„Het coronavaccin is bedoeld om de wereld voor te bereiden op de komst van de antichrist.” Deze boodschap van ds. Guillermo Maldonado uit Miami ging opeens viraal. „Het vaccin heeft alle trekken van wat er in Openbaring 13 staat over het merkteken van het beest. Laat je er niet door meenemen maar vertrouw alleen op het bloed van Christus.”

Het idee dat het vaccin een chip van Microsoft zou bevatten was al eerder rondgegaan op sociale media. Nu kwam er de suggestie bij van een aantekening in je paspoort, waarzonder je niet kunt reizen. En is een dergelijke inperking van je sociale leven niet precies waar het merkteken van het beest in Openbaring voor staat? Inmiddels is duidelijk dat geen microchip door de naald kan waarmee het vaccin wordt ingespoten. Maar het idee blijft rondzingen dat er momenteel duivelse krachten aan het werk zijn die we kunnen aflezen uit Openbaring 13.

Het is mooi als Bijbelteksten direct iets zeggen over de actualiteit. Maar het is gevaarlijk ze op de klank af zo te lezen, zonder goed te luisteren naar de context waarin ze staan. Openbaring 13 is een visioen, waarin Johannes twee beesten ziet opkomen. Eén is een bloeddorstige draak die symbool staat voor elk gewelddadig verzet tegen mensen die God willen volgen. Het tweede beest ziet er uit als een lam dat op het eerste gezicht te vertrouwen is. Maar wie goed luistert, merkt dat ook dit beest mensen bij God vandaan trekt en het eerste beest wil laten aanbidden. Ook al ziet hij er uit als het Lam, het is een instrument van de boze. Opmerkelijk genoeg werd dat eerste beest na bijna dood te gaan toch weer springlevend. Is dat niet de kracht van het verhaal van de boze? Overwonnen op Golgotha doet hij toch nog zijn duivelse werk: mensen verleiden.

De tekst over het merkteken van het beest onthult diens tactiek. Alleen mensen die dat teken dragen, mogen meedoen in het economisch verkeer. Wie dat teken niet draagt wordt dus weggedrukt uit het sociale leven. Kan hier inderdaad zo iets bedoeld worden als een vaccin of een ander teken op je hand of in je paspoort?

Zo’n letterlijke uitleg is vaker geopperd. Het erbij behorende getal 666 is wel uitgelegd als een verwijzing naar keizer Nero, de paus, Hitler, internet, de streepjescode en nog veel meer. Dat alleen al maant tot voorzichtigheid. Belangrijker is dat elke letterlijke toepassing te kort doet aan de kracht van de waarschuwing die Openbaring hier geeft. Waarom wordt het merkteken geplaatst op de hand en het voorhoofd? Die combinatie lezen we vaker in de Bijbel. Op die plaatsen vraagt God zijn volk het grote liefdesgebod vast te binden aan hun lichaam (Deuteronomium 6:8). Bij alles wat je doet met je hand en bij wat je ziet, zal je bedenken: hoe kan ik hier God liefhebben? Precies op die plekken waar God zijn teken laat vastbinden, wil het beest dus iets anders. Dat andere kan op iets van God lijken (daarom ziet dit beest er uit als het Lam), maar dat is het juist niet. Dat is ook te zien aan het getal: net niet zeven, het getal van God, maar drie maal zes. Daarom heet dit „het getal van een mens” (Openbaring 13:18). Daarom ook volgt direct de oproep om op te letten. Richt je op God en niet iets van een mens!

Die waarschuwing gaat dieper dan het gevecht tegen een streepjescode, een vaccin of, zoals de preek van ds. Maldonado eindigde, tegen de politici in de VS die Trump terzijde willen schuiven. De behoefte om ook deze tekst te gebruiken voor je eigen gevecht is zomaar aanwezig.

De waarschuwing van het teken van het beest gaat verder dan één enkele zaak. De kern is het leven met Gods Woord en Zijn liefdesgebod niet te vervangen door iets wat erop lijkt. Dat voorkomt ongegronde angsten op basis van een uitleg op de klank af. De echte waarschuwing én troost van het boek Openbaring is dat het beest niet het laatste woord heeft, hoe groot de verleiding ook is dat te geloven. Het Lam hééft het beest overwonnen en zijn Rijk komt er aan.

Michael Mulder is universitair docent Nieuwe Testament en Judaica aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep Biblical Exegesis and Systematic Theology (BEST) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.