Voordat ik inga op de beschreven gebeurtenissen een paar opmerkingen over manieren waarop de Joden in die tijd de komst van het Koninkrijk via de komst van de Messias verwachtten. Die verwachtingen zijn divers; ik vestig hier kort de aandacht op enkele ervan.

De zeloten wilden in de te komen Messias het davidische koningschap herstellen

Allereerst op de visie van de zeloten. Zij wilden, al dan niet met behulp van God Zelf, met geweld de Romeinse bezetting beëindigen en, in de te komen Messias, het davidische koningschap herstellen. Twee van Jezus’ discipelen waren hierbij betrokken of sympathiseerden hiermee: Simon de zeloot en Judas Iskariot.

Een tweede type verwachting zag in een stipte wetsvervulling een voorwaarde voor ingrijpen van God tot verlossing van Zijn volk op aarde. Deze kwam vooral voor onder farizeeën. Dat zorgde voor een enorme nadruk op de wetsvervulling, met zelfrechtvaardiging en huichelachtigheid als ontsporingen.

Er is een belofte van zegen in het houden van Gods aanwijzingen ten leven

Jezus wordt gekruisigd tussen twee boosdoeners in. De twee medekruiselingen waren vermoedelijk ook betrokken geweest bij een vorm van opstand waarbij doden waren gevallen. Zonder dat met zekerheid te kunnen vaststellen, zie ik deze boosdoeners als partizanen die zich verzetten tegen de heersende politieke orde. Mogelijk waren ze verbonden met de zeloten.

Aanvankelijk spotten beide kruiselingen met Jezus. Maar Lukas verhaalt dat een van hen na verloop van tijd tot een ander inzicht komt. Hij hoorde hoe de Joodse leiders over Jezus spraken; de aanduidingen Zoon van God en Koning van Israël werden gebruikt. Zeker, niet in ernst, maar de woorden klonken wel. Hij had Jezus om vergeving voor zijn tegenstanders horen bidden. Zijn gewelddadige strijd tegen Rome was op niets dan ellende uitgelopen. Als Joodse man was hij met de Schriften opgevoed. En het begon hem te dagen: deze Man in het midden toonde een kracht, ja een vorm van koningschap die ongekend was en wel van de God van Israël móést komen. Een koningschap dat op een voor hem nog onduidelijke manier zou doorbreken.

Wat hij dan aan Jezus, de stervende kruiseling naast hem, vraagt, is vanuit menselijk gezichtspunt ondenkbaar: „...als U in Uw Koninkrijk gekomen bent”. Die man is de koning der Joden, de Messias, die hoe dan ook Zijn koninkrijk zal vestigen. Het Koninkrijk komt niet langs de weg van de menselijke inspanningen, maar door het ingrijpen van God in de geschiedenis in Zijn Messias, de Zoon van God in het vlees, Die Zichzelf offert.

Wat kan dit ons leren? Allereerst het Evangelie van de verlossing door het geloof in Jezus Christus. Daarbij staan we in deze weken in het bijzonder stil.

Maar er zitten in de andere posities die ik noemde waarheidselementen die ons iets te zeggen hebben. De zeloten verdroegen het onrecht niet, maar kwamen ertegen in opstand. Zo is er voor de volgelingen van de Heere Jezus een legitieme strijd tegen onrecht en lijden. Niet met geweld, maar „door Gods Geest”. En er is een belofte van zegen in het houden van Gods aanwijzingen ten leven.

In beide vormen van het tegengaan van het kwaad en het bevorderen van het goede in de samenleving en sociale verbanden kunnen technieken een positieve, maar ook een negatieve rol vervullen. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe medische diagnostiek die onnodige ingrepen kan voorkomen en aan de groeiende kennis van duurzame landbouwmethoden. Maar ook geraffineerde cybercriminaliteit. Duidelijk is dat alle menselijke inspanningen niet de doorbraak van het Koninkrijk van God brengen. Als ze verzelfstandigd worden, leiden ze gemakkelijk tot frustratie en moedeloosheid of tot een gevaarlijk utopisme. Pas vanuit de navolging van de gekruisigde –en opgestane– Koning krijgen die andere twee vormen van het zoeken van het Koninkrijk hun juiste plaats en betekenis. Jezus houdt Zijn volgelingen voor dat ze alleen in de weg van het kruis, ook in hun leven, Zijn Koninkrijk kunnen binnengaan. Godzijdank is die weg er, als de weg van geloof, door Zijn Heilige Geest.

De auteur is emeritus bijzonder hoogleraar christelijke filosofie.