Veertig miljoen spelers wereldwijd en een omzet van honderden miljoenen euro’s: Fortnite is een absolute kaskraker. Het spel prijkt boven aan de lijstjes van meest gespeelde games. Niet alleen dat: het is ook het meest bekéken spel van dit moment. Vraag uw zoon of dochter of ze het kennen, en ze zullen bevestigend antwoorden. Tien tegen één dat ze het ook spelen. Maar wat is Fortnite nu eigenlijk? Vier vragen en antwoorden.

Wat is Fortnite: Battle Royale?

Het principe van het spel is simpel: honderd spelers worden vanuit een vliegende autobus op een eiland gedropt. Daar geldt het recht van de sterkste: wie overleeft, heeft gewonnen. En overleven kan alleen als je alle andere tegenspelers doodschiet.

Fortnite is een zogenaamde ”third person shooter”, een schietspel waarbij je als het ware dicht achter de spelfiguur aanloopt. Vanuit dat perspectief beleef je alle actie. Op het eiland zijn allerlei kisten verstopt. Daarin zitten waardevolle spullen die het makkelijker maken om de strijd te winnen: wapens, munitie, verbandmiddelen. Het is zaak om snel kisten te vinden, want hoe geavanceerder je wapens, hoe beter je je mannetje staat in vuurgevechten. Zo zijn er pistolen, shotguns, maar ook semi-automatische aanvalswapens, mitrailleurs en zelfs raketwerpers.

Het primaire gereedschap van de spelfiguur is een houweel. Daarmee kan werkelijk alles op het eiland aan gort worden geslagen. Het helpt bij het vinden van kisten, maar het levert ook bouwmateriaal –hout en metaal– op. Daarmee kun je bijvoorbeeld trappen en muren bouwen, handig om bij je tegenstanders te komen. Of juist uit hun buurt te blijven. Dat maakt bouwen als overlevingstactiek minstens zo belangrijk als schieten.

Tijdens het spel wordt het eiland als gevolg van elektrische stormen steeds kleiner. Zo worden de spelers –waarvan er steeds minder overblijven– voortdurend naar elkaar toegedreven. De besten blijven over en moeten binnen een klein oppervlakte de finale strijd leveren. De winnaar is degene die zijn laatste rivaal omlegt: Victory Royale! Daarmee is het potje afgelopen.

Waarom is Fortnite zo populair?

Fortnite is sinds de zomer van 2017 op de markt en kende aanvankelijk een bescheiden succes. Nadat in september van dat jaar producent Epic Games de spelmodus ”Battle Royale” toevoegde, nam de populariteit een ongekende vlucht. Battle Royale is een genre dat ook in andere spellen en films voorkomt. Het draait om overleven en het uitschakelen van tegenstanders.

Dat Fortnite dit op zichzelf niet nieuwe genre zo succesvol weet uit te buiten, komt door een combinatie van factoren. Niet onbelangrijk: het spel is gratis. Het is bovendien beschikbaar op alle mogelijke platforms: de pc, spelcomputers, Appleapparaten. Een Androidversie is onderweg.

Anders dan andere populaire schietspellen is Fortnite verre van realistisch. Het heeft meer weg van een tekenfilm dan van een gewelddadige shooter. Bloed en dode lichamen zijn er niet te zien; tegenstanders die het loodje leggen, verdwijnen gewoon. De hele setting van het eiland oogt cartoonesk. De felle kleuren en stripfiguurachtige spelers, uitgedost in fantasierijke kostuums, zijn aantrekkelijk voor jongere spelers. Realistische schietspellen zoals Call of Duty kennen een formele leeftijdsgrens van 17 jaar; Fortnite mag al vanaf 12 jaar worden gespeeld.

Fabrikant Epic Games zorgt met frequente updates van het spel dat er steeds weer nieuwe dingen te ontdekken zijn. Spelers blijven daardoor terugkomen. Een potje duurt bovendien maximaal twintig minuten; die korte, maar hevige spanningsboog draagt ongetwijfeld bij aan de aantrekkelijkheid van de game.

Misschien wel het belangrijkste in het succes van Fortnite is de sociale component. Je kunt het spel namelijk met vrienden spelen. Samen vorm je dan een team, wat de overlevingskansen van jou en je vrienden een stuk groter maakt. Fortnite is daarbij leuk en spannend om naar te kijken; dat gebeurt dan ook massaal, bijvoorbeeld via de website Twitch. Op die site zenden gamers hun potjes live uit, voorzien van commentaar. Fortnite is zo inmiddels de meest bekeken game ooit; een ‘uitzending’ door een bekende gamer werd er onlangs door maar liefst 600.000 mensen tegelijkertijd gevolgd.

Moet ik me als ouder zorgen maken?

Mijn 14-jarige zoon vraagt al geruime tijd toestemming om het spel te mogen downloaden. Naar eigen zeggen spelen al zijn vrienden het en is het op zijn reformatorische vo-school het gesprek van de dag. Nadat ik het spel een aantal keren zelf heb gespeeld, zegt mijn gevoel: nee, deze game komt er niet in. Al begrijp ik nu ook volledig de enorme aantrekkingskracht ervan.

