Optreden Trump getuigt allerminst van gezond verstand
Met stijgende verbazing nam ik kennis van de gedachtespinsels van Bart Jan Spruyt. Hij steekt de loftrompet over de daadkracht van Trump (RD 8-2).
Trump verleent gratie aan tien gevangen prolifeactivisten. Prachtig. Trump verleent ook gratie aan honderden criminelen –voor de gelegenheid door hem aangeduid als gijzelaars– die het met de vorige verkiezingsuitslag oneens waren en het raadzaam vonden om, opgehitst door diezelfde Trump, het Capitool te bestormen om het democratische proces om zeep te helpen.
Gedram
Trump wil „a revolution of common sense”, door Spruyt uitgelegd als „gezond verstand”. ”Common sense” is echter veelal een opvatting die in een grote groep gedeeld wordt, maar daarom is dat nog geen gezond verstand. Als dat zo was, zou in ons eigen land juist een door Spruyt zo verfoeid pleidooi voor seksuele diversiteit van gezond verstand blijk geven. En het gezonde verstand lijkt Trump ten enenmale te ontberen. Juist de voorbeelden die Spruyt noemt, getuigen van het tegendeel. En dat kan ook niet anders bij iemand die gedreven lijkt door „een verzengende rancune”.
Als er iets is wat gezond verstand in de weg zit, is het die emotie. En dat laat Trump keer op keer merken. Om maar eens wat te noemen: als je de oorzaak van een vliegramp met ongeveer zeventig slachtoffers zoekt bij het diversiteitsbeleid onder Obama en Biden, getuigt dat bepaald niet van gezond verstand. Als je permanent dreigt met sancties of importheffingen kun je misschien soms snel je zin krijgen, maar de relaties met buurlanden worden er niet beter op. Sterker, door zijn permanente gedreig en gedrein en zijn onbekookte uitspraken, bijvoorbeeld over Groenland, Zuid-Afrika, Gaza en Panama, schendt Trump alle regels van internationaal recht en diplomatie, veroorzaakt of vergroot hij spanningen en brengt hij oorlogen dichterbij. Gezond verstand?
Vangnetten
Een keus voor gezond verstand is ook een keus voor het leven, stelt Spruyt, dus tegen bijvoorbeeld abortus. Voor het leven in het groot –verbetering van het milieu, bescherming van biodiversiteit, tegengaan van klimaatverandering en bevordering van een gezonde leefomgeving– is Trump niet bereid één dollarcent uit te geven. Hij staat er klaar voor hele landschappen te vernielen op zoek naar olie, schaliegas en alles wat een beetje geld kan opleveren. „Drill, baby, drill!” Hoezo een keuze voor het leven? En het met één pennenstreek stoppen van gelden en de bijbehorende activiteiten waarvan miljoenen over de hele aardbol afhankelijk zijn, is dat een keuze voor het leven? Het is een keuze voor geld. Geld voor de rijken welteverstaan.
Mooi als het prille leven beschermd wordt, maar het moet ook de moeite van het leven waard zijn
De stelling van Spruyt wordt gevolgd door een citaat van vicepresident Vance, die het heeft over bloeiende en gezonde gezinnen. Hoe die er onder Trump moeten komen, is me een raadsel. Dankzij Trump en zijn kompanen –de multimiljonairs en miljardairs, in Rusland heten ze oligarchen– worden de kleine vangnetten voor kommervolle tijden die onder bijvoorbeeld Obama waren gespannen zorgvuldig verwijderd. Meer dan ooit zal ”Joe the Plumber”, de ”common” (gewone) man, meer dan één baan moeten hebben om rond te komen, zonder de mogelijkheid een verzekering te betalen of een reserve op te bouwen.
Waren de vorige ambtenaren dan niet deskundig en fatsoenlijk?
De eersten die dat zullen merken, zijn de tienduizenden ambtenaren die door Trump vervangen zijn door lieden uit „de conservatieve denktanks, en dat zijn deskundige en fatsoenlijke mensen”. Oh? Waren de vorige ambtenaren niet deskundig en fatsoenlijk? Ethiek gaat niet alleen over abortus, euthanasie of seksuele diversiteit. Ethiek gaat ook over de keuzes met betrekking tot het omgaan met de schepping, de sociale samenhang van de maatschappij en een bestuurbare staat. Mooi als het prille leven beschermd wordt, maar het moet ook –simpel gezegd– de moeite van het leven waard zijn.
Gesloop
En als Spruyt van mening is dat de democratie in Amerika deze man wel aankan, heb ik mijn zorgen. Nooit is er een Amerikaanse president geweest die zo nadrukkelijk bezig was alle vangrails, bedoeld om de democratie te beschermen tegen presidenten met dictatoriale neigingen, te slopen. En de geschiedenis leert dat dit soort presidenten niet zelden daarin slagen. Ze gebruiken het democratische systeem om aan de macht te komen, maar al tijdens de tocht naar hun positie geven ze er blijk van geen enkel respect te hebben voor hun politieke tegenspelers, die ze ook het recht ontzeggen om hun visie uit te dragen. Daarnaast laten ze zich permanent smalend uit over de instituties die cruciaal zijn voor een democratische rechtsstaat, zoals de volksvertegenwoordiging, een vrije pers en een onafhankelijke rechtspraak. (Wie denkt niet aan een bekende Duitse politicus uit de jaren dertig van de vorige eeuw?) Eenmaal aan de macht, is een geweldloze machtsoverdracht naar een opvolger problematisch (zie de beruchte 6 januari 2021).
Ongeveer anderhalf jaar geleden beval Spruyt in zijn rubriek de lezing aan van de dissertatie van Jordi Wiersma, ”Democratie, deugden en docentschap”. Ik heb zijn raad opgevolgd. Nu geef ik hem het advies het eerste deel van dit proefschrift nog eens door te nemen en zijn mening over Trump daaraan te toetsen. Het gemodder in onze polder is misschien niet alles, maar een regering bij decreet zoals Trump praktiseert, geeft noch licht, noch lucht en is allerminst weldadig. „Wee u, land! welks koning een kind is”, ook al is die verwende kleuter 78 jaar oud!
De auteur is zelfstandig onderwijsjurist.
