Fairtrade Nederland maakte de stellingen een paar maanden geleden daarom in een sociaal experiment nog iets spannender. Zou u de trein willen nemen in plaats van de auto? Of verdwijnt de spijkerbroek uit de garderobe als duidelijk wordt dat de productie ervan 7000 liter water kost?

De antwoorden op déze vragen waren al een stuk minder eenvoudig te geven. Want ja, dán ben ik als individu zelf aan de beurt, dan gaat het iets van mezelf kosten.

Wie begaan is met het milieu, zou zomaar somber kunnen worden. Komt het ooit nog goed? Rapport na rapport, het ene nog alarmerender dan het andere. Deze week nog: de niveaus van de drie belangrijkste broeikasgassen, CO2, methaan en lachgas, in de atmosfeer bereikten vorig jaar recordhoogtes. Aldus de Wereld Meteorologische Organisatie.

Het moet dus anders, en dat gaat niet vanzelf. Gedragsverandering is nodig, luidt al heel lang een voor de hand liggend mantra. Minder consumeren, bewuster leven, dat soort zaken.

Opvallend is, zo bleek donderdag, dat die verandering van levensstijl blijkbaar ook door andere factoren dan de eigen ongerustheid over het klimaat kan worden afgedwongen. I&O Research deed in opdracht van het tijdschrift Binnenlands Bestuur onderzoek naar duurzaam denken en doen.

Wat blijkt? De Nederlander rijdt minder auto en zit minder vaak in het vliegtuig, en dat niet alleen vanwege zorgen over het milieu of door coronamaatregelen, maar ook doordat autorijden en vliegen flink duurder zijn geworden.

Eenzelfde beweging is waar te nemen rond energiebesparing of het gebruikmaken van duurzamere energiebronnen als zonnepanelen. Ja, dat doen we vanwege ongerustheid over het klimaat, maar óók omdat we kosten willen besparen en om minder afhankelijk te zijn van het gas van een Russische agressor.

Dat is een soort afgedwongen gedragsverandering die niet wordt opgelegd door een strenge overheid, maar alles te maken heeft met de eigen portemonnee. En wat ook gewoon waar is: met positieve gevolgen voor het milieu.

De vraag dringt zich op of deze effecten ook zouden zijn bereikt zonder de Russische inval in Oekraïne, met de bijbehorende energiecrisis als gevolg. Als die vraag met ”nee” moet worden beantwoord, is het nog steeds te vroeg om al te juichend te doen over de verbeterde houding van de Nederlander ten opzichte van het klimaat.

Ook met zonnepanelen op het dak en een zandloper in de douchecabine blijft de vraag: Ben ik in de Bijbelse zin des woords een goede rentmeester? Heb ik oog en hart voor de schepping? Die vragen zijn niet zomaar beantwoord.