Wat was de aanleiding voor de protestactie van het kabinet?

FVD-voorman Baudet stelde tijdens zijn inbreng dat het marxisme ook tijdens de Koude Oorlog in het Westen springlevend was. „Dat was in de vorm van het cultureel marxisme dat op universiteiten, in vakbonden, in de media en in de geheime diensten hoogtij vierde”., zei hij. „Hele generaties Europeanen werden zodoende onderwezen door marxisten, of ze nu pro-Sovjet of pro-Mao waren.”

Hij voegde daaraan als voorbeeld toe dat het St Anthony’s College in Oxford „in feite weinig meer is dan een opleidingsinstituut voor westerse geheime diensten.” Baudet zei in een tussenzin „waar Sigrid Kaag haar MPhil heeft gedaan.” Kaag (D66) is vice-premier en minister van Financiën. Mhil staat voor Master of Philosophy en is een universitaire onderzoeksmaster op hoog niveau.

Kamervoorzitter Bergkamp onderbrak na deze tussenzin Baudet en nam het op voor Kaag: „Het gaat er helemaal niet over waar zij gestudeerd heeft. Ik vind een soort complot over waar zij gestudeerd heeft dus ook echt niet gepast.”

Kaag probeerde ook nog wat te zeggen, maar daar gaf Bergkamp haar de gelegenheid niet voor. Daarop verliet de vicepremier uit protest de vergaderzaal van de Tweede Kamer. En alle andere bewindslieden volgden haar, waarop Bergkamp de vergadering schorste

Wat gebeurde er na de schorsing?

Na ruim een kwartier kwam alleen premier Rutte terug in vak K. Hij maakte duidelijk dat hij niet gediend was van de uitlatingen van Baudet en dat hij nog zou bezien of hij bij het debat zou blijven. Hij was uit op excuses. Daarop vroeg Bergkamp aan Baudet of hij zijn woorden terug wilde nemen. Dat weigerde de FVD’er en daarop ontnam Bergkamp hem voor de rest van de vergadering het woord.

Heeft de Kamervoorzitter het recht om Kamerleden het woord te ontnemen?

Ja, in het reglement van orde staat onder meer dat de Kamervoorzitter een Kamerlid het woord mag ontnemen als hij of zij zich beledigend uitdrukt en vervolgens weigert zijn woorden terug te nemen.

Waren de woorden van Baudet beledigend voor Kaag?

Als het gaat om directe beledigingen, ging het er eerder tijdens de eerste dag van de algemene beschouwingen nog wel harder aan toe. Zo noemde PVV-voorman Geert Wilders energieminister Rob Jetten (D66) een „klimaatpsychopaat.” En Kaag verdient volgens hem de „gouden bezem.” D66-fractievoorzitter Paternotte noemde de PVV-voorman op zijn beurt „de bedrijfspoedel van Vladimir Poetin.” Bergkamp ontnam toen niemand het woord.

Het is duidelijk dat Baudet erop uit was om een beledigende suggestie te wekken, maar dan op zo’n manier dat hij achteraf kon aanvoeren niemand rechtstreeks te hebben beschuldigd. Dat deed hij door te betogen dat Kaag aan een college studeerde waar geheime diensten hun spionnen recruteerden. Dat is op zichzelf geen directe aanval op Kaag.

Duidelijk is dat Kaag de opmerking van Baudet wel als beledigend en insinuerend heeft ervaren. Daarbij speelt waarschijnlijk mee dat de relatie tussen Thierry Baudet en minister Sigrid Kaag al geruime tijd gespannen is. Eerder deze maand hield Kaag FVD verantwoordelijk voor het stimuleren van de bedreigingen aan haar adres.

Ging Kamervoorzitter Bergkamp in de fout door Baudet het woord te ontnemen?

Over de vraag wat beledigend is, kan gediscussieerd worden. Maar feit is dat Bergkamp woensdag heftiger uitlatingen liet passeren dan de uitlatingen van Baudet. Volgende week houdt de Tweede Kamer een eerder gepland debat over het eigen reglement van orde en daar zal de kwestie ongetwijfeld nader worden besproken. Ook in het presidium, het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer, zal de kwestie op de agenda komen.

Nadat Bergkamp Baudet het woord had ontnomen, namen Wilders en Van Haga het op voor Baudet. De coalitiefracties steunden het besluit van Bergkamp. SGP-fractievoorzitter Van der Staaij erkende het recht van de Kamervoorzitter om in te grijpen, maar wil in een later stadium inhoudelijk spreken over de vraag of haar optreden in dit geval terecht was.

Mag het kabinet zomaar weglopen uit een debat in de Tweede Kamer?

Formeel wel, maar het is wel een vergaande en bovendien ook unieke stap die riekt naar plichtsverzuim. Bewindspersonen die eerder aanstoot namen aan Kamerleden gingen minder ver. Denk aan oud-coronaminister Hugo de Jonge. Die draaide FVD-Kamerleden demonstratief de rug toe als die het woord voerden over zijn coronabeleid. Verder reed het kabinet door weg te gaan Kamervoorzitter Bergkamp bovendien behoorlijk in de wielen, aangezien zij degene is, die de orde bepaalt.

Hoe nu verder?

Binnenkort blikt de Tweede Kamer waarschijnlijk dus op de kwestie terug op deze affaire. Het staat dan niet bij voorbaat vast dat Bergkamp alle steun krijgt voor haar actie. Eerder is de verwachting dat de voorzitter, die toch geregeld kritiek krijgt op haar zwakke optreden, beschadigd uit deze affaire komt.