Het voormalig lid en zijn vrouw hadden in 2021 de kerkenraad aangeklaagd vanwege twee besluiten. Omdat kerken volgens het Burgerlijk Wetboek worden geregeerd door hun eigen statuut, besloot rechtbank Gelderland toen tot marginale toetsing, dus alleen op de procedure.

In mei 2023 concludeerde de rechtbank dat de kerkenraad zich had gehouden aan zijn eigen regels –de Dordtse Kerkorde (DKO)– en aan de fundamentele rechtsbeginselen. Het gerechtshof bekrachtigt dit vonnis, maar oordeelt anders over het handelen van de kerkenraad.

Het eerste kerkenraadsbesluit waartegen de man bezwaar maakte, was om hem in november 2018 onder stille censuur te plaatsen. Hij zou te ver gegaan zijn in het contact met een getrouwde vrouw uit de gemeente. Drie dagen na het besluit vroeg de man zijn lidmaatschap op.

Onzorgvuldig

Het gerechtshof stelt nu dat het „zeer ingrijpende” tuchtbesluit „onzorgvuldig tot stand is gekomen”. De kerkenraad had de man in november 2018 gehoord, maar verzuimde hem een schriftelijk verslag te sturen, waarop de man had kunnen reageren. Daarmee handelde de kerkenraad volgens het hof niet volgens zijn eigen regels, in dit geval de handleiding bij de DKO.

De rechtbank concludeerde in 2023 wel dat „de wijze van communicatie vanuit de kerk beter had gekund”, maar vond niet dat het rechtsbeginsel van hoor- en wederhoor geschonden was. Dat stelt het gerechtshof nu wel.

„De kerk heeft een grote vrijheid bij het stellen van voorwaarden voor lidmaatschap” - Mr. P.J. den Boef, advocaat oggiN Ede-Wekerom

Toch besloot het hof niet over te gaan tot een inhoudelijke beoordeling van het geschil. Door als lid te vertrekken koos de man er namelijk voor om niet via de kerkelijke weg (bij de classis) in appel te gaan tegen de tuchtmaatregel. Daardoor „verschilt de situatie niet wezenlijk van berusting” in het kerkenraadsbesluit.

Het tweede kerkenraadsbesluit dateert uit juli 2020. De man wilde weer lid worden van de gemeente. Op grond van de eerder genomen tuchtmaatregel weigerde de kerkenraad dat, omdat de man geen schuldbelijdenis wilde afleggen. Dat de kerkenraad zijn besluit tot censuur handhaafde toen de man wilde terugkeren, vindt het gerechtshof net als de rechtbank logisch.

Vrijheid

De huidige uitspraak laat volgens mr. P.J. den Boef, die de kerkenraad bijstaat, zien „dat de kerk een grote vrijheid heeft bij het toepassen van het kerkrecht en bij het stellen van voorwaarden voor lidmaatschap. De burgerlijke rechter oordeelt daar niet inhoudelijk in, wel procedureel.”

Lees ook

Jurist: Kerk hoeft niet bang te zijn voor rechter, laat uitspraak oggiN Ede-Wekerom zien

Opvallend in het arrest is volgens de advocaat dat het hof een situatie die niet in de kerkorde is omschreven –namelijk of tuchtuitoefening nog geldt als een lid terugkeert– beoordeelt aan de hand van wél beschreven situaties in de DKO. Het gaat hierbij om artikelen over wederopneming van door de ban afgesneden leden en over overgang van leden naar een andere gemeente. In deze situaties „handelt de kerk met inachtneming van eerder genomen besluiten”. Dit is volgens Den Boef reden voor kerken „om bepalingen over toelating van leden na te kijken en zonodig via een extra toelichting aan te vullen”.

Mr.dr. P.T. Pel, die het lid bijstaat, betreurt dat „de rechter erkent dat de kerkelijke rechtsgang is geschonden, maar vervolgens oordeelt dat hij dit niet kan rechtzetten”. De rechter had de kerk kunnen opdragen de besluitvorming over te doen, vindt hij.

Of zijn cliënt bij de Hoge Raad in cassatie gaat tegen het arrest, is nog niet bekend, aldus de raadsman.