Maar één op de vijftig draagmoeders draagt andermans kind belangeloos. De andere 49 vrouwen doet dat voor het geld. Toch wil het kabinet altruïstisch draagmoederschap verder gaan reguleren. „Wanneer je het gaat reguleren, zal het zich verspreiden.”
De SGP is „enigzins verbijsterd” door de kabinetsreactie op de Casablancaverklaring. In antwoord op schriftelijke vragen van Kamerlid Van der Staaij reageert Franc Weerwind, minister voor Rechtsbescherming, dat de verklaring het belang van zorgvuldig draagmoederschap onderstreept. De verklaring die oproept tot internationale afschaffing van draagmoederschap wijzigt het kabinetsstandpunt echter niet.
Verder maakt Weerwind bekend dat hij rond de zomer een wetsvoorstel met de Tweede Kamer deelt dat altruistisch draagmoederschap verder moet reguleren. Hoewel commercieel draagmoederschap, waarin vrouwen hun kind dragen voor een financiële beloning, in Nederland zal worden gecriminaliseerd, blijft altruïstisch draagmoederschap legaal. De nieuwe wet is er volgens de minister vooral op gericht om de rechten van het kind, de draagmoeder en de wensouders beter te beschermen.
Weerwinds antwoorden komen nadat SGP-Kamerlid Kees van der Staaij schriftelijke vragen stelde naar aanleiding van publicaties op CNE.news en in het Reformatorisch Dagblad over de presentatie van de Casablancaverklaring. Begin maart riepen tientallen experts op tot de wereldwijde afschaffing van draagmoederschap. Volgens hen schaadt deze praktijk de rechten van vrouwen en kinderen. Een wereldwijde afschaffing is de enige manier om omzeilingen van landsgrenzen en –wetten te voorkomen.
Patroon
De kabinetsreactie wekt verbazing op bij de SGP. „Ondanks deze breedgesteunde verklaring gaat het kabinet verder met deze wetgeving”, zegt een woordvoerder van Van der Staaij. Zij signaleert een patroon. „Deze handelswijze van het kabinet komt overeen met argumentatie rond wetgeving bij abortus en prostitutie: je kunt maar beter reguleren om erger te voorkomen.”
Volgens de ondertekenaars van Casablanca beperkt draagmoederschap de rechten van vrouwen en kinderen. Minister Weerwind is het hier niet mee eens. Draagmoederschap kan volgens hem goed gaan „zolang aan bepaalde zorgvuldigheidsstandaarden wordt voldaan.” De minister refereert aan de Commissie Joustra, die interlandelijke adoptie onderzocht en daarbij ook draagmoederschap noemt. Volgens Weerwind zet de commissie een bepaalde standaard voor draagmoederschap.
Maar de SGP deelt deze interpretatie niet. „De Commissie Joustra biedt geen ruimte voor zorgvuldig draagmoederschap omdat de belangen van het kind in geen geval voorop staan.”
Mazen
De mensen achter de Casablancaverklaring zijn ook kritisch op de antwoorden van minister Weerwind. „Wanneer je draagmoederschap reguleert, geef je het de ruimte”, zegt de Spaanse Carmen Lázaro, hoogleraar in de rechten aan de Internationale Universiteit van Catalonië in Barcelona. „Het begint met altruïstisch draagmoederschap en eindigt met de acceptatie van alles. Klinieken staan klaar om de mazen in de wet uit te buiten en zich verder te verspreiden.”
Altruïstisch draagmoederschap, waarin een draagmoeder het kind zonder belangen draagt, vormt maar een klein deel van het totale aantal draagmoederschappen, zegt Lázaro, die een studie uit 2018 citeert. „Minder dan twee procent van de wereldwijde draagmoederschappen zijn altruïstisch. Gaat de Nederlandse overheid wetgeving maken voor zo’n kleine minderheid? En wat gebeurt er met die andere 98 procent?”
Lázaro vraagt zich verder af hoe de overheid transacties wil controleren. Hoewel altruïstisch draagmoederschap belangeloos is, mogen wensouders de onkosten vergoeden.
In het nieuwe wetsvoorstel wil het kabinet „prikkels” toevoegen die wensouders kiezend voor een buitenlands traject moet bewegen om trajecten in te gaan die aan „bepaalde zorgvuldigheidseisen voldoen.” Op deze manier blijft commercieel draagmoederschap via het buitenland nog steeds mogelijk en erkend door de Nederlandse staat.
Selectief
Het kabinet wil dus zorgvuldig draagmoederschap mogelijk laten blijven. Dat is volgens hoogleraar Lázaro echter niet mogelijk, omdat de rechten van het kind per definitie niet zorgvuldig worden behandeld. „Kinderartsen noemen de scheiding tussen de pasgeborene en de draagmoeder de „eerste rouw” omdat het kind dit ervaart alsof het zijn moeder verliest in het kraambed.”
Om zijn punt over zorgvuldig draagmoederschap te maken, refereert Weerwind aan verschillende organisaties die werken aan wetgeving rond draagmoederschap. De minister noemt onder andere de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht die nu aan juridische kaders werkt.
Daarnaast zegt het kabinet het werk van de International Social Service te volgen. In 2021 publiceerde deze niet-gouvernementele organisatie de zogenaamde Verona Principes. Deze principes vormen richtlijnen voor „verantwoord draagmoederschap”, die echter nooit zijn geratificeerd door een internationaal orgaan. Daarnaast wijzen critici op het feit dat het ISS nooit heeft besproken of draagmoederschap überhaupt gewenst is. Het kabinet zegt deze richtlijnen echter te steunen.
Volgens professor Lázaro is Weerwind selectief in zijn referenties. „Waarom noemt de minister niet het jaarlijkse rapport van het Europees Parlement uit 2015, dat het draagmoederschap veroordeelt? En in 2016 weigerde de Raad van Europa nog een voorstel dat draagmoederschap in Europa wilde reguleren.”
Adoptie
Net als de Commissie Joustra vergelijkt het kabinet in de antwoorden aan Van der Staaij draagmoederschap met interlandelijke adoptie. Dat is volgens Lázaro een grote fout. „Draagmoederschap en internationale adoptie zijn twee verschillende dingen. Bij adoptie is er een kind dat hulp nodig heeft, terwijl er bij draagmoederschap eerst een verwekt wordt.”
Ook de SGP valt over deze vergelijking. „Bij interlandelijke adoptie zoekt men een thuis voor kinderen die anders een kansarme toekomst hebben in hun land van herkomst”, aldus de woordvoerder. „Bij draagmoederschap is er sprake van een kinderwens bij (vaak) Westerse ouders. Daarin zijn de belangen van zowel het kind als de moeder ondergeschikt aan dat van de wensouders.”
Pro-life
De SGP verwacht dat Weerwinds wetsvoorstel steun van een meerderheid uit de Kamer krijgt. Echter, „het rapport van de Commissie Joustra zal de Kamer wel kritisch maken.”
Voor de partij biedt de kabinetsreactie handvatten om verder in gesprek te gaan met Weerwind. „Het wetsvoorstel biedt een goede mogelijkheid om draagmoederschap in het algemeen ter sprake te brengen. Dit voorstel past ook in een bredere discussie over maakbaarheidsdenken. Iets waar de SGP zich altijd tegen verzet.”
De Casablancaverklaring is voor de SGP een steun in de rug, zegt de woordvoerder. „Wanneer experts uit 76 verschillende landen het erover eens zijn dat draagmoederschap mensenrechten schendt, zien we daarin een bevestiging van de gevaren van deze praktijk. Je kunt niet pro-life zijn en draagmoederschap steunen.”
