De meeste Nederlanders staan achter de plannen dat iedereen in 2050 van het gas af moet zijn, maar maken zich wel zorgen over de betaalbaarheid hiervan. Dat blijkt uit het rapport ”Aardgasvrij: een goed idee maar…” dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dinsdag heeft gepresenteerd.
Uit het onderzoek blijkt dat burgers zich kunnen vinden in de redenen om van het gas af te gaan. Zo geeft 88 procent aan het belangrijk te vinden dat Nederland voor de energievoorziening minder afhankelijk wordt van andere landen. Ruim driekwart vindt het belangrijk om klimaatverandering te beperken. Van deze groep denkt 65 procent dat afscheid nemen van het gas daartegen helpt.
De burger mag dan wel sympathie hebben voor het plan om huizen gasvrij te maken, maar niet tegen elke prijs. Letterlijk, want uit het PBL-onderzoek blijkt dat de meeste mensen ongerust zijn over de betaalbaarheid van de transitie. „We zien dat de respondenten zich niet alleen zorgen maken over de lagere inkomens, maar ook over de middeninkomens”, licht PBL-onderzoeker Astrid Martens toe.
Maar ook de vraag hoe de kosten worden verdeeld doet ertoe. Zo zien veel respondenten graag dat er rekening wordt gehouden met de financiële draagkracht van een huishouden en dat van het principe wordt uitgegaan dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen.
Van de respondenten die de plannen te duur en te oneerlijk vinden, geeft 30 tot 50 procent aan dat ze gaan protesteren. Hebben ze het gevoel dat de gemeente –die aan zet is bij de warmtetransitie– hen te weinig in de besluitvorming betrekt of hen onvoldoende informeert, dan kan dat oplopen tot wel 85 procent.
Salderen
Het is aan de gemeente om te bepalen welke wijk in de toekomst op welke manier van warmte moet worden voorzien. Gemeenten kunnen echter niet voorkomen dat er kostenverschillen tussen wijken ontstaan en hebben evenmin het geld om de kosten van de overstap naar een andere warmtetechniek voor de burger te vergoeden. En dat is wel wat de meerderheid van de ondervraagden zegt te willen.
Daarom wil de burger –blijkt uit het onderzoek– dat het Rijk hiervoor de portemonnee trekt. Dat is opvallend, want meer dan de helft van de respondenten zegt weinig vertrouwen te hebben in de landelijke overheid als het aankomt op klimaatbeleid. Deze groep verwijt Den Haag inconsistente keuzes.
Salderen
Een veelgehoord voorbeeld is de onzekerheid over de salderingsregeling. Het plan van voormalig klimaatminister Rob Jetten om dit voordeel voor eigenaren van zonnepanelen –die hun teruggeleverde stroom nu nog mogen wegstrepen tegen hun afgenomen stroom– geleidelijk af te bouwen, strandde begin dit jaar in de Eerste Kamer. Maar het kabinet-Schoof lijkt voornemens om deze regeling in 2027 alsnog af te schaffen, en dan in één keer. Oftewel: wat vandaag een goede duurzame investering lijkt, hoeft dat morgen niet meer te zijn.
„Een derde tot de helft van de ondervraagden zegt te gaan protesteren als ze de plannen te duur en te oneerlijk vinden”
Veel burgers is het om het even of de gasaansluiting wordt vervangen door een aansluiting op het warmtenet of door een warmtepomp. Wat hierin van doorslaggevend belang is, is de vraag wie de eigenaar is van beide warmteoplossingen. In het geval van een warmtenet zien respondenten graag dat de overheid aan de knoppen zit, omdat commerciële partijen te veel van het eigen belang uit zouden gaan. Gaat het om een warmtepomp, dan is de burger daar liever zelf eigenaar van.
