Masterstudent Thomas de Man schreef vorig jaar een nogal kritische –soms sceptische– afstudeerscriptie over berichtgeving in het RD inzake homoseksualiteit. Zijdelings legde hij de vinger bij de gevoeligheid van de achterban voor complottheorieën. Sander Rietveld doet dat expliciet in ”Nieuwe kruisvaarders” (2021). Inmiddels blijken hun beschuldigingen niet helemaal uit de lucht gegrepen.
Onthutsend was de –overigens uitstekende– reportage in deze krant over dat onderwerp. Vroeger deden we complottheorieën al snel (te snel?) af als bijgeloof. De meest extreme aanhangers werden voor dorpsgek versleten. Uitgevers zouden er vandaag hun voordeel mee kunnen doen. Wie weet welke thrillers dat oplevert. De RD-rapportage lezend dacht ik aan Paulus: „Wie heeft u betoverd, uitzinnige?” Sociale media spelen een belangrijke rol in dezen. Met behulp van algoritmen worden gevoelige typen zo een fuik in gezogen. Is dat een verklaring voor het groeiend aantal complotgelovigen? Ik schrijf bewust ”een”.
Complotdenkers waren er altijd al. Ze doen vandaag goede zaken. Dat blijkt wel uit de recente stembusgang. Onbegrijpelijk dat partijen die grossieren in kroegpraat voor velen een veilige haven zijn. Het raakte me nog dieper dan de op tafel dansende Kaag, wier foto nagenoeg alle voorpagina’s van de dagbladen haalde. Partijen die hun verantwoordelijkheid namen in de toeslagenaffaire werden electoraal afgestraft. Pijnlijk voor Pieter Omzigt. Een beweging die flirt met complottheorieën, antisemitische en nazi-uitingen en niet vies is van homofobe grappen ziet zijn winst daarentegen verveelvoudigen. Dergelijke retoriek is dus niet dodelijk voor een partij. Ik doe moeite om geen associaties in mijn hoofd toe te laten met de opkomst van bruinhemden negentig jaar terug. Toen zwegen de kerken, naar zeggen. Nu bleef het zeker stil.
De kiezer heeft gesproken. De beschermwaardigheid van het leven speelde geen rol van betekenis. Het doet er kennelijk steeds minder toe. In aardschokkend Groningen deden VVD en D66 goede zaken. De volksstem is grillig en onberekenbaar.
En toch is dat niet het hele verhaal. In de Volkskrant van zaterdag las ik met instemming: „De geslaagde burger van de VVD en de hogere burgers van D66 maken de dienst uit. (…) Kinderen van de individualisering. Mijn succes heb ik aan mijzelf te danken. Jammer voor jouw mislukking. De verliezers van die wedstrijd vinden we bij Wilders en Baudet. Ze zijn allerminst verdreven.” Of ben ik nu ook een complotdenker?
