Rachel heette ze. „Ze was niet zo jong meer”, zegt Victor Kalisher. „Ze kwam hier en vroeg: Kunt u me alstublieft vertellen wat de betekenis is van Jesaja 53? Dat deed ik, en ze riep uit: Kijk toch eens wat we gedaan hebben, zo erg! Hij was de Messias, nu zie ik dat Jesaja het over de Messias heeft.”
Gesprekken als deze voert hij regelmatig, zegt Kalisher (58). Hij is directeur van The Bible Society in Israel, het Israëlisch Bijbelgenootschap.
De Bijbelshop van de organisatie bevindt zich in de Jaffastraat in Jeruzalem, de straat die begint bij de beroemde Jaffapoort, entree van de Oude Stad. Overal toeristen, groepjes orthodoxe Joden, studenten, militairen – sommigen net 18, misschien. Een tram belt zich een weg over het drukke kruispunt vlak bij de winkel.
Of winkel; Kalisher spreekt liever van „”outreach center”, Bijbelcentrum, een fysieke plek waar mensen naartoe kunnen komen om even rond te kijken, anderen te ontmoeten, met hun vragen te komen, over Gods Woord, of over zichzelf. Veel mensen zijn op zoek.”
Het Israëlisch Bijbelgenootschap heeft drie van zulke locaties: in Jeruzalem, Tel Aviv en Haifa. „Zo’n plek heeft grote voordelen. We leven in een wereld waarin iedereen op internet, op sociale media, zit, en mensen het contact met andere mensen verliezen. Maar als het om levensvragen gaat, heb je uiteindelijk toch vriendschappen nodig, lokale gemeenschappen in plaats van een website.”
Door de jaren heen wisten tal van mensen de Bijbelshop te vinden, zegt Kalisher. „Orthodoxe Joden, seculiere Joden. Laatst sprak ik hier een paar mensen die me vertelden dat zij de Heere, de waarheid, hadden gevonden. En een man met een orthodox-Joodse achtergrond vertelde me hoe hij had gezocht en gezocht en nu de waarheid in Christus, in Yeshua, had gevonden. Hij ervoer dat de Heilige Geest in hem was gekomen, en dat Die hem aan het reinigen was. Hij huilde.”
Een andere orthodoxe man, vertelt Kalisher, „stelde ik op een gegeven moment de vraag: Heb je ooit het Nieuwe Testament gelezen? Ja, zei hij. Ik vroeg: Geloof je ook wat daarin staat? Tot mijn verwondering zei hij: Ja, en ik ben niet de enige in mijn jesjiva, mijn Talmoedschool.”
Kalisher noemt verder Aäron, een oudere man die niet via de voordeur –aan de Jaffastraat– naar binnen durfde te komen. „Hij belde me altijd een paar minuten van tevoren. Ik deed dan de achterdeur open en dan ging hij hier uit het Nieuwe Testament lezen.”
Natuurlijk, zegt de directeur van The Bible Society, „nog steeds zijn er veel orthodoxe Joden die weigeren het Nieuwe Testament in te kijken, die niet willen inzien dat het hier om een Joods boek gaat, die anti-evangelisatie- en antichristelijke websites beginnen. Maar ik denk dat deze tijd om volledige openheid vraagt. We leven in een democratisch land en het is onze taak ons geloof te delen. Niet met het pistool op iemands hoofd, maar heel simpel, door het Woord van God bekend te maken. Wij kunnen mensen niet overtuigen. We zeggen hier: Je kunt het paard bij het water brengen; je kunt het niet laten drinken. De Heere alleen is de Koning van de harten, Hij kan mensen veranderen. Wij kunnen bidden en het Woord brengen. En ik denk dat dat vandaag belangrijker is dan ooit.”
De spanningen in Israël zijn, 75 jaar na de oprichting, groot.
„Mensen zijn gefrustreerder dan wanneer ook in de geschiedenis van Israël. Dat de staat Israël 75 jaar bestaat, is een wonder. Het is een bewijs van de waarheid van Gods Woord, een Godswonder. En elke dag dat we hier wonen is dat ook. Maar we wonen hier niet in de hof van Eden, we leven onder heel moeilijke, gevaarlijke omstandigheden. En precies daarom moeten wij het Woord van God bekendmaken, het Oude en het Nieuwe Testament. Want wat je ziet, is dat mensen steeds weer hun vertrouwen op politici stellen. Maar zo gaat het van de ene frustratie naar de andere, zeker de laatste jaren. Ik zie voor de toekomst ook geen oplossingen. De enige oplossing is dat God ons volk weer tot Zichzelf brengt.
Daarom brengt Hij het Joodse volk ook weer naar Israël, als een eerste stap tot de verandering van hun hart. Om de harten van de kinderen terug te brengen tot de harten van de vaderen, zoals er geschreven staat. Ik geloof niet dat Israël ooit een utopie wordt en ons volk dan kan zeggen: We hebben God niet nodig gehad, dit deden we zelf. Nee, het zal zich moeten gaan realiseren dat het God nodig heeft en dat alleen Hij een keer ten goede kan geven. Daarvoor hebben we moeilijkheden en lijden misschien wel nodig.”
Kan het zijn dat het almaar groeiende antisemitisme in westerse landen en de oorlog in Oekraïne ook moeten „medewerken ten goede”?
„Antisemitisme is een geestelijke ziekte, dat allereerst. Een heel oude. God alleen kan mensen daarvan genezen. Maar inderdaad: heel vaak doet satan dingen die God vervolgens voor Zijn eigen, goede doeleinden gebruikt.