Uiteindelijk is Fortnite toch gewelddadig. Het mag er dan kleurrijk en stripachtig uitzien, alléén wie zijn tegenstanders vermoordt, blijft in leven. Ja, dat gebeurt zonder bloedspetters en rondvliegende lichaamsdelen, zoals in andere games vaak is te zien. Maar het omleggen van anderen verdraagt zich niet met een Bijbelse levenshouding. Ook niet in een spelletje.

Ik maak me ook zorgen over het verslavende karakter ervan. Afhankelijk van de aard en de gevoeligheid van het kind, kan het moeilijk zijn om te stoppen. Potjes duren weliswaar slechts twintig minuten, maar de kick is dermate groot dat het aanlokkelijk is om te blijven spelen. Uiteindelijk wil je toch een keer winnen.

Daarnaast: het spel is gratis, maar toch kent Fortnite een geweldige omzet. Alleen al in maart leverde het spel de producent honderden miljoenen op. Dat geld wordt hoofdzakelijk verdiend met de verkoop van ”skins”, populaire outfits voor je speler. Zo’n skin onderscheidt je van andere spelers, en is daarom erg gewild. En daarmee kan een gratis spel toch nog een hoop geld gaan kosten.

Hoe ga ik als ouder om met kinderen die maar willen blijven spelen?

Voor wie tot een andere afweging komt en zijn kind wel Fortnite laat spelen, is het zaak om duidelijke afspraken te maken om te voorkomen dat kinderen te lang achter het scherm zitten. Veel ouders hanteren al regels voor maximale schermtijd. Maar als halverwege het potje de schermtijd op is, leidt dat onherroepelijk tot luidkeels protest en een ongewenst conflict. In het geval van Fortnite is het beter om een aantal potjes af te spreken.

Spelen vlak voor bedtijd is niet handig. Het spel maakt hyper en slapen zit er dan voorlopig niet in. Fortnite kent niet voor niets een minimumleeftijdsgrens van 12 jaar; voor jongere kinderen is het nog erg spannend.

Het belangrijkste is wellicht om interesse te tonen. Stel u op de hoogte van de spellen die uw kind speelt. Vraag of ze het willen laten zien, willen uitleggen. Ga er dus gewoon naast zitten en praat. Het is uiteindelijk wel hun wereld, en als ouders daar belangstelling voor hebben, voelt dat goed.

Je kind en Fortnite: wel of niet toestaan?

Het bezwaarde gevoel waarmee ik achterblijf na het spelen van Fortnite toets ik graag aan de mening van anderen. Steven Middelkoop, programmamanager bij Yona en senior jeugdwerkadviseur bij de HHJO, spreekt geregeld jongeren die de game spelen; theoloog en gamedeskundige Frank Bosman speelt het zelf.

Hoe duiden jullie de populariteit van Fortnite?

Middelkoop: „Fortnite heeft twee lagen. Het is zowel een strategisch spel als een ontmoetingsplaats. Doordat vrienden met elkaar een team kunnen vormen, spelen ze samen een spel en praten ze ondertussen bij over het gewone leven. Het heeft dus iets weg van een gezelschapsspel. Je bent online bij elkaar, speelt een spel en babbelt onderwijl over andere zaken. Zoals een jongere pas tegen mij zei: „Eerst speelde ik FIFA, nu Fortnite. Eigenlijk vind ik het grafisch bagger, maar met vrienden samen is het wel heel gezellig.”

De tijd dat jongeren samen aan tafel Monopoly speelden is voorbij. Zij zitten nu thuis op hun eigen kamer, wellicht hangend op bed, te schieten en kletsen via Fortnite. Hun vrienden doen hetzelfde, maar dan in hun eigen slaapkamer. Zo zijn zij op afstand nabij.”

Bosman: „Fortnite is populair omdat het gratis is, makkelijk te leren, maar een uitdaging om uit te spelen. Het is competitief en bovendien cartoonesk vormgegeven, waardoor het ook voor jongere gamers aantrekkelijk is.”

Wat zou je tegen jongeren willen zeggen die Fortnite spelen?

Bosman: „Lekker spelen. En nieuwe vrienden maken tijdens het gamen.”

Middelkoop: „Tegen een bal trappen heeft iets onschuldigs, hoewel de voetbalwereld een afgod kan worden die alles overheerst. Bij Fortnite gaat het echter niet over een balletje trappen, maar om geweld. Zoals een speler zei in een recensie van het spel: „Het moorden kan beginnen.”

Jongeren die het spel spelen zou ik begrip willen geven voor de sociale component van het spel, maar als zodanig kan ik moord en doodslag maar moeilijk rijmen met de Tien Geboden. Ik stel hun daarom geregeld de vraag: „Kun je na het spelen van deze game de Heere danken voor wat je deed?” Meestal schudden ze dan het hoofd. De dood is niet iets om mee te spelen.”

En wat zeg je tegen hun bezorgde ouders?

