Onlangs zond de EO de documentaire ”De kast, de kerk & het koninkrijk” uit (RD 4-7). Deze documentaire bood een terugblik op de relatie tussen kerk en homoseksualiteit in Nederland in de afgelopen halve eeuw. Dit gebeurde aan de hand van gesprekken met verschillende homo’s die hun persoonlijke ondervindingen deelden. Die gesprekken boden inzicht in hun soms pijnlijke ervaringen. De documentaire bood wat dat betreft geen nieuws. Het is evident dat kerken soms flinke brokken gemaakt hebben. Verlegenheid, doodzwijgen, scherpe veroordeling – het kwam allemaal voor, met grote schade voor betrokkenen.

Variatie ontbreekt

Het meest opvallende in deze documentaire waren echter niet zozeer de verhalen die verteld werden als wel de gewijzigde visie van de EO zelf. De documentaire biedt daarmee niet alleen inzicht in veranderingen in opvattingen in de kerk, maar evenzeer in de veranderde zienswijze van de omroep zelf.

Waar in de jaren zeventig psychiater Van den Aardweg nog mocht vertellen dat homoseksualiteit een psychiatrische stoornis is die goed te behandelen is, komt dit geluid nu niet meer aan bod. Ter vergelijking: vijftien jaar geleden maakte de omroep een documentaire over dezelfde thematiek. Daarin kwam een homo aan het woord die eerder gehuwd was geweest met een vrouw, maar ook iemand die vanuit geloofsmatig oogpunt seksueel celibatair leefde, alsook iemand die zei genezen te zijn van zijn homoseksuele gevoelens.

Deze variatie in hoe mensen met hun homoseksualiteit omgaan, ontbrak in de nieuwe documentaire echter geheel. Aan het woord kwamen alleen mensen die hun homoseksualiteit als een gegeven zagen, niet als een probleem. Dat viel ook anderen op: ”Homo’s die een relatie afwijzen vanwege hun geloof komen niet aan het woord” (Trouw, 29 juni). Het dagblad meldt dat de maker van het programma, Ida Overdijk, alsook haar collega’s bij de EO er geen moment over gedacht hebben hen erbij te betrekken. Reden? „Vanuit het oogpunt van emancipatie is het van belang dat deze liefde liefde is, zoals alle andere.”

En daarmee komt de aap uit de mouw. De omroep is een andere koers gaan varen. De EO zingt de mantra van de inclusiviteit mee. Zo stelt Janneke de Leede, bestuursadviseur van de omroep: „We veranderen van een omroep met stevige standpunten naar een omroep die een veilig huis wil zijn voor iedereen, voor homoseksuelen en voor mensen die daar moeite mee hebben.”

Nu is veiligheid voor homoseksuelen een nastrevenswaardig doel, maar het is de vraag of dit moet betekenen dat alles acceptabel is. Daar lijkt het wel op, gezien de eenzijdige getuigenissen die in de documentaire voor het voetlicht gehaald worden. Eenzijdig is de omroep ook in de manier waarop met andere zaken omgegaan wordt. Zo uit John Lapré forse beschuldigingen aan het adres van Heart Cry-directeur Arjan Baan, zonder dat hoor en wederhoor wordt toegepast. De Nashvilleverklaring krijgt er eveneens flink van langs, zonder dat een van de initiatiefnemers gelegenheid heeft gekregen een toelichting te geven.

Fusie

De EO doet met deze documentaire daarom meer dan observeren en analyseren. De omroep neemt nu ook een voortrekkersrol op zich met betrekking tot de emancipatie en acceptatie van homoseksuele relaties in christelijk Nederland.

Deze koerswijziging heeft alles te maken met de fusie van de EO met de IKON, de progressief-christelijke zender die acceptatie van homoseksuele relaties hoog op de agenda had staan. Terecht beschouwde Trouwcolumnist Stevo Akkermans deze documentaire dan ook als een uitvloeisel van deze fusie. De eindverantwoordelijke van deze productie, Ida Overdijk, was eerst werkzaam voor de IKON. Nu Herodes en Pilatus vrienden zijn geworden, laat de EO zich kapen door de agenda van de IKON en lijkt de omroep zijn vroegere „stevige standpunten” eenvoudig in te ruilen voor de „veiligheid” van de inclusiviteit.

Deze ruil zorgt er ondertussen wel voor dat steeds meer christenen die nog wel in „stevige standpunten” geloven zich steeds minder „veilig” voelen bij de omroep. En al beweert EO-directeur Arjan Lock dat je bij de EO nog steeds mag zeggen dat „het niet mag”, de documentaire maakt wel duidelijk waar de sympathie van de omroep ligt. Lock lijkt niet te beseffen dat zijn missie om elkaar uitsluitende standpunten te verenigen een ”mission impossible” is. De nu ingeslagen koers betekent een verwijdering van artikel 2 van de statuten, waarin de omroep stelt dat alleen het Woord van God gezag heeft.

Het gevaar bestaat dat het de omroep net zo vergaat als zoveel identiteitsgebonden organisaties die zich steeds meer verwijderden van hun grondslag, en zichzelf daarmee feitelijk overbodig maakten. Tot nu toe lijkt het erop dat bezwaren tegen de koers van de EO die de laatste jaren geuit zijn tegen dovemansoren gesproken zijn. Het wordt hoog tijd dat de EO tot bezinning komt. Zo niet, dan wordt het hoog tijd dat christenen die nog wel in „stevige standpunten” geloven, deze serieus nemen en conclusies daaraan verbinden.

De auteur is predikant van de hervormde gemeente in Arnemuiden.