JA

Het is opvallend dat de populaire teksten uit de Bijbel allemaal teksten van bemoediging zijn. Jeremia 29:11 stond ook hoog genoteerd: „Want Ik weet de gedachten die Ik over u denk, spreekt de Heere, gedachten des vredes en niet des kwaads.” Iedereen wil graag een God Die het beste met hem of haar voorheeft. In hoeverre getuigt dat echter van realiteitszin? Volgens atheïsten is dit een vorm van zelfhypnose, voor anderen christelijke zelfhulp voor succes. Zelfmisleiding met een goed doel dus, de kracht van het positieve denken.

De werkelijkheid is echter anders. De wereld van 2017 is een plaats waar macht en geld gelijk hebben en ethiek een luxe is. Werken alle dingen mee ten goede als je klokkenluider bent, of werkloos wordt? Uit onderzoeken blijkt dat dit helemaal niet zo is. Integendeel, het geeft spanning in je huwelijk. Het plaatst je onder financiële en maatschappelijke druk en benadeelt je gezondheid. Wat moet je in een wereld die ouderdom, ervaring, kennis en geleerdheid niet waardeert of respecteert? Een wereld die de waarde van mensen beoordeelt op de hoeveelheid geld en invloed ze hebben of kunnen binnenslepen?

Het gebruik van de troostteksten in de Bijbel kan ook gebeuren om anderen te manipuleren. Wie als predikant een grote gemeente wil bouwen, kan dat in onze tijd immers moeilijk voor elkaar krijgen met teksten die waarschuwen voor Gods oordeel. De kerk moet er zijn om ons een goed gevoel over God en de religieuze kant van ons bestaan te geven. In het Oude Testament bestond die benadering al. De term ”broodprofeten” is ervan afgeleid. U vraagt, de dominees draaien en de atheïsten schudden het hoofd.

NEE

In de hervormde gemeente op de Veluwe waar ik ben opgegroeid, legden predikanten verschillende accenten. Zo ging er geregeld een Gereformeerde Bondsdominee voor die een echte ‘troostdominee’ was. God neemt je aan zoals je bent en vindt de zonde en ellende in de wereld en je leven ook erg. Mensen vonden het fijn om naar hem te luisteren, want ze gingen altijd met een goed gevoel de kerk uit.

Maar we hoorden ook een predikant uit de kring van Het Gekrookte Riet die bezorgd was over het menselijk vermogen tot godsdienstig zelfbedrog en over de noodzaak tot levensheiliging als Bijbelse voorwaarde om de Heere te zien (Heb. 12:14). Dat klonk door in zijn preken. Een broeder van de plaatselijke gereformeerde gemeente kwam luisteren en sprak verwonderd: „Hie is nog viel zwoarder as die van ons!”

Het Woord van God heeft beide kanten: troost en oordeel. De Schrift schuwt alle menselijke manipulatie, maar is ruim waar mensen de Heere oprecht liefhebben en Zijn beloften omarmen. Die liefde tot God staat ook centraal in Rom. 8:28: voor wie God liefhebben, werken alle dingen mee ten goede. En als we het soms niet meer weten, gebeurt het toch, want het hangt niet van ons af. Onze liefde kan klein zijn en verward door eigen falen en pijnlijke gebeurtenissen. Toch kan ze met de gevallen apostel Petrus zeggen: „Gij weet dat ik U liefheb.” Ook als de Heere Zelf die liefde in twijfel trekt (Joh. 21:17).

De uitspraak van Romeinen 8 is een geloofstekst. Hij komt ook uit een totaal ander wereldbeeld. Volgens onze tijd is dit leven alles wat we hebben en moet je eruit halen wat erin zit. Voor Paulus echter is dit leven een voorbereiding voor de toekomst. Mensen die God liefhebben zijn ten diepste pelgrims onderweg naar het hemelse Jeruzalem.

Gods waardering van mensen en gebeurtenissen staat in het perspectief van de eeuwigheid. Lazarus mag dan in dit leven werkloos zijn, letterlijk aan de bedelstaf, ziek, gebrekkig en in de ogen van de mensen en zichzelf niet geacht, God plaatst hem uiteindelijk in de schoot van Abraham (Luk. 16). De rijke man had succes in dit leven, de armen mochten hebben wat hij morste. Hij was geen moordenaar, echtbreker of dief, maar zijn materiële succes en positieve ervaringen op aarde hielden hem uit de hemel.

DUS

Alle dingen werken mee ten goede, is een uitspraak met eeuwigheidsperspectief. Slechte ervaringen en zonde worden er niet goed of plezierig door. In het midden van tegenslag, ziekte en dood kunnen we wel tekenen van hoop oprichten. Een collega verloor onlangs zijn moeder aan dementie en uiteindelijk aan de dood. In de ogen van de samenleving betekende zij niets meer, maar mijn collega sliep de laatste nachten in het verzorgingstehuis. God liefhebben boven alles en onze naaste als ons zelf. Het verandert alles. Ten goede.

Prof. dr. B. A. Zuiddam is nieuwtestamenticus en classicus.