Het donderdag gepubliceerde rapport ”Geweld van de georganiseerde misdaad in beeld” gaat in op trends rond moord en doodslag in het criminele milieu en aanslagen met explosieven. Onderzoekers Frank Boerman, Ewout Stoffers en Danijel Tadic schreven het rapport en geven toelichting.

Wat zijn de belangrijkste bevindingen?

Boerman: „Allereerst dat explosies lang niet altijd plaatsvinden in het criminele circuit. Tot dusver werd vaak gedacht dat het vooral criminelen zijn die elkaar bestoken, maar explosieven worden naar schatting in meer dan de helft van de gevallen gebruikt bij huis-tuin-en-keukenruzies. Ten tweede blijkt 80 procent van de explosies te gebeuren met zwaar professioneel vuurwerk, vooral met cobra’s. Ten derde blijkt uit ons onderzoek dat het beeld dat mensen vanuit de media krijgen over liquidaties niet strookt met de werkelijkheid.”

„We gingen ervan uit dat het vooral misdadigers zijn die elkaar bestoken, maar explosieven blijken nog vaker gebruikt te worden bij huis-tuin-en-keukenruzies” - Frank Boerman, onderzoeker bij de politie

In welke zin is dat beeld vertekend?

Boerman: „Veel mensen hebben het idee dat de meeste liquidaties vooral bestaan uit mensen die worden vermoord door rivaliserende groepen, en dat daders steeds jonger zijn. Maar onze data laten iets heel anders zien. Het gevaar gedood te worden komt vaker vanuit de eigen groep dan vanuit een rivaal. En schutters zijn niet steeds jonger. Dat de gemiddelde leeftijd de afgelopen jaren omlaag is gegaan komt doordat ouderen ermee zijn opgehouden. Met ons rapport hopen we dat vertekende beeld bij te stellen.”

Twee jaar achtereen verdubbelde het aantal explosies. Dit jaar lijkt dat aantal slechts iets hoger uit te komen dan in 2023. Is dat goed nieuws?

Stoffers: „Nee, absoluut niet. Het zou goed nieuws zijn als het aantal gehalveerd zou zijn. Het gaat alsnog om meer dan duizend explosies. Dat is heel veel. In andere Europese landen speelt deze problematiek nauwelijks. Wij denken dat dit te maken heeft met onze vuurwerkcultuur.

Zorgelijk is het gemak waarmee iedereen aan zogenaamde ”flashbangers”, zwaar knalvuurwerk waarin flitspoeder zit, kan komen. Cobra’s zijn daar een voorbeeld van. Je kunt ze online bestellen en hebt er drie voor een tientje. Terwijl die dingen bij ontploffing direct op het lichaam dodelijk zijn, hebben jongeren ze in hun broekzak.”

„Je kunt cobra’s online bestellen en hebt er drie voor een tientje” - Ewout Stoffers, onderzoeker bij de politie

U schrijft dat de politie de beschikbaarheid van flashbangers makkelijk naar beneden kan brengen. Hoe?

Tadic: „De illegale handelsmarkt voor zwaar, professioneel vuurwerk is relatief klein en overzichtelijk, vergeleken met bijvoorbeeld de drugsmarkt. Ook heeft de politie criminele netwerken vrij goed in kaart. We hopen dat dit rapport eraan bijdraagt dat illegale vuurwerkhandels worden aangepakt. Ook zet Nederland zich in om de productie van dit soort vuurwerk op Europees niveau te verbieden. Nu worden flashbangers in andere landen nog legaal gemaakt.

Als zwaar vuurwerk moeilijker te krijgen is, verwachten we dat het aantal explosies buiten het criminele circuit drastisch daalt. Een burger die ruzie heeft met zijn buurman zal niet snel een handgranaat kopen als een cobra niet voorhanden is, denken wij.”

„Een burger die ruzie heeft met zijn buurman zal niet snel een handgranaat kopen als een cobra niet voorhanden is, denken wij” - Danijel Tadic, onderzoeker bij de politie

In het rapport staat dat de politie niet alleen alle geweld kan oplossen. Kunt u dit uitleggen?

Stoffers: „We zien over de hele linie dat kwetsbare jongeren worden ingezet bij het uitvoeren en mogelijk maken van bijvoorbeeld liquidaties en explosies. Zij lezen in een Telegramgroep dat ze 500 of 1000 euro kunnen krijgen als ze een explosief plaatsen. Zolang er continu nieuwe jongeren klaarstaan, kunnen wij met alleen repressief optreden dit geweld niet beteugelen.”