Uit het rapport, dat deze woensdag tijdens het symposium ”Jong in de 21ste eeuw” overhandigd wordt aan koningin Máxima, blijkt dat 44 procent van de meisjes op het voortgezet onderwijs kampt met emotionele problemen. Dat zijn problemen die te maken hebben met bijvoorbeeld piekeren of ongelukkig zijn. Van de meisjes uit groep 8 van de basisschool is dit 33 procent. Vier jaar geleden lagen deze percentages nog op respectievelijk 28 en 14 procent.

Zo’n 70 procent van de meisjes in het voortgezet onderwijs ervaart vaker dan één keer per week psychosomatische klachten, zoals hoofdpijn. Bij de jongens is dat 49 procent.

Daarnaast levert schoolwerk extra druk op, wat ook tussen 2013 en 2017 het geval was. In de afgelopen twintig jaar is het percentage tieners dat druk ervaart door schoolwerk verdriedubbeld. Inmiddels geeft 45 procent van de jongeren in het voortgezet onderwijs aan (nogal) veel druk te ervaren door schoolwerk. In 2001 was dit nog 16 procent.

Coronacrisis

De „enorme toename” van mentale problemen kunnen niet los gezien worden van de coronacrisis, stelt hoofdonderzoeker Gonneke Stevens van de Universiteit Utrecht. „Maar de zorgen zullen niet voorbij zijn als er geen maatregelen meer nodig zijn. Als een jongere piekert en angstig is, heeft dat impact.”

Hoewel de pandemie in de afgelopen jaren een grote rol speelde in het leven van jongeren, zijn niet alle ontwikkelingen te verklaren door de coronacrisis, meent Stevens, die sinds 2011 betrokken is bij het HBSC-onderzoek. „Neem bijvoorbeeld de druk door schoolwerk. Dit is een trend die al werd ingezet in 2009.”

Voor het HBSC-onderzoek werden zo’n 7000 jongeren –basisschoolleerlingen uit groep 8 en middelbare scholieren tot en met 16 jaar– bevraagd over verschillende onderwerpen. Aan de orde kwamen bijvoorbeeld sociale relaties, pesten en mentale gezondheid. Daarnaast werden jongeren gevraagd naar hun middelengebruik en sociale media.

Smartphonegebruik blijkt bij bijna de helft van alle meisjes en bijna een derde van alle jongens in het voortgezet onderwijs (best of heel) vaak ten koste gaat van huiswerk maken of leren voor school.

Beide ouders

In het onderzoek zijn de jongeren ingedeeld naar verschillende kenmerken, zoals leeftijd, geslacht en schoolniveau. Daarnaast hielden de onderzoekers rekening met onder meer de thuissituatie en het welvaartsniveau van de jongeren.

Uit de resultaten blijkt dat jongeren die met beide ouders in een huis wonen, het „over de hele linie beter doen”, aldus Stevens. Jongeren die niet met beide ouders wonen, hebben meer mentale problemen, zijn minder positief over sociale relaties thuis en op school en ervaren vaker druk door schoolwerk. Ook roken en drinken ze vaker.

Alcohol

Waar het percentage jongeren dat ooit gerookt had tussen 2001 en 2017 „enorm afnam”, is sinds 2017 geen sprake meer van een daling. Ook het aantal jongeren dat alcohol drinkt nam niet af in de afgelopen vier jaar.

Nederlandse jongeren waren ook in 2021 grotendeels positief over hun sociale relaties. Zo geven ongeveer negen op de tien jongeren aan hun zorgen makkelijk te kunnen delen met hun moeder, en acht op de tien met hun vader. Acht tot negen op de tien zegt met een beste vriend of vriendin goed te kunnen praten over zorgen.