„De gemeente rommelt die dingen onze wijk in.” Frans Smeur (58), gepensioneerd dierenarts en kartrekker van diverse Edese protestacties tegen windmolens, twijfelt geen moment: er komt een windmolen op 400 meter van zijn vrijstaande huis in het buitengebied van Ede. En dat terwijl de gemeente aangeeft dat er aan de huidige plannen nog veel kan wijzigen.

Smeur wil het duidelijk gezegd hebben: hij is niet tegen windmolens, óók niet per definitie als ze zijn uitzicht over het wijds uitgestrekte landschap belemmeren. „Altijd is wel iemand de pineut van die dingen. Als ik dat ben, heb ik pech. En aan het uitzicht wen ik wel.” Waarom voert Smeur dan toch actie, soms samen met de groep Ede Waait Anders en soms op eigen houtje? „Ik ken geen onderzoek dat de veiligheid van windmolens zó dicht bij bebouwing garandeert.”

Als windmolens te dicht bij mensen worden gebouwd, kan het constante geraas van de turbines voor gezondheidsschade zorgen, beweert Smeur. „Denk aan stress en slapeloosheid.” Onderzoeken van het RIVM spreken dat tegen, maar die kloppen volgens Smeur niet. „Dat zijn literatuuronderzoeken waarbij het RIVM de belangen van de onderzoekers niet meeweegt, terwijl zij soms baat hebben bij windenergie. Bovendien, voor zover de onderzoeken berusten op proeven, zijn die met jonge en gezonde mensen gedaan. Onderzoeken die aantonen dat het veilig is om op 400 meter afstand te wonen van een windmolen die hoger is dan 150 meter, zijn er niet.”

Of de windmolen nabij Smeurs huis er komt, is nog de vraag, zegt wethouder Leon Meijer (ChristenUnie). „We maken pas in 2023 de keuze voor de locaties. Maar als college zijn we vroeg in het proces begonnen met omwonenden informeren. Echter, als wij bekendmaken welke locaties wij onderzoeken, denken mensen soms dat er morgen een vrachtwagen met een windmolen de straat in komt rijden. Zo snel gaat dat helemaal niet. Van de tien locaties die we nu onderzoeken, kunnen er een aantal afvallen.”

Energieneutraal

Tegelijk is het wel noodzakelijk dát er windmolens komen, legt Meijer uit. „We hebben als doelstelling in Ede om in 2050 energieneutraal te zijn. Om dat te halen zijn windmolens écht nodig. Zonnevelden nemen meer ruimte in beslag dan windmolens en voor we veilige kernenergie hebben, zijn we tien jaar verder. Dat duurt te lang.”

Landelijk zorgen windmolenplannen steeds vaker voor verwijdering tussen burger en overheid (zie ”Vaker landelijk en lokaal verzet”). Een bekend voorbeeld daarvan zijn de Veenkoloniën. Twee anti-windmolenactivisten werden daar na jaren van protesten veroordeeld voor bedreiging van bedrijven die betrokken waren bij de bouw van windmolens.

Ook in Ede verloopt het contact met de gemeente moeizaam, vindt Smeur. „Ik heb een wob-verzoek ingediend en ben op meerdere informatieavonden van de gemeente geweest. Dus heb ik het gevoel dat ambtenaren in de verdediging schieten als ze mijn naam zien.”

Meijer spreekt over „goed contact” dat er is met „diverse bezwaarmakers.”

Net als Meijer ziet Smeur de noodzakelijkheid van de windmolens, maar hij vraagt zich wel af waarom de turbines zo hoog moeten worden. „Windmolens met een ashoogte van 200 meter zijn rendabeler”, meent de bezwaarde Edenaar. „Maar als je de consequenties voor mensen in acht neemt, is het verstandiger om er 25 van 100 meter hoog te plaatsen.” Volgens Smeur wonen er 35.000 mensen binnen een straal van twee kilometer van alle locaties die de gemeente onderzoekt. Naast gezondheidsschade kunnen zij een waardedaling van hun huis verwachten, denkt Smeur. „Ik heb gegevens opgevraagd van makelaars in gebieden met windmolens. De eerste getallen duiden op een daling van 30 tot 40 procent.”

