De mussen vallen van het dak in Amsterdam. Ondanks tropische temperaturen vergapen toeristen zich massaal aan de grachten en grachtenpandjes in de Jordaan. Smalle straatjes, hoge gevels. Camera’s klikken.

Gerard Spits eet een banaan op het bordes, bovenaan de trap van z’n huis. Uitzicht op de Bloemgracht. „Uitstekend wonen hier”, zegt de 83-jarige Jordanees. Tegenover hem woont een Zweed, naast hem een Egyptenaar. „Daar”, zegt hij, wijzend met z’n banaan. „Daar woonde tv-presentator Matthijs van Nieuwkerk.” Een dikke BMW-cabrio rijdt voorbij.

Meer overSerie: Verbinding

Het probleem van de Jordaan in een notendop. De karakteristieke, vanouds arme Amsterdamse volksbuurt is verworden tot een yuppenwijk. Mensen met veel geld veroveren de Jordaan. De oorspronkelijke bewonersgroep sterft langzaam uit.

„Allemaal yuppen hier”, zegt Annie Flens (77), geboren en getogen Jordanees, in de ontmoetingsruimte voor ouderen aan de Tichelstraat. „Daar zijn we niet blij mee.” Ze corrigeert zichzelf. „Er zitten ook aardige tussen, hoor. Maar al die oude leukerds gaan weg.”

Onder ouderen in de Jordaan komt veel eenzaamheid voor, weet Flens, tien jaar vrijwilliger bij de Stichting Ontmoetingsruimte Ouderen Jordaan (SOOJ). „Verschrikkelijk.” Het initiatief biedt, met subsidie van de gemeente, een gezellige huiskamer. Voor ouderen. Tegen eenzaamheid.

In de ontmoetingsruimte staan vijf, zes tafeltjes. Oudere bezoekers, vooral vrouwen, nemen plaats. De biljarttafel is vandaag afgedekt met een bruin zeil. Tijd voor bingo; 1,50 euro voor een kaart.

Flens bedient het rode Bingo-apparaat. „Ik krijg er een lamme arm van. Maar een elektrische kunnen we niet betalen.” De zaal valt stil. Het ratelen van de genummerde ballen door het geraamte verstoort de stilte. Geconcentreerd turen de ouderen naar hun Bingokaart. „Nummer 86… nummer 16…”, dreunt Emans op. De prijzen lopen uiteen. Van een kokosmat en een wijnrek –mét fles– tot een pak toiletpapier. De ”superprijs” is 50 euro. Cash. Alleen wanneer er veel deelnemers zijn.

Doel van de SOOJ is om oudjes uit hun huis te krijgen. Met Engelse, Franse, Spaanse en Italiaanse les. Voor Frans en Italiaans bestaat een wachtlijst. Het ”Dameskoor” en ”Mokum zingt” oefenen hier steevast. De SOOJ trekt een slordige 200 bezoekers per week, de Bingo een dikke 30.

SOOJ-secretaris Ad Kempen (66) geniet van de „schattige” vragen op zijn computerspreekuur. „Onmisbaar”, noemt hij het werk voor de ouderen. „Eenzaamheid is de ziekte van deze tijd. De SOOJ wil daar een medicijn tegen zijn.”

Veel bezoekers hebben een kleine portemonnee, legt Kempen uit. Daar speelt de SOOJ op in. „In barretjes hier om de hoek betaal je al snel 3,50 euro voor een kop koffie”. Het ouderencentrum vraagt slechts 1 euro. Thee kost 0,50, een tosti 1,10. De prijslijst meldt 1,50 euro voor een ”G. Bal”, een gehaktbal.

Gerda Wimmers (74) –„rasechte Jordanist”– komt al twintig jaar bij de SOOJ. „Vroeger hielpen bewoners elkaar in de Jordaan, nu niet meer. Die yuppen duwen je op de markt zo aan de kant. Nou, ik duw gewoon terug, hoor.”

Annie draait een nieuw Bingo-rondje. „Nummer 55… 32…” De kordate vrijwilligster komt bij meer initiatieven in de Jordaan over de vloer. „Ik probeer alles. Bij Simon de Looier kun je goedkoop eten”, vertelt ze over het Bijbelcentrum van de Gereformeerde Gemeenten. „Je krijgt altijd eerst een verhaal uit de Bijbel. Prima. Maar niet te lang hè…?!”

Simon de Looier

De deur van Bij Simon de Looier aan de Looiersgracht staat uitnodigend open. Evangelist Rini Vos, drie jaar actief in de Jordaan, herkent de uitspraak dat het Bijbelverhaal voor de maaltijden niet te lang mag duren. „Ik vertel hooguit vijf minuten. Voor bezoekers is dat tegenwoordig al te lang. De spanningsboog is kort.”

Eenzaamheid is een groot probleem in de Jordaan, weet Vos. „Veel ouderen zitten de hele dag achter de vitrage. Ze zijn al blij als ze een keer per week iemand spreken.” Om contact te leggen, organiseert het Bijbelcentrum zondagse samenkomsten, inloopdagen, creatieve workshops, een kinderclub en maaltijden voor de wijk.

Jordanezen weten de weg naar de Looier te vinden. De maaltijden –drie of vier gangen voor 5 euro– trekken altijd zo’n dertig bezoekers, veelal ouderen. Ook CSFR-studenten schuiven aan. „Voor een goedkope maaltijd, zeker. Maar ook om iets te betekenen voor ons.”

Vos ervaart vrucht op het werk in de Jordaan. „Ik zie mensen betrokken raken op het Woord, mensen die luisteren, die vragen hoe ze het geloof handen en voeten moeten geven. Ik ervaar dat als zegen.”

Noorderkerk

Iets verderop staat de monumentale Noorderkerk als een rots in een bruisende Jordaan. De PKN-gemeente van Gereformeerde Bondssignatuur zet zich ook in voor volksbuurt. „De Jordaan desintegreert door de komst van yuppen”, zegt ds. Dick Wolters, de „buurtdominee” van de Noorder. „Met onze activiteiten proberen we oude en nieuwe bewoners in gesprek te laten komen.”

De kapel van de Noorderkerk is elke dag open, de hele kerk op marktdagen. „De markt is een ontmoetingsplek voor Jordanezen en Jordanezen die naar elders zijn verhuisd”, zegt ds. Wolters. „Mensen komen bij ons langs voor een gratis bakje koffie. Weinig inhoudelijk, maar wel belangrijk om als kerk open te zijn.”

Inhoudelijker zijn de lunchdiensten, de hightea’s –„met lekkere hapjes”– en de burendiners, waarbij de Bijbel opengaat. De Noorderkerk organiseert verder Alpha-cursussen en verschillende workshops.

De drijfveer van de Noorder is om „in Gods naam present te zijn” in de Jordaan. „Om iets te weerspiegelen van de liefde van Christus.” God werkt nog in Amsterdam, bevestigt de missionair predikant. „Als ik dat niet meer zou geloven, zou ik mijn koffers pakken.” De predikant ziet bezoekers regelmatig terugkomen. Met interesse. Met verlangen naar het Woord. „De Geest werkt.”