Dat zijn de belangrijkste uitkomsten van het gesprek dat Remkes en de ministers Christianne van der Wal (Stikstof) en Rob Jetten (Klimaat) maandag voerden met natuur- en milieu-organisaties.

Minister Van der Wal zei na afloop, dat in het provinciehuis van Den Bosch plaatsvond, dat heel veel biologische boeren al jaren de omslag geleden een omslag hebben gemaakt: „Zij stoten daardoor veel minder stikstof uit.” Daarom gaat ze met het kabinet bekijken of het mogelijk is om biologische boeren te ontzien bij de aanpak van de stikstofcrisis.

Remkes noemde het gesprek na afloop „een zinvolle exercitie”. Volgens hem was het overleg bedoeld „om wat scherper ingekleurd te krijgen waar alle partijen in dit debat precies staan”

Volgens Remkes benadrukten de deelnemers ook dat het niet alleen gaat om stikstof, maar dat er meer problemen zijn. „We moeten in Nederland niet de fout maken om boeren nu aanzienlijke investeringen te laten plegen voor de oplossing van het stikstofprobleem als ze misschien over een jaar of vier, vijf weer met heel andere opgaven geconfronteerd worden.”

De natuurorganisaties willen daarom dat het kabinet zo snel mogelijk naar „de mobiliteitssector, inclusief de luchtvaart” en naar de industrie kijkt, vatte Remkes samen. Ook Schiphol en fabrieken zouden moeten inleveren.

Klimaatminister Rob Jetten zei na afloop: „We hebben het over de integrale aanpak gehad. We willen ervoor zorgen dat we nu in één keer alle klimaat- en milieuproblemen proberen aan te pakken. De milieuorganisaties hebben goede richtlijnen gegeven en drukten ons op het hart om ook naar industrie en luchtvaart te kijken. Dat deden we natuurlijk al.”

MOB

De meeste natuurorganisaties reageerden tevreden. Mobilisation for the Environment (MOB) sprak zelfs van een goed gesprek. Ook Milieudefensie en Greenpeace reageerden gematigd positief. Wel hadden veel clubs gehoopt dat ook premier Mark Rutte aanwezig zou zijn. Vorige week was hij namelijk wel aanwezig met het gesprek dat bemiddelaar Remkes vorige week met de boeren voerde. Ook minister Staghouwer van Landbouw was maandag niet aanwezig en vorige week wel.

Directeur van Greenpeace, Andy Palmen, stelde na afloop van het gesprek dat hij het gevoel van urgentie bij bewindspersonen mist. „Er wordt maar gesproken over plannen maken en naar 2030 toewerken. De natuur staat in 2025 al op omvallen. Ecologen schreeuwen moord en brand, dan moet je nu ingrijpen en dat zie ik gewoon niet bij het kabinet.”

Greenpeace waarschuwde voor juridische stappen als het kabinet eventueel besluit om de stikstofdoelen af te zwakken. Vooralsnog hebben de milieu- en natuurorganisaties daarvoor geen aanwijzingen, zo stelden ze maandag. Teo Wams, directeur Natuurbeheer bij Natuurmonumenten, verklaarde na afloop dat hij op dit punt min of meer gerustgesteld uit het gesprek kwam.

Hank Bartelink van Stichting LandschappenNL stelde dat de stikstofcrisis aantoont dat de landbouw al jaren op een dood spoor zit: „De huidige landbouw is eindig en we moeten naar andere vormen kijken.” Ook voor boeren is het van belang dat de natuur weer op orde komt, benadrukt hij. „We staan dus niet lijnrecht tegenover elkaar. De boeren hebben ook baat bij een goede natuur.”

Vervolggesprekken

Remkes praat later deze week nog met onder meer banken en volgende week met gemeenten, provincies en waterschappen. Daarna heeft hij een tweede ontmoeting met landbouworganisaties.

De supermarkten maakten dinsdag wereldkundig dat ze donderdag toch niet aan het gesprek met Remkes deelnemen. Supermarktkoepel CBL vindt het vooral van belang dat het kabinet en de boerenorganisaties eerst weer met elkaar in gesprek gaan om tot oplossingen te komen.

Irritatie

Onder boerenorganisaties heerst groeiende irritatie over de waaier aan organisaties en individuen die gespreksleider Johan Remkes uitnodigt voor zijn stikstofoverleg. „Het lijkt wel een Poolse landdag”, zegt Bart-Jan Oplaat van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders in De Telegraaf. Ook Bart Kemp van Agractie is kritisch. „Als je een conflict hebt met je buurman, nodig je ook niet het hele dorp uit.”