Rendabel

Meijer spreekt tegen dat de turbines 200 meter hoog worden. „We onderzoeken windmolens met een ashoogte van 120 tot 160 meter. De tiphoogte, dat is met de wieken erbij gerekend, kan in de buurt komen van de 250 meter.” En over de aantallen: „We onderzoeken bijna alle opties. Maar kleinere windmolens zijn niet rendabel.” Over de gezondheidsschade waar Smeur het over heeft zegt de wethouder: „We zitten nu in de onderzoeksfase en we nemen alle gegevens en onderzoeken serieus.”

Ondanks alle nuancerende woorden van de gemeente, heeft Smeur geen vertrouwen in het proces. „De gemeente heeft de mond vol van transparantie, maar ze konkelt.”

Als voorbeeld noemt Smeur het zogeheten lokaal eigenaarschap. Als buurtbewoners meebetalen aan de molen, kunnen ze er ook aan verdienen. „Er is mij gezegd dat ik maar voor 3 procent rendement op een investering in de turbines kan krijgen. Dat zijn trucs om buurtbewoners het project in te masseren. Ze zullen het op het stadhuis wel denken: „We zetten daar die windmolens maar neer, want daar wonen oudere mensen. En de huizen zijn er niet zo duur, dus er is minder kans op protest.”

Smeurs wantrouwen is onterecht, benadrukt Meijer, die met klem ontkent dat huizenprijzen of de samenstelling van de bevolking invloed heeft op de locaties van de windturbines. „De pijn van de plaatsing van windmolens wordt geconcentreerd. Daar staat tegenover dat omwonenden kunnen investeren in de turbines. Wie dat doet, profiteert van de opbrengst. Dát is de insteek van de gemeente.” De bewering van Smeur over maximaal 3 procent eigenaarschap weerspreekt de wethouder. „Wij stellen daar geen limiet op.”

Petitie

Smeur heeft verschillende mogelijkheden aangegrepen om kenbaar te maken dat hij het niet eens is met de huidige gang van zaken. Zo heeft hij een petitie gestart die ruim 4500 keer is ondertekend, voornamelijk door mensen uit Ede, Bennekom en Veenendaal. Wat wil hij met zijn protesten bereiken? „Ik hoop dat de gemeente besluit om de windmolens kleiner te maken. En sowieso wil ik dat de gemeente wacht tot er nieuwe normen zijn over de afstand van windmolens tot de bebouwing.” Nu zijn er alleen nog geluidsnormen, in het regeringsakkoord staat dat er ook afstandsnormen moeten komen.

Als er tijdens het proces nieuwe normen komen, neemt de gemeente die mee in de plannen, zegt Meijer. „Maar we gaan er niet op zitten wachten.”

Meijer heeft de portefeuille pas een kleine twee weken toegewezen gekregen, nadat GroenLinks-wethouder Geert Ritsema per 1 januari opstapte. Hij vond dat hij zijn „groene en sociale ambities voor Ede onvoldoende waar kon maken.” In zijn afscheidsbrief repte de scheidende bestuurder niet over het windmolendossier, maar gaf wel aan dat hij de laatste maanden van zijn wethouderschap het „bereiken van meer verbeteringen” lastig vond.

Protest tegen de witte windreuzen beperkt zich niet tot Ede. Een aantal van de locaties die de gemeente onderzoekt, staan op de grens bij Veenendaal. In juni 2021 diende de VVD in Veenendaal een motie in met het verzoek om er bij Ede op aan te dringen windmolens in het zicht van Veenendalers niet te plaatsen. De gemeenteraad verwierp die motie. Meijer neemt de bezwaren uit Veenendaal nuchter op. „Ik snap heel goed dat die raadsleden geluiden van inwoners meenemen de raad in. Maar ook mensen in Veenendaal gebruiken energie. En die willen we duurzaam opwekken.”