De populariteit van de warmtepomp daalt. Hoe anders was de situatie in 2023. Toen waren de warmtepompen niet aan te slepen. Volgens branchevereniging Vereniging Warmtepompen leverden fabrikanten dat jaar 150.000 stuks aan groothandels en installatiebedrijven. Hoewel deze cijfers strikt genomen niets zeggen over de daadwerkelijke installaties bij eindgebruikers –huishoudens en bedrijven– is er weinig reden om aan te nemen dat de genoemde aantallen hier veel van afwijken.

Ook voor 2024 rekenden kenners op zo’n 150.000 verkochte warmtepompen. Daar lijkt het echter niet op af te koersen. De Vereniging Warmtepompen noteerde in de eerste zes maanden van dit jaar zo’n 47.000 verkopen. Een jaar eerder waren dat er nog 88.000. Dat komt neer op een daling van bijna 47 procent.

Als de huidige ontwikkeling zich doorzet, zal de grens van 100.000 warmtepompen dit kalenderjaar niet worden gehaald. Daarmee zouden de verkoopcijfers zelfs onder het niveau van 2022 zakken. Toen verkochten fabrikanten nog 110.000 warmtepompen.

Het inzakken van de verkoopcijfers verrast de Vereniging Warmtepompen niet. De piek in 2023 geeft namelijk een vertekend beeld, stelt de vereniging. Vanwege het chiptekort konden installateurs hun voorraden niet aanvullen, terwijl steeds meer consumenten een pomp wilden hebben. Daarom kochten installatiebedrijven en groothandels in 2023 extra warmtepompen in. Ondanks deze verklarende factor spreekt de Vereniging Warmtepompen wat dit jaar betreft echter nog steeds van een aanzienlijke daling.

Streep

Hoe valt de verminderde populariteit van de warmtepomp te verklaren? Het kabinetsbeleid lijkt hier hoe dan ook een rol in te spelen. Het vorige kabinet-Rutte IV wilde de consument vanaf 2026 nog verplichten om een warmtepomp aan te schaffen zodra de gasgestookte cv-ketel aan vervanging toe is. Het huidige kabinet-Schoof heeft die verplichting weer geschrapt. Die prikkel om voor een warmtepomp te kiezen, is dus weg.

Volgens Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen, komt de dalende vraag naar warmtepompen vooral doordat het kabinet een streep gaat zetten door de salderingsregeling. „Nu kan de consument met zonnepanelen op zijn dak, zijn zelf opgewekte energie nog wegstrepen tegen het stroomgebruik door de warmtepomp in de winter. Maar dat kan vanaf 2027 niet meer.”

„In de praktijk zullen huishoudens nauwelijks worden getroffen door het overvolle stroomnet” - Martien Visser, lector energietransitie

De lector rekent voor dat het verdwijnen van de salderingsregeling een huishouden met zonnepanelen veel geld kan gaan kosten. Ervan uitgaande dat energieleveranciers voor teruggeleverde zonnestroom terugleverkosten blijven rekenen, gaat dat al snel om honderden euro’s. „Als ik reken met 9 cent per kilowattuur en daar nog eens de bijkomende energiebelasting van 13 cent per kilowattuur bij optel, komt een huishouden met een gemiddeld jaarlijks verbruik van 2500 kilowattuur op een extra kostenpost van 550 euro.”

Visser denkt dat de ten opzichte van vorig jaar gezakte gasprijs slechts in de marge meespeelt. Die daling is volgens hem namelijk beperkt. „Vorig jaar kostte een kuub gas 1,45 euro. Nu betaalt de consument hier tussen de 1,25 en 1,30 euro voor. Dat prijsverschil is te minimaal om de warmtepomp massaal links te laten liggen.”

Ook nu het kabinet heeft laten weten de belasting op gas te verlagen, verwacht Visser dat dit de keuze van de consument tussen een warmtepomp of een cv-ketel niet al te veel beïnvloedt. „Die verlaging is zeer gering. Tussen 2019 en 2024 is de belasting verdubbeld van 29 cent per kuub naar 58 cent. Het kabinet is nu voornemens om dat bedrag met 3 cent te verminderen. Dat stelt niet zo veel voor.”

De negatieve berichtgeving over het overvolle stroomnet kan volgens Visser ook het enthousiasme voor de warmtepomp hebben getemperd. „Het is alleen de vraag of dat terecht is, want in de praktijk worden daar alleen bedrijven door getroffen, huishoudens vrijwel niet. Ik denk dus dat het verdwijnen van het salderen en de terugleverkosten het meeste gewicht in de schaal leggen in de keuze om al dan niet voor een warmtepomp te kiezen.”

