel. Je bent er voor elkaar in goede en slechte tijden. Dat kennen ze hier ook nog.” In Rozendaal, waar ze nu woont, is die hechte gemeenschapszin volgens haar nauwelijks te vinden. „Eigenlijk best jammer.”

Rouwauto

Tachtiger Sytse Schut –een vat vol verhalen– bevestigt dat mensen op Schiermonnikoog naar elkaar omzien, zo vertelt hij aan de keukentafel. De oud-supermarkteigenaar, die al zijn hele leven op het eiland woont, komt net van een afscheidsdienst van een recent overleden eilandbewoner. De kerk zat stampvol. Naast familieleden waren er „ontzettend veel” eilanders. „Dat is bij elke rouwdienst op Schiermonnikoog zo. Hier leeft echt het gevoel dat je een dorpsgenoot naar de laatste rustplaats brengt.” Toen diensten tijdens corona niet bezocht mochten worden, stonden de eilanders „rijen dik” langs de weg om afscheid te nemen.

Vroeger ging een zogenoemde leedaanzegger elk huis langs om te vertellen dat er een eilandbewoner was overleden, vertelt Schut. Tegenwoordig gaat dat via een kaartje, geregeld door de lokale begrafenisvereniging. De organisatie, die bijna geheel op vrijwilligers draait, verzorgt de uitvaarten op het eiland. „Wij hebben hier geen begrafenisondernemer en er rijdt ook geen rouwauto rond. Alles gebeurt lopend.” De dragers, met grijs kostuum en hoge hoed, lopen met de baar een rondje om het kerkhof en laten bij het graf de kist met touwen zakken.

Die touwen werden een tijdje geleden vervangen door een lift, maar daar kwamen de eilanders al snel tegen in het geweer. „Dat gekke ding wilden we niet.” Het zegt volgens Schut iets over de traditionele inborst van de eilanders. „Aan zoiets moet geen techniek te pas komen. Het is mensenwerk.” Door een schep duinzand op de kist te gooien, nemen de aanwezigen afscheid van hun dorpsgenoot. „Eilanders zijn natuurminnend.”

Schiermonnikoog heeft geen verzorgingstehuis. Wie op oudere leeftijd echt niet meer thuis kan wonen, zal dus ”over de dijk moeten”. Een beslissing die ouderen zo lang mogelijk uitstellen; afscheid nemen van hun geliefde eiland valt velen zwaar. Toch kunnen ze ook op het vasteland rekenen op de betrokkenheid van de eilandbewoners. Schut: „Als mijn auto naar de garage in Friesland moet, bezoek ik gelijk even de oud-dorpsgenoten die daar in het verzorgingshuis zitten. Dan praten we een uurtje dialect. Dat maakt ze zo blij.”