Hoewel de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 daar niet direct aanleiding toe gaf, zette partijleider Hoekstra toch alles op alles om mee te doen aan Rutte IV. Daar hing wel een prijskaartje aan: in het coalitieakkoord viel de hand van de partij slechts hier en daar te ontwaren. Toen het technocratische en afstandelijke optreden van het kabinet in het stikstofdebat op het platteland een golf van onvrede veroorzaakte, had vooral Hoekstra iets uit te leggen. Pas in augustus bood hij enig tegenspel door te verklaren dat 2030, het jaar waarin volgens het coalitieakkoord de stikstofdoelen moesten zijn gerealiseerd, voor hem niet langer heilig was.

In de campagne claimde zijn partij dat Hoekstra’s opstelling de boeren weer aan de onderhandelingstafel zou hebben gebracht en zo van wezenlijke invloed zou zijn geweest. De uitslag van woensdag laat zien dat de perceptie van de kiezer in dezen een andere is.

Behalve de campagne waarin het CDA met de mond vol tanden stond, was dit ook de campagne van de vreemde capriolen van VVD en PvdA/GroenLinks. De VVD creëerde een zogenaamde tweestrijd, die uitsluitend was bedoeld om een rechtstreekse confrontatie tussen Rutte en Van der Plas (BBB), Wilders (PVV) en Eerdmans (JA21) te vermijden. PvdA en GroenLinks eisten meer herverdeling van de welvaart en meer vergroening. En dat terwijl de armoede volgens recente cijfers van het Centraal Planbureau de afgelopen jaren is afgenomen en de klimaatagenda van minister Jetten al zo ambitieus is dat die hier en daar flinke weerstand oproept.

Veel schijngevechten kortom en een schrijnend onvermogen om de onvrede en het verzet te kanaliseren. Dit keer ook bij de VVD. De opmars van Caroline van der Plas en haar beweging is daarvan het rechtstreeks gevolg.

Met de weer aardig tot bloei gekomen premier voorop kan Rutte IV ervoor kiezen onverstoorbaarheid uit te stralen, om vervolgens met wat kleine handreikingen hier en daar te proberen zo lang mogelijk de weg te vervolgen. Zo’n keus zou echter ongelukkig zijn; zeker in een tijd waarin het kabinet om het eigen bestuurlijk onvermogen te camoufleren de provincies degradeert tot uitvoeringsloketten van het Rijk.

Om deze bestuurslaag in staat te stellen beleid te voeren dat rekening houdt met de spankracht van de burger doet Rutte IV er goed aan het coalitieakkoord nog eens te bezien. En daarbij te beginnen met de paragrafen over klimaat, stikstof, woningbouw, asielopvang, en energietransitie; de thema’s die het nu over de schutting van de provincies gooit.