Het doet me denken aan de Bijbelse geschiedenis dat God het volk van Israël naar Egypte bracht. Het ging daar niet voor zijn plezier heen: 400 jaar moest het slaaf zijn. Maar Hij vergat de Amorieten, de Jebusieten enzovoorts ook niet; zij hadden het punt van Zijn wraak alleen nog niet bereikt. Na die 400 jaar mocht Israël het land dat Hij aan Abraham had beloofd in bezit nemen. Zo geloof ik dat God nog steeds bezig is. De haat van de naties tegen het Joodse volk is groot, het is een geestelijke oorlog. Maar eenmaal zullen de vijanden hier in Jeruzalem verslagen worden.”
U gelooft ook dat er een tijd komt dat het Joodse volk zich zal bekeren en geloven in de Zoon van God, als de Messias?
„Natuurlijk! Het staat geschreven: zij zullen Hem zien Die zij doorstoken hebben. Net zoals er geschreven staat dat de naties zullen optrekken naar Jeruzalem. Hij zal overwinnen. Natuurlijk geloof ik dat. Het feit dat we daar nu nog niets van zien doet daar niets van af. Ik bedoel: de geschiedenis van Israël is vol met: Hoe zou dat ooit kunnen?”
Intussen is in een van de andere ruimten in het pand een team bezig met de vertaling van de Bijbel in het moderne Hebreeuws. Het project, onder leiding van Kalisher, nadert zijn voltooiing. „Ik verwacht dat we in 2024 klaar zijn.”
Hij kijkt ernaar uit, zegt hij. „De originele tekst van de Hebreeuwse Bijbel is 2700 jaar oud. Vrijwel niemand in Israël kan die nog echt begrijpen. Ons doel is de tekst in modern Hebreeuws te vertalen, waarbij modern nadrukkelijk iets anders is dan populair.”
Neem een tekst als Jesaja 7:14, zegt Kalisher. „Zie, een maagd zal zwanger worden en een Zoon baren… In het Hebreeuws staat er voor maagd ”almah”. Veel mensen zeggen dan: ”Almah” betekent jonge vrouw. En ja, dat klopt ook. Maar in de tijd van de Bijbel was ”almah” een jonge vrouw die nooit gemeenschap met een man had gehad, een maagd dus. Iedereen in de tijd van de Bijbel begreep dat. Maar orthodoxe Joden willen daar niet aan en zeggen: Nee, het gaat hier niet om een maagd, maar om een jonge vrouw. Maar dan haal je het hele teken uit dit vers weg. Want wat is er voor bijzonders aan een jonge vrouw die een kind krijgt? Dat gebeurt elke dag. Hier gaat het dus over een maagd.
En zo zijn we steeds bezig zo exact mogelijk te vertalen. Het mooie is trouwens dat de Septuagint ”almah” ook met maagd heeft vertaald. De Septuagint was een Joodse vertaling van het Oude Testament, in het Grieks. Dus mensen kunnen nooit zeggen dat christenen het zo hebben willen vertalen.
Overigens, als mensen zeggen: Je moet alleen de originele Hebreeuwse tekst lezen, want die alleen is zuiver, prima. Als je het kunt, doe het. Maar het overgrote deel van de mensen kan dat niet – denk alleen al aan al die immigranten uit Rusland, Polen, Oost-Europa, de Verenigde Staten. Wij helpen hen om het origineel te begrijpen, ook door beide teksten naast elkaar te zetten.”
Hoeveel Bijbels gaat u drukken: honderden, duizenden?
„Ik hoop duizenden, maar dat is ook afhankelijk van de fondsen. Tegelijk: we maken de Bijbel ook beschikbaar voor de smartphone, en op internet. En elke week zetten we een stukje op sociale media, in modern Hebreeuws en in de originele tekst. Op een gegeven moment belde zelfs Haaretz, een van de toonaangevende Israëlische kranten, me met de vraag of ze de stukjes konden opnemen in de weekendeditie.
De Bijbel, Gods Woord, is het grootste geschenk dat God aan ons volk heeft gegeven. Maar de rabbijnen hebben ons geleerd dat je het alleen maar kunt begrijpen door alle rabbijnse commentaren te lezen. Je mag dus álles lezen, behalve de letterlijke tekst zelf. Triest. Want hoe zul je dan ooit bij de Messias komen?”
Nog even terugkomend op Jesaja 53: komt het regelmatig voor dat u hier gesprekken over krijgt?
„Vooropgesteld: de rabbijnen raden mensen sowieso af het Oude Testament zonder rabbijnse commentaren te lezen, uit vrees dat ze christen worden. Maar Jesaja 53 zeker ook. Zo af en toe krijg je daar wel gesprekken over, ja. Een tijdje terug kwamen er twee jonge soldaten in de shop, en ze vroegen: Hebt u Jesaja 53 voor ons? Zeker, ik gaf hun een Bijbel met Jesaja 53. Ik was verbaasd: waarom vroegen ze dit? Wat bleek: in een opleidingsprogramma had een van de rabbijnen gezegd: Wees voorzichtig, lees Jesaja 53 niet. Maar wat krijg je als je zoiets tegen jongeren zegt: dan willen ze het juist doen. En zo heb ik hun Jesaja 53 voorgehouden – laat het Woord zelf maar spreken. Ja, zulke dingen gebeuren hier.”
