Als gereformeerde gezindte bereiden we ons voor op een mogelijk vaccin tegen corona. Heel terecht, want bij alle maatregelen die momenteel genomen worden, is het uitgangspunt dat ze pas echt teruggeschaald kunnen worden als er een vaccin beschikbaar is. ”Social distancing” blijft voor de mens, geschapen als relationeel wezen, verschrikkelijk.

Nadenken over vaccineren tegen corona is nog wat speculatief: er is nog geen bruikbaar vaccin. Ruim een kwart (28 procent) van de recent door het RD (7-10) onderzochte lezers twijfelt of het een coronavaccin zal nemen. De afweging van risico’s en de veiligheid van (haastig gemaakte) vaccins spelen daarbij een rol. De meeste 55-plussers die zich wel zouden laten inenten, doen dat uit bescherming voor zichzelf. In de groep onder de 45 jaar meent een groot deel (40 procent) geen vaccinatie nodig te hebben omdat men niet tot de risicogroep behoort.

Dode griepvirussen

Anders dan met betrekking tot corona bestaat er al jaren een prik tegen het griepvirus. Kunnen we daarvan leren? Griep wordt net als corona veroorzaakt door een virus. Er zijn veel verschillende soorten griepvirussen. De griepprik is samengesteld uit verschillende soorten dode griepvirussen. Die worden gekweekt in bevruchte kippeneieren en vervolgens gezuiverd. Dode griepvirussen zijn onschadelijk; ze roepen wel een afweerreactie op in het lichaam, maar maken ons niet ziek. De redenering dat we onszelf met vaccineren ziek maken, en daardoor ingaan tegen Gods wil, klopt dus niet. De griepprik zorgt ervoor dat het lichaam antistoffen maakt tegen de soorten griepvirus die in de griepprik zitten. De virussen in de lucht veranderen steeds, dus het is altijd mogelijk toch de griep te krijgen. Niet door, maar ondanks de griepprik.

Zoals eerder aangegeven door Alie Hoek-van Kooten (RD 29-10) blijkt uit langdurig onderzoek dat gemiddeld veertig van de honderd mensen die een griepprik haalden geen griep krijgen. Dat lijkt niet zo hoog, maar omdat heel veel mensen griep krijgen, is het aantal dat beschermd wordt toch hoog.

In Nederland overlijden ieder jaar ongeveer 2800 mensen aan griep. Als je 40 procent daarvan voorkomt, zijn dat 1000 sterfgevallen minder. En als mensen die de prik hebben gehad toch ziek worden, zijn ze dat vaak minder erg. Dat is vooral van belang voor mensen die vanwege een aandoening of vanwege hun leeftijd een minder goed werkende afweer hebben. De griepprik is de beste beschikbare bescherming tegen de griep en de mogelijk ernstige gevolgen daarvan.

Gods voorzienigheid

Als voornaamste bezwaar in genoemd RD-onderzoek benoemen velen dat vaccinatie indruist tegen Gods voorzienigheid. Ze verwijzen daarvoor naar Zondag 10 van de Heidelbergse Catechismus. Kerken en scholen zijn benaderd met toerustingsmateriaal om aan de pers te kunnen uitleggen waarom er niet gevaccineerd wordt.

Het is van belang respectvol om te gaan met verschillen in zienswijze en overheidsdwang af te wijzen. Toch verwondert het ons dat in de gereformeerde gezindte steeds meer de nadruk ligt op de keuzevrijheid die het individu of groepen moeten hebben om een eigen standpunt in te nemen. Het risico en de vrijheid voor de een zijn echter verbonden aan het risico voor de ander. Als christenen moeten we ons niet laten verleiden om te denken vanuit een verkeerd (seculier) begrip van (keuze)vrijheid.