Middelkoop: „Een game gaat over meer dan geweld, racen of voetbal. Het is tegenwoordig zowel een strategisch als een sociaal gebeuren. Doe gamen dus niet gelijk af als onzin en zonde van je tijd. Hoewel dat wellicht vaak waar is, is het van belang om met jongeren op zoek te gaan naar hun drijfveren. Wat maakt dat ze juist dit spel zo graag spelen? Even je gedachten verzetten? Bijpraten met vrienden terwijl je samen gamet?

Zoek samen oplossingen voor alternatief gedrag. Stook deze zomer een vuurkorf en nodig de gamevrienden van je kinderen uit om het werkelijk gezellig te hebben. Investeer in offline contact. Dan is ontmoeting als zodanig geweldig, en heb je een gewelddadige online ontmoeting niet meer zo nodig.”

Bosman: „Ik zou elke ouder van gamende kinderen willen adviseren om zelf de spellen te spelen die de kinderen ook doen. Als dat niet kan, kijk dan mee met andere gamers op youtube.com, dan zie je wat voor soort game het is. En ga altijd met je kinderen in gesprek, maar op een geïnteresseerde manier: Wat vind je er zo leuk aan? Wat leer je van deze games?

Ik begrijp de angst van ouders wel als het gaat om het spelen van gewelddadige games door kinderen. En ik begrijp dat die angst onder christelijke ouders bepaald niet minder, maar juist groter is, omdat het gewelddadige element haaks lijkt te staan op Jezus’ boodschap van liefde en vrede. Maar diverse onderzoeken laten zien dat er geen correlatie bestaat tussen het spelen van gewelddadige games enerzijds en geweld in het echte leven anderzijds, ondanks de suggesties in de media.

Kinderen leren van games – óók de gewelddadige. Ze krijgen een betere oog-handcoördinatie, een groter probleemoplossend vermogen, en ze leren samenwerken en presteren onder tijdsdruk.

Geweld is daarnaast geen onbekend element in het Oude Testament: dat staat vol van gewelddadige teksten, vaak genoeg in opdracht van God of God staat er in ieder geval niet negatief tegenover. En ook het Nieuwe Testament, hoewel veel pacifistischer dan het Oude Testament, kent gewelddadige teksten. Mensen worden vervloekt, handelaren uit de tempel geranseld, om maar niet te spreken van de kruisiging en de verhalen uit de apocalyps over het einde der tijden.”

„Jongens moeten jongen kunnen zijn”

De 18-jarige Jeroen speelt elke dag Fortnite. Hij legt uit waarom.

„Fortnite: Battle Royale is een spel waarin allerlei verschillende elementen een rol spelen. Het is niet alleen een kwestie van goed kunnen schieten; je moet ook bouwen om te kunnen overleven. Van tevoren is onmogelijk te zeggen of je weer in de top tien gaat eindigen. Dat maakt het elke keer weer spannend.

De game trekt een heel breed publiek: van Minecraftspelers tot fanatieke schietspelfans. Het is de kunst om spelers te behouden, maar dat doet Fortnite perfect. De fabrikant komt elke week met updates, luistert naar de community en laat spelers meedenken.

Je kunt samen met vrienden spelen: in duo’s of in teams. Het komt dan aan op samenwerking om te winnen. Het leukste hiervan is dat je samen een hobby deelt; je kunt niet alleen samen gamen, maar er ook samen over praten.

Ik ben christen, maar ik heb persoonlijk geen moeite met het neerschieten van tegenspelers. Fortnite is vormgegeven als een cartoon; je ziet geen bloed, geen ledematen rondvliegen en je kunt niemand martelen. Het is heel speels neergezet.

Recent las ik in een opinieartikel in het Reformatorisch Dagblad dat jongens gewoon jongens moeten kunnen zijn. Iedere man heeft vroeger buiten soldaatje gespeeld; ik ervaar het spelen van Fortnite als hetzelfde. Je schiet weliswaar op anderen, maar ik interpreteer het als twee spelers die aan elkaar kunnen laten zien hoe goed ze zijn. Word je neergeschoten, dan was de ander simpelweg beter.

Ik ben competitief ingesteld. Van heel veel dingen maak ik een wedstrijd, waarbij ik natuurlijk graag wil winnen. In Fortnite moet je 99 tegenspelers verslaan; als dat niet lukt, kan ik alleen maar respect hebben voor degene die wel wint.

Er wordt vaak gezegd dat schietspellen agressief maken. Dit is natuurlijk persoonlijk, maar als ik het voetbalspel FIFA speel, kan ik woest worden als het niet lukt. Met een schietspel is me dat nog nooit gebeurd.

Ouders zouden zich moeten verdiepen in de spellen die hun kinderen spelen. Ik zou mijn kinderen liever Fortnite laten spelen dan andere schietspellen. Bij Fortnite is het bouwen van torens en muren belangrijk; met alleen schieten zul je in dit spel niet ver komen.”

Lees ook

Waar blijft de christelijke game?

Lees ook

Weinig spelregels refogezin rond games

Lees meer in ons thema Digitale media.