Na Prinsjesdag en in de daaropvolgende Algemene Politieke Beschouwingen is er weer veel gedebatteerd over het klimaat. Er klinken dan grote woorden, zoals ”klimaathysterie” en ”klimaatgekkigheid”. Wat mij opnieuw opviel in dat debat is dat er over het hele politieke spectrum veel aandacht is voor de getalsmatige kant van het beleid. Wat de afgelopen weken ook meerdere keren naar voren kwam was de vraag: zou het allemaal wel zin hebben, want Nederland is maar klein en onze bijdrage valt daardoor in het niet bij andere landen? Voor mij als ingenieur –hoe verbazingwekkend dat ook moge zijn– zijn de getalletjes echter niet de belangrijkste reden om me bezig te houden met het klimaat. Of er nu wel of niet grote rampen staan te gebeuren, of er nu wel of niet voldoende wetenschappelijke basis is voor de voorgestelde maatschappelijke transities, het gaat mij er vooral om wat God hierin van mij vraagt. Is het een Bijbelse opdracht om me bezig te houden met klimaat en duurzaamheid, of niet?

De Bijbel spreekt in directe zin bijna nergens over het klimaat. Er is wel de belofte aan Noach (Genesis 8) dat zomer en winter niet zullen ophouden, maar geen enkel klimaatmodel gaat zover dat zomers en winters helemaal zouden verdwijnen. In indirecte zin vinden we in de Bijbel wel allerlei aanwijzingen voor het omgaan met ons klimaat. Klimaat bepaalt immers waar we gezond en veilig kunnen wonen en klimaatverandering betekent dat de plek waar we wonen onleefbaar of juist meer leefbaar zou kunnen worden. De aarde is leefbaar, omdat de Heere God die aarde leefbaar heeft geschapen voor mensen, dieren en planten en dat is inclusief het klimaat.

Klimaatzegen

Als Israël uit Egypte vertrekt, verhuizen zij van het klimaat van Egypte naar het klimaat van Kanaän en krijgen daarmee letterlijk te maken met klimaatverandering. In Egypte was er de Nijl, die het land altijd maar weer van voldoende water voorzag. In het Beloofde Land zal het voor Israël echter anders gaan. Deuteronomium 11 zegt daarover: „Maar het land waar u naartoe trekt om het in bezit te nemen, is een land met bergen en dalen; het drinkt water door de regen uit de hemel. Het is een land waar de Heere, uw God, voor zorgt.” Een leefbaar en vruchtbaar klimaat is daarom een zegen van God, een teken van Zijn voorzienigheid. Maar zoals met elke zegen van God het geval is, kan ook de klimaatzegen verkeerd worden gebruikt, worden aangetast of veranderd in het tegenovergestelde.

God heeft de wereld geschapen en Israël een leefbaar stuk ervan gegeven, „vloeiend van melk en honing”, maar dan moet er ook voortdurend worden gewerkt aan de leefbaarheid van het land. Gods zegen vraagt van ons een antwoord. Leviticus 19 en de daaropvolgende hoofdstukken beschrijven daarom uitgebreid hoe dat land verzorgd moet worden. Het land moet vruchtbaar blijven en in goede orde worden doorgegeven aan de volgende generaties. Het gaat hier om een sociale samenleving: de armen mogen gebruikma­ken van de niet gemaaide stukken akker en van de druiven die zijn achtergebleven in de wijngaard. Het gaat om een duurzame samenleving: de akker wordt regelmatig met rust gelaten om te herstellen en de vruchtbomen moeten eerst een aantal jaar groeien voor er geplukt mag worden. Het gaat om een samenleving waarin economische groei gelimiteerd en eerlijk is: schulden worden weg gescholden en het land wordt herverdeeld in het vijftigste jaar.

Nog steeds richtinggevend

Uiteraard gaat het in de eerste vijf boeken van Mozes alleen over landbouw en over veeteelt. In onze tijd gaat het niet meer alleen over de agrarische sector, het gaat nu ook om de bouwsector, de mijnbouw, energievoorziening en om industriële productie. We hebben daarbij in de afgelopen zestig jaar heel veel bewijs verzameld dat industrie en consumptiegedrag het klimaat kunnen veranderen, dat afval het milieu onomkeerbaar kan aantasten, dat ongebreidelde economische groei hele natuurgebieden kan verwoesten.

Ook al is daarmee onze wereld zo veel anders dan die van Mozes, nog steeds is Gods Woord in Deuteronomium en Leviticus voor ons richtinggevend. Als we allerlei soorten erts wegslepen uit Afrika voor ons eigen belang en niets overlaten voor de eigenlijke bewoners van de regio, of als we in Nederland aardbevingen veroorzaken door alle aardgas uit de bodem te willen halen en het land geen rust te gunnen, of als we de schulden in de wereld alleen maar laten oplopen en nooit een jubeljaar uitroepen, dan zondigen wij.

Pauselijke encycliek

Klimaat- en milieudiscussies zijn onderdeel van een groter geheel. Het kon de afgelopen weken weleens lijken dat duurzaamheid in Nederland alleen nog maar draait om concentraties van koolstof en stikstof, maar dat is veel te beperkt. Van de zeventien duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties gaan er twee over het klimaat en duurzame energie, de andere doelen verdienen ook aandacht. De pauselijke encycliek ”Laudato Si” uit 2015 is nog steeds de meest grondige theologische bezinning op duurzaamheid en daarmee ook voor protestanten een prachtige bron van Bijbelse wijsheid. De encycliek begint met de beschrijving van de schepping „als ons gezamenlijk huis.” We bewonen Gods schepping gezamenlijk met dieren, planten en mensen. We hebben als plicht dat huis in goede orde na te laten aan onze kinderen. Zoals in elk goed huishouden de een niet mag worden voorgetrokken op de ander, of dat de kwetsbaren in het huis extra bescherming nodig hebben, zo moeten wij zorgen voor rechtvaardigheid en veiligheid in het ‘huis van de schepping’. Door duurzaam te leven en ons bezig te houden met klimaatbeleid, zorgen wij voor Gods schepping, zowel voor de aarde als die daarop wonen (Psalm 24) en brengen daarmee ons scheppingsgeloof in praktijk.

Niet bagatelliseren

Moeten we ons dan bij het vormen van klimaatbeleid helemaal niet bezighouden met getallen? Ja natuurlijk wel. We moeten bij elke innovatie analyseren wat daarvan de milieueffecten zijn. We moeten bezig blijven met het bouwen van ingewikkelde en uitdagende rekenmodellen. ”Meten is weten” geldt zonder meer ook voor het klimaat en het ondersteunen van het klimaatbeleid. Het gaat mij er vooral om dat we als christenen het probleem niet blijven bagatelliseren omdat er nog wetenschappelijke onzekerheden zijn, of steeds weer naast ons neerleggen omdat we de klimaatmodellen niet vertrouwen. We zijn het in de eerste plaats aan onze Schepper en onze medeschepselen verplicht om te zorgen voor de schepping en het bijbehorende klimaat en daardoor Hem te prijzen Die ons het leven geeft.

De auteur is lector energietransitie aan de Hogeschool Rotterdam en universitair docent industriële symbiose aan de Technische Universiteit Delft.