Voormalig rabbijn Lody van de Kamp durft dat niet zo zeker te zeggen. Wel is hij dankbaar dat de kerk juist op de herdenkingsdag van de Holocaust laat weten de strijd aan te binden tegen „het onuitroeibaar kwaad.”

Joodse mensen beschouwen de kerk als partner in de strijd tegen antisemitisme, aldus Van de Kamp. „Er wordt veel geklaagd over dat de kerk te lang heeft gezwegen. Maar veel kerken hebben afgelopen najaar hun nalatigheid in de Tweede Wereldoorlog veroordeeld. De Gereformeerde Gemeenten hebben zich in 2017 uitgesproken tegen antisemitisme. Het zwijgen van vroeger kan worden goedgemaakt door nu de stem te verheffen.”

Het deputaatschap had voor de uitzending gekozen voor de symbolische datum van 27 januari omdat 76 jaar geleden op die dag concentratiekamp Auschwitz werd bevrijd door de Russische troepen. Algemeen secretaris van het deputaatschap Johan de Jong memoreert aan dit moment in zijn openingswoord. „In Zijn Woord belooft de Heere dat Hij zal zegenen wie Abrahams nageslacht zal zegenen. Maar andersom vervloekt Hij ook wie Zijn volk vervloekt. De Heere staat op tegenover Adolf Hitler, tegenover allen die het Joodse volk aan durven raken.”

Sem

Antisemitisme is springlevend, toont voorlichter Karens in zijn presentatie aan. Vernielingen op Joodse begraafplaatsen, antisemitische leuzen tijdens voetbalwedstrijden, karikaturen die gebruikt worden tijdens carnaval. Met cijfers van het CIDI laat Karens zien dat er steeds meer incidenten gemeld worden bij dit documentatiecentrum. De talrijke aantijgingen tegen Joodse mensen hebben volgens de voorlichter een diepere lading. „In het woord antisemitisme klinkt de naam van Israëls uitverkoren voorvader Sem door. Haat tegen het Joodse volk is ten diepste haat tegen Christus.”

Karens ziet wel dat er politiek het nodige in het werk wordt gesteld om antisemitisme tegen te gaan. Vanaf dit jaar gaat in Nederland een coördinator antisemitismebestrijding aan het werk. Karens citeert de demissionaire minister van Justitie wanneer hij zegt dat corona en economische tegenspoed een voedingsbodem vormen voor complottheorieën waarin Joden beschuldigd worden. „De strijd hiertegen mogen we niet aan de Joodse gemeenschap alleen overlaten”, aldus Grapperhaus. In december verklaarden de lidstaten van de EU het antisemitisme effectiever te willen bestrijden. „We hopen dat er een kentering ten gunste van het Joodse volk mag komen”, zegt Karens. „Wij als kerk zwijgen niet.”

Beschuldiging

Of antisemitisme daadwerkelijk toeneemt, durft Van de Kamp in het vraaggesprek met De Jong niet te beamen. „Ik kan er pas iets over zeggen wanneer er op een vergelijkbare manier statistieken naast staan over moslimhaat of xenofobie. Incidenten worden terecht heel duidelijk zichtbaar gemaakt, maar we moeten het wel binnen de proporties blijven zien. Ik wil oppassen om een beschuldiging op de samenleving te leggen die niet terecht is.”

Van de Kamp voelt zich gesteund door de Nederlandse kerken die het Joodse volk willen beschermen. De herinneringen aan de Shoa leven voort in Van de Kamp en zijn familie. Zijn vader werd bevrijd uit Auschwitz, maar diens eerste vrouw en twee kinderen lieten er het leven. „Zo dichtbij is antisemitisme voor u”, reageert De Jong. „Ja, zo dichtbij is het voor mij.”

Helden

Het is een belangrijke taak voor de samenleving om de gedachtenis aan de Shoa levend te houden. Van de Kamp: „Toen het nieuwe millennium aanbrak was de angst van de Joodse gemeenschap dat met de eeuwwisseling de herinnering zou sterven. Maar die angst is overbodig geweest. Ieder jaar stijgt de belangstelling voor de stille tochten op 4 mei, voor herdenkingsdiensten. Jongeren die ik ontmoet op de reizen die ik maak naar concentratiekampen zijn diep onder de indruk.”

Van de Kamp wil dat er in het gedenken van de Holocaust niet alleen aandacht is voor de slachtoffers. „Een oorlog kent ook helden. Laten we die voor het voetlicht halen. De kerk moet niet te bescheiden zijn over de rol die zij speelde in de Tweede Wereldoorlog. Er is ook veel goeds gebeurd door mensen die zich voedden met Gods Woord. Bij verval van de samenleving, en daar is antisemitisme een symptoom van, is het Woord van God onze redding. Dat Woord wordt ook gesproken door de kerken.”