Harde tik voor CDA en ChristenUnie, tweede Senaatszetel SGP onzeker
De twee grootste christelijke partijen, CDA en ChristenUnie, leveren een flink deel van hun provinciale zetels in. Ook in de Eerste Kamer verliezen zij. De SGP blijft stabiel. Behoud van de tweede Senaatszetel is echter onzeker.
De ChristenUnie lijkt in negen provincies een zetel in te leveren. De partij van Mirjam Bikker ziet tienduizenden kiezers vertrekken ten opzichte van de provinciale verkiezingen van 2019; een gevoelig verlies. De partij haalde destijds 31 Statenzetels. In Overijssel, Friesland, Groningen, Drenthe, Flevoland en Zeeland stond donderdagochtend de voorlopige uitslag vast.
De ChristenUnie levert in al deze provincies één zetel in. Daardoor blijven er in Friesland, Drenthe en Flevoland twee over, in Overijssel en Groningen drie en in Zeeland één. Ook in Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland lijkt de partij een zetel te verliezen. In die provincies waren donderdagochtend echter nog niet alle stemmen geteld.
De provinciale verliezen hebben hun weerslag op het aantal Eerste Kamerzetels voor de ChristenUnie. De nieuwe Statenleden kiezen 30 mei namelijk de nieuwe Senaat. Het is vrijwel zeker dat de ChristenUnie van vier naar hooguit drie Senaatszetels zakt.
Tweede SGP-zetel
De SGP lijkt van de huidige veertien Statenzetels er geen te verliezen. In Flevoland stijgt de partij van één naar twee zetels. Een zelfde verdubbeling in Utrecht was donderdagmorgen nog onzeker.
Bij de Eerste Kamerverkiezingen van 2019 haalde de SGP twee zetels dankzij hulp van Forum voor Democratie. Om op eigen kracht twee Senaatszetels te halen, moet de SGP dus groeien in het aantal provinciale zetels. Onzeker is of winst in Flevoland en Utrecht –als daar sprake van is– genoeg is om de zetel van senator Diederik van Dijk veilig te stellen.
Ruis
Mogelijk kan de SGP echter profiteren van een deel van de stemwaarde die de combizetel van CU en SGP in Noord-Brabant oplevert. Tussen beide partijen blijkt echter ruis op de lijn te zitten over de gemaakte afspraken. Volgens een SGP-woordvoerder is afgesproken dat de SGP bij de Senaatsverkiezingen een derde van de stemwaarde van de Brabantse zetel krijgt, als dat nodig is voor behoud van de tweede Eerste Kamerzetel.
CU-partijvoorzitter Ankie van Tatenhove stelde woensdag echter tegenover het Reformatorisch Dagblad dat het ingewikkelder ligt dan de SGP schetst. „Volgens mij is het te plat om het zo te vertalen.” Wat de afspraken volgens haar dan wél behelzen, wilde Van Tatenhove niet kwijt. De partijen gaan op basis van de definitieve uitslagen met elkaar in gesprek. Van Tatenhove is wel bereid op een later moment, als de twee partijen „eruit zijn” hoe ze het aanpakken bij de Eerste Kamerverkiezingen, daar een toelichting op te geven.
Het is goed mogelijk dat de SGP voor behoud van de tweede Senaatszetel in ieder geval íets moet profiteren van de stemwaarde van de Brabantse zetel.
De stevige daling van de ChristenUnie levert geen forse stijging voor de SGP op. Zo verliest de ChristenUnie in Overijssel 8800 stemmen; de SGP wint er 1390. Desondanks ging de SGP in Overijssel relatief achteruit. De tweede zetel in die provincie blijft echter behouden. In Zeeland pluste de SGP meer (2123 stemmen erbij) dan de CU verloor (1094 stemmen).
Verlies en winst
Op basis van de getelde gemeenten op donderdagochtend verloor de CU ruim 60.000 stemmen; de SGP won er ruim 17.000. De CU verloor in zeker zeven gemeenten meer dan 1000 stemmen. De SGP raakte in zeker vier gemeenten meer dan 100 stemmen kwijt, en won in minstens 56 gemeenten tussen de 100 en 1000 stemmen.
De partij Jezus Leeft deed in zeven provincies mee, maar haalde nergens een zetel.
Desastreus. Dat is de enige term waarmee de verkiezingsuitslag voor het CDA valt te typeren. Kreeg de partij eerder landelijk al een pak slaag, nu lijkt ze met de provincies nóg een bastion te moeten prijsgeven. Pijnlijk zijn vooral de verliezen in Friesland, Overijssel en Zeeland; provincies waar het CDA tot nog toe wat te zeggen had.
In de provincie Zeeland bleef de schade enigszins beperkt. Onder leiding van lijsttrekker en gedeputeerde Jo-Annes de Bat zakte de partij daar van 16,3 naar 11,4 procent. In de provincie Friesland (van 16,7 naar 8,7) en in Overijssel (van 17,1 naar 8,2) halveerde het CDA. In slechts drie gemeenten boekten de christendemocraten woensdag stemmenwinst, elders zijn alleen rode cijfers te zien.
