Storm Ciara zorgde op zondag 9 februari door de combinatie met springtij voor hoge waterstanden langs de kust. Vooral Walcheren had hieronder te lijden: van Vlissingen tot Westkapelle zijn kilometers duin en strand weggeslagen. Storm Dennis die afgelopen weekend langswaaide heeft de schade niet verergerd, maar Walcheren zit nog steeds met smalle stranden. Bij Dishoek, Zoutelande en Westkapelle is zo veel strand verdwenen, dat er geen strandhokjes en strandslaaphuisjes meer geplaatst kunnen worden.

Waterschap Scheldestromen heeft de schade door storm Ciara inmiddels geïnventariseerd. „Over heel Zeeland genomen valt die erg mee, maar in Walcheren is er behoorlijk wat duin- en zandafslag van de stranden geweest”, zegt Philipp Keller, lid van het dagelijks bestuur van het waterschap en portefeuillehouder waterkeringen. „De veiligheid van de kust is niet in het geding, want de duinen zijn hierop berekend. We missen op bepaalde plekken wel behoorlijk veel strand. Het strand is dynamisch. Het verandert voortdurend. Het is soms breder en soms smaller. Maar we zitten nu wel op het minimum. Daarom is het belangrijk dat Rijkswaterstaat voor het stormseizoen zandsuppleties uitvoert.”

Overal langs de Nederlandse kust brengt Rijkswaterstaat geregeld extra zand aan. Het zand komt meestal van de Noordzeebodem, zo’n 10 km van de kust. Het wordt op het strand gespoten of het wordt dicht bij de kust onder water aangebracht, waarna de golven het op het strand afzetten.

Einde van de buffer

Het Waterschap Scheldestromen is momenteel in gesprek met Rijkswaterstaat over het onderhoud van het strand, vertelt Philipp Keller. „In Zeeuws-Vlaanderen is afgelopen jaar nog zand langs de kust aangebracht. De stranden zijn daar nog breed genoeg. We zijn op Walcheren nu aan het einde van de buffer gekomen.” Dat betekent dat er zand toegevoegd moet worden.

Veiligheid van de kust is hoofdprioriteit voor het waterschap, maar het heeft ook oog voor de toeristische en economische belangen, zegt Keller. „Het zou mooi zijn als het zand niet alleen aan de kustlijn wordt aangebracht, maar ook op het strand.”

Hij denkt dat deze klus snel geklaard kan worden ondanks het stikstofprobleem. „Onze beoordeling is dat zandsuppletie een preventieve onderhoudsmaatregel voor de waterveiligheid is. Daar is dus geen vergunning voor nodig.”

Hoewel op een smal strand toeristen hutjemutje komen te liggen, geeft het op zich niks dat duinen en strand worden weggeslagen door storm, zegt Arjen Luijendijk, die is gepromoveerd op een onderzoek naar kusterosie wereldwijd.

Geweld van de zee

Hij is als onderzoeker verbonden aan de TU Delft en kennisinstituut Deltares. „Duinen zijn bedoeld als veerkrachtige oplossing tegen het geweld van de zee”, legt hij uit. „Een groot deel van de Nederlandse kustlijn bestaat uit zandige stranden. We hebben een vrij breed strand met een mooie duinenrij. Zand dat tijdens een storm wordt weggeslagen, wordt net onder water weer afgezet. Het ligt nog voor de deur. Als de golven in het voorjaar kleiner worden, hebben die de neiging om het zand terug te brengen tot op het strand. De wind brengt het uiteindelijk terug naar de duinen.”

Pas bij gevaar moet je in actie komen, is zijn advies. „Anders kun je de natuur zijn gang laten gaan en het goed monitoren. Met geduld komt het over het algemeen weer goed.”

Rijkswaterstaat houdt voor heel Nederland in de gaten of de kustlijn structureel verandert. De kustlijn mag niet te veel terugtrekken. Dat heet kusterosie.

Afwisselend duinlandschap

Bas Roels, expert deltanatuur bij het Wereld Natuur Fonds, wijst erop dat stormen die duinen en stranden wegslaan het kustecosysteem juist in stand houden. „Dit soort stormen zorgen ervoor dat er een afwisselend duinlandschap bestaat met jong duin, oud duin en gebieden met zoeter en zouter grondwater.”

Door de zeespiegelstijging zal het tempo waarin zand wordt aangebracht wel moeten toenemen om kusterosie te voorkomen, zegt hij. Nederland heeft gelukkig zand genoeg. „De hele Noordzeebodem bestaat uit zand. Het is een onmetelijk grote bron.”

Het Wereld Natuur Fonds is er voorstander van het kustsysteem robuuster te maken. „Verdubbel het duingebied op een aantal plekken landinwaarts en op andere plekken kustwaarts. Dan kun je wat ontspannender omgaan met dit soort stormincidenten. Er is dan ook meer plek voor toeristen. Recreatie staat nu vaak op gespannen voet met broedvogels.”

Ook in België en Duitsland is er zand kwijt

In België heeft Ciara veel zand van de stranden gespoeld. Daar zijn veel ‘zandkliffen’ ontstaan. Dat zijn steile zandmuren die verrijzen als het zand van het strand weggespoeld wordt door grote golven. België begint dit jaar met het aanleggen van vier nieuwe golfbrekers of strandhoofden om kusterosie te voorkomen. Op het Duitse Waddeneiland Wangerooge is het zwemstrand door Ciara bijna helemaal verdwenen. Van de 100.000 kubieke meter zand die er lag is ruim driekwart weggespoeld. Het is onzeker of het ongeveer één kilometer lange strand tegen de zomer kan worden bijgevuld. Normaal gesproken wordt strand dat tijdens het stormvloedseizoen wegspoelt vervangen door zand uit het oosten van het eiland. Maar de reserves raken op. Het gemeentebestuur van het kuuroord hoopt extra zand uit de zandbanken te kunnen halen.