Tot die conclusie komt de onafhankelijke expertgroep ”Ramingen”. Jaar op jaar pakt het begrotingstekort miljarden euro’s positiever uit dan vooraf gedacht. Een groep cijferaars heeft onderzocht hoe dat komt. Het eindrapport is vrijdag gepubliceerd.

Veel politici hoopten dat dit onderzoek wellicht een pot geld zou opleveren. Als er jaar op jaar geld over is, kunnen we dat mooi gebruiken voor begrotingsproblemen die nu op ons bordje liggen, redeneerden vooral NSC en BBB.

Voor die hoop laat de expertgroep weinig ruimte. Corona en Oekraïne verklaren voor het overgrote deel de ramingsafwijkingen in de achterliggende jaren. Door de coronacrisis overschatte het ministerie van Financiën het begrotingstekort met meer dan 30 miljard euro, stelt de expertgroep. De oorlog tussen Rusland en Oekraïne is goed voor meer dan de helft van de ramingsafwijking van meer dan 20 miljard.

Tegelijkertijd is er wel degelijk werk aan de winkel voor de ambtenaren die de ramingen opstellen, blijkt uit het rapport. Voor een deel, circa 40 procent, is er sprake van een „systematische” afwijking. Daar moet wat aan gebeuren.

Het grootste, jaarlijks terugkerende probleem heet in vaktaal ”onderuitputting”: ministeries komen er gedurende het jaar achter dat ze hun budget niet uitgegeven krijgen. Het gaat om stevige bedragen: de afgelopen jaren bleef er jaarlijks zes tot acht miljard euro op de plank liggen. Verder valt op dat het probleem in rap tempo verergert: van 2004 t/m 2020 ging het ‘slechts’ om een tot twee miljard euro per jaar.

Formatietijd

De oorzaken zijn bekend: krapte op de arbeidsmarkt, geen capaciteit op het stroomnet, gebrek aan stikstofruimte. Maar in het rapport wijst de expertgroep ook naar onderhandelende politici die in formatietijd onrealistische bedragen inboeken in de begroting. „Waarschuwingen heeft men heeft men naast zich neergelegd.”

Politici doen er daarom goed aan zich bij het opstellen van een regeerakkoord te laten adviseren door onafhankelijke experts. Hiervoor is echter wel „politiek commitment” nodig, onderstreept de commissie. Het is voor politici namelijk zuur om vooraf al te horen dat bepaalde ambities onhaalbaar zijn binnen het gewenste tijdsbestek.

Ook voor ministeries ligt er een taak. Zij zouden om te beginnen maandelijks of op kwartaalbasis online realisatiecijfers kunnen publiceren. Daardoor wordt in een vroeger stadium inzichtelijk welk deel van de gereserveerde budgetten niet tot besteding komt.

Ook de raming van de vennootschapsbelasting en de raming van de gemeentefinanciën dragen „systematisch” bij aan de ramingsfout in de achterliggende jaren. De expertgroep kan echter om uiteenlopende redenen niet zeggen of dat de komende jaren zo blijft.