Een beroemde parabel van de Deense filosoof Søren Kierkegaard gaat over een circus waar brand uitbreekt achter de coulissen. Een clown rent naar buiten en smeekt het publiek te helpen om de brand te blussen. Maar hij wordt uitgelachen om zijn potsierlijke uiterlijk. Niemand komt in beweging. Een clown heeft slechts de lachers op zijn hand. De clown begrijpt de mensen niet en zij begrijpen hem niet. Het circus brandt compleet af. „Zo zal de wereld wel ten onder gaan: onder bijval van slimme koppen die denken dat het een grap is”, volgens Kierkegaard.

Wie zich vandaag bekent tot het algemeen christelijk geloof en dat geloof wil verwoorden voor mensen van nu zal zich bij tijden als de clown in de parabel van Kierkegaard voelen. De inhoud van het christelijk geloof is voor velen vreemd en er is aan onze kant zoveel onvermogen om de essentie ervan over te brengen. Is dit niet de toestand van de kerk? Voeren theologen geen voorstelling op, die vooral de lachlust opwekt? En geeft de kerk geen voorstelling op de markt van het leven? Is het kerk-zijn daarmee niet een dwaze en bespottelijke vertoning?

Prangende vragen, die pijn doen. Zou de oplossing voor iemand die het christelijk geloof wil verwoorden, liggen in een aanpassing van taal, in kerkelijke vernieuwing of in het achter ons laten van kerk en institutie? Ofwel: zou het helpen om het clownspak uit te doen, de schmink weg te vegen en een nieuwe outfit aan te trekken? Zoiets als een theologische update om ”bij de tijd” te blijven. Er zijn in de loop van de tijd genoeg pogingen ondernomen. Maar zo eenvoudig ligt het blijkbaar niet, getuige de secularisatie die al decennialang (ook na corona) doorzet.

Het paradoxale in het licht van de afkalving van het christelijk geloof in onze tijd is dat religie herontdekt wordt. Ziel zoekt zin! Voorbij het institutionele en dogmatische wordt door duizenden gezocht naar mystiek, naar aanraking met het goddelijke. De mens is blijkbaar ongeneeslijk religieus. Mystieke religies vanuit Azië lijken daarbij beter bij de verlichte mensheid te passen dan het dogmatisch-inhoudelijk bepaalde en institutioneel gevormde christendom.

Zo’n vijftig jaar geleden trachtte de onlangs overleden paus Benedictus XVI de stem van het christendom terug te vinden in een situatie van vertwijfeling (toen al!). Zijn remedie? Terug naar de Twaalf Artikelen! De colleges die hij in 1967 gaf, werkte hij om tot een boek, dat in 2000 op de Nederlandse markt verscheen onder de titel ”De kern van ons geloof”. Hij wilde daarmee de katholieke en protestantse christenheid in het apostolische geloof sterken. Dat deed hij door het credo, die aloude samenvatting van het christelijk geloof, op een erudiete en tegelijk fijnzinnige manier te bespreken en de relevantie ervan voor vandaag aan te tonen.

Hij schrijft niet als een clown die zich na eerdere mislukte pogingen verkleedt om anderen met succes te overtuigen van zijn boodschap. Hij schrijft ook niet als een betweter die stellig zijn mening poneert. Hij schrijft als de gelovige die zich door ongeloof bedreigd voelt, over de christelijke ergernis, namelijk dat God in de geschiedenis verscheen als mens, over de natuurlijke zwaartekracht van de mens die naar het zichtbare, tastbare en maakbare gedreven wordt, en over het verpletterende ongeloof.

Onze tijd vraagt om oefenplaatsen en gidsen die ons in dit postmoderne klimaat de waarde van het credo leren en zo het ABC van het geloof leren spellen. Onze tijd vraagt om voorgangers, leerkrachten, ouders die geen pakket waarheden doorgeven maar, in confrontatie met de machten van de tijd en de resonans ervan in hun eigen ziel, zich rekenschap geven van het geloof in de drieënige God. Zo bewijst het credo zijn waarde en leidt het ook vandaag tot een doorleefd belijden.

De auteur is predikant van de hersteld hervormde Victorkerk in Apeldoorn. In Weerwoord worden antwoorden gegeven op vragen over het christelijk geloof.