Vrijheid is voor een christen de mogelijkheid om te doen wat je (in welke omstandigheden dan ook) zou moeten doen. Voor het staan in deze vrijheid is ons de norm gegeven om de naaste lief te hebben als onszelf. Bovendien lezen we in het boek Spreuken ook: „Een kloekzinnig mens ziet het kwaad en verbergt zich, maar de slechten gaan henen door en worden gestraft” (27:12). Bij „het kwaad” luidt de kanttekening: „te weten dat schijnt over de mensen te zullen vallen, en voorziet zich daartegen om hetzelve te ontgaan.”

Juist in de zorg voor kwetsbare ouderen, de belangrijkste risicogroep voor griep, gaat ons dit aan het hart. Zorgmedewerkers hebben zo’n 25 procent kans om de griep te krijgen. Van de zorgmedewerkers die de griep krijgen, heeft 30 tot 50 procent geen symptomen, maar ze kunnen het virus wel verspreiden. Dat geldt uiteraard ook voor mantelzorgers en anderen die veel en vaak met ouderen in contact zijn.

Bijwerkingen

Het is niet uitgesloten dat er bijwerkingen optreden. Die bijwerkingen zijn echter zo mild en de kans erop is zo klein, dat we het vaccin al jaren wereldwijd actief aanbevelen aan de meest kwetsbaren in de samenleving. In de afgelopen jaren is hierdoor wereldwijd het leven van miljoenen ouderen beschermd tegen de griep.

We hebben geen zekerheid dat de griepprik de griep tegenhoudt, maar we weten wel zeker dat deze de kans op een uitbraak kleiner maakt. Hoe grootschaliger we ons vaccineren, hoe kleiner die kans wordt.

Natuurlijk vervangt een vaccinatie nooit onze plicht tot een gezonde levensstijl en andere hygiënemaatregelen. Die zijn allemaal nodig, willen we gestalte geven aan onze waardering voor elk mensenleven en aan het gebod om de ander lief te hebben als onszelf.

Diep wantrouwen

Veel mensen ervaren een spanningsveld tussen Gods voorzienigheid, het vertrouwen op God en de eigen verantwoordelijkheid van de mens. Met alle respect willen we er toch op wijzen dat de Bijbel dit spanningsveld niet kent. De moderne mens maakt hiervan een spanningsveld, omdat we eraan gewend zijn geraakt de zaken in het leven onder controle te hebben en te kunnen beredeneren. Gods voorzienigheid gaat echter grotendeels aan onze waarneming voorbij, omdat wij beperkte mensen zijn. „Wij zijn van gisteren en weten niets” (Job 8:9). Maar voor dat kleine beetje inzicht dat wij daarin krijgen, is er altijd een link tussen middelen en gebeurtenissen. Gods voorzienigheid gaat ook over de middelen die wij krijgen.

Een groot deel van de vaccinatietegenstanders ontkent het bestaan en de inhoud van enig bewijs en koestert vaak een diep wantrouwen jegens de medische wetenschap in het algemeen. En het afwijzen van het ene middel gaat voor velen hand in hand met het accepteren van het andere. Waarom wel een vaccinatie tegen tetanus bij een verwonding? Of een preventieve bloedverdunner bij hart- en vaatziekten? Of borstkankerscreening bij vrouwen boven de 50 jaar? Wat betreft dat laatste bestaat er zelfs aanmerkelijk minder bewijs voor de effectiviteit dan bij de griepprik.

Niets bij geval

Als christenen in de zorg roepen we iedere zorgmedewerker en mantelzorger op de afweging voor de griepprik goed te maken en te overwegen de griepprik te nemen. Juist met Zondag 10 in de hand weten we dat niets ons bij geval maar uit Gods „Vaderlijke hand” ons toekomt. „Krankheid”: griep en corona. Maar ook de anderhalvemeterregel, hygiënemiddelen, mondkapjes en de griepprik.

Dr. Dirk de Korne is stafdirecteur bij SVRZ Zorgt in Zeeland, assistent professor bij de Erasmus School of Health Policy & Management en ouderling in de Gereformeerde Gemeenten. Dr. Hilde Westerman-Dannenberg is voormalig chirurg en bestuurslid van het Wetenschappelijk Instituut van de SGP.