Voorwaarde

Visser verwacht dat de verkoopdip van warmtepompen slechts tijdelijk zal zijn. Hij ziet dat woningen steeds beter worden geïsoleerd. „Op een gegeven moment is die isolatie zo goed dat een huishouden zonder veel extra kosten kan overstappen naar een warmtepomp zodra de cv-ketel kapotgaat. Logischerwijs zal de verkoop dan weer aantrekken.”

„Een woningeigenaar moet eerst nagaan of zijn huis wel geschikt is voor een warmtepomp” - Hans André de la Porte, woordvoerder Vereniging Eigen Huis

De lector energietransitie plaatst daar wel een voorwaarde bij: de branche moet tegen die tijd een aantrekkelijk aanbod hebben voor de consument. Hij spreekt uit ervaring: „In de winter van 2020 begaf onze cv-ketel het. Als ik voor een nieuwe cv-ketel zou kiezen, kon ik binnen enkele dagen een nieuwe krijgen. Als ik een warmtepomp had gewild, had ik veel langer moeten wachten. Daardoor koos ik toen maar voor de cv-ketel. Dat moet op korte termijn natuurlijk wel veranderen.”

Analoog aan de dalende populariteit, zijn ook de consumentenprijzen van de warmtepomp gezakt. Volgens Vereniging Eigen Huis (VEH) betaalt de consument die nu een exemplaar wil aanschaffen, al gauw rond de 3400 euro. Vorig jaar viel dat bedrag nog 850 euro hoger uit. Het gaat hierbij dan wel om de goedkopere varianten, die warmte halen uit de buitenlucht. Een warmtepomp die bijvoorbeeld gebruikmaakt van bodemwarmte, kost rond de 14.000 euro. Ter vergelijking: een nieuwe cv-ketel kost tussen de 1200 en 1500 euro.

Volgens VEH komt de prijsdaling niet zozeer vanwege de verminderde vraag, maar doordat de techniek zich razendsnel ontwikkelt. „Eenzelfde ontwikkeling zag je ook bij de cv-ketel en meer recent ook bij zonnepanelen”, zegt woordvoerder Hans André de la Porte. „Die worden steeds efficiënter, lichter en beter te betalen. Daarbij stuwde het chiptekort de prijs van de warmtepomp vorig jaar best wel op. Dat tekort is nu voorbij waardoor de prijzen weer normaliseren.”

Slag

Het kabinet heeft laten weten dat de subsidie voor een warmtepomp zal worden versoberd. Nu geldt nog een tegemoetkoming van maximaal 500 euro, afhankelijk van het type warmtepomp. Doet een woningeigenaar er daarom verstandig aan om, zeker nu ook nog eens de prijzen dalen, zijn slag te slaan?

Volgens André de la Porte verschilt dat sterk per situatie. Zo moet een woning goed geïsoleerd zijn, anders zet een warmtepomp geen zoden aan de dijk. „De isolatie van gevel, glas, vloer en dak moet op het niveau van energielabel A of B zijn, anders verliest de woning te veel warmte. Een woningeigenaar doet er daarom verstandig aan om eerst, als dat nodig is, de woning beter te isoleren. Maar let wel: de totale kosten vallen met isolerende maatregelen hoger uit.”

„Geen mens kan voorspellen hoe de warmtepompprijzen zich zullen ontwikkelen” - Hans André de la Porte, woordvoerder Vereniging Eigen Huis

VEH raadt iedere woningbezitter die twijfelt tussen een nieuwe cv-ketel of een warmtepomp, aan om een onafhankelijke energieadviseur in te schakelen voor een deskundig oordeel. André de la Porte: „Die kan precies zien in hoeverre een woning geschikt is voor een warmtepomp. Andere factoren, zoals wanneer je je huis verwarmt, spelen ook mee. Een deskundige is in staat om de juiste afwegingen te maken.”

De consument moet er niet op rekenen dat de prijsdaling zich zonder meer verder doorzet. „Geen mens kan voorspellen hoe de prijzen zich zullen ontwikkelen”, verzekert André de la Porte. „Net als bij elektrische auto’s gaat daar een ingewikkelde dynamiek achter schuil. Ik zou daar, als je woning geschikt is voor een pomp, dus niet op wachten. Als je een deskundige inschakelt, weet je gauw genoeg of een warmtepomp in jouw situatie een slimme keuze is.”