Superfoods: nog nooit van gehoord? Dat zou heel goed kunnen. Het is namelijk een beetje een elitair onderwerp. Voedingsmiddelen die in deze categorie vallen, worden vooral genuttigd door mensen die veel met gezondheid, voeding en beweging bezig zijn. Ontbijten met een schaaltje (plantaardige) yoghurt, verse blauwe bessen en een mix van geweekte havermout, noten, chia- en hennepzaad en pompoenpitten: dat is niet bepaald doorsnee.

Marketingterm

De term superfoods maakt sinds eind jaren negentig opgang. Maar ”super” als typering van voedsel heeft al veel oudere papieren. Die werd vermoedelijk in 1918 voor het eerst gebruikt, als onderdeel van een marketingcampagne om de consumptie van bananen te stimuleren. De veelzijdige toepassingen van deze vrucht worden in een artikel in The Scientific Monthly bejubeld – eigenlijk kun je de hele dag door wel banaan eten is de conclusie: door de yoghurt, bij de lunch, tussendoor of gefrituurd bij het avondeten. „The fruit’s many uses made it virtually super”, is de conclusie van de auteur, Samuel C. Prescott. „De veelzijdigheid van deze vrucht maakt hem echt super.” Hij zal daarbij vermoedelijk vooral aan de commerciële mogelijkheden van de banaan hebben gedacht.

En dat is heden ten dage eigenlijk niet anders. „Superfood is gewoon een marketingterm. En het werkt”, concludeert Marijke Berkenpas in een column op I’m a foodie, een website van voedingswetenschappers. Als voorbeeld noemt ze de blauwe bes, sinds mensenheugenis gewoon een fruitsoort, maar opeens enige jaren geleden tot superfood bestempeld. Prompt schoot de omzet van deze vruchtjes de lucht in.

Hoog gehalte

Voedingsmiddelen worden superfood genoemd als ze een hoog gehalte aan gezondheidsbevorderende stoffen bevatten. Denk aan vezels, vitamines, mineralen of bijvoorbeeld antioxidanten. De suggestie is dat het een gunstig effect op de gezondheid heeft om vooral voor dergelijk voedsel te kiezen: dat zou bijvoorbeeld helpen om af te vallen, hart- en vaatziekten te voorkomen en bijvoorbeeld huidveroudering tegen te gaan.

Of dat ook werkelijk zo is? Het Voedingscentrum merkt hierover op dat de gezondheidseffecten van superfoods over het algemeen niet goed wetenschappelijk zijn onderbouwd. Volgens de voorlichtingsinstantie bestaan er trouwens helemaal geen superfoods. Geen enkel voedingsmiddel kan namelijk alle essentiële voedingsstoffen leveren die het lichaam nodig heeft. Gevarieerd eten en daarbij de welbekende schijf van vijf als uitgangspunt nemen is een betere manier om alle belangrijke voedingsstoffen binnen te krijgen.

Hennepzaad en hele boekweitkorrels: daar moest je nog niet zo lang geleden voor naar een natuurvoedingswinkel

Niettemin is de interesse voor superfoods onverminderd groot. Terwijl voor veel van deze voedingsmiddelen geldt dat er ook best wat minpunten aan kleven, bijvoorbeeld vanuit het oogpunt van het klimaat. Je kunt er zelfs ziek van worden als je er te veel van eet (wat bij chia- en hennepzaad nogal nauw komt, zie ”Chiazaad en zo”). Of als ze besmet zijn met een virus, zoals recent het geval bleek met in Polen geplukte blauwe bessen uit de diepvries – wat een indicatie zou kunnen zijn voor de arbeidsomstandigheden van de mensen die deze vruchtjes plukken…

Superfoods zijn trendy, maar ze zijn ook onderhevig aan trends. Een jaar of tien geleden was er veel belangstelling voor de bijzondere effecten van tarwegras, met zelfs recepten voor groene smoothies met dit ingrediënt in supermarktbladen. Die aandacht lijkt inmiddels wat verflauwd. Nu gaat het vaak over het belang van een gezonde darmflora en hoe je die kunt bevorderen. Gefermenteerde producten als kombucha, skyr en kimchi zouden daaraan bijdragen, net als chia- en hennepzaad, een diversiteit aan granen en peulvruchten en avocado’s. Dat zie je terug in het aanbod. Hennepzaad en hele boekweitkorrels: daar moest je nog niet zo lang geleden voor naar een natuurvoedingswinkel. Maar inmiddels vind je ze gewoon in de supermarkt.