Een fascinatie heb ik voor Duitse oorlogsmonumenten en begraafplaatsen. Als ik voor werk of vakantie in Duitsland ben, stop ik vaak even op zo’n plek. Thuis heb ik een Duitse helm, een zogenaamde ”Stahlhelm”. Er zit een gat in. Altijd als ik een Duits oorlogsmonument bezoek, denk ik: misschien leefde de eigenaar van de helm wel in dit dorp. Het interessante aan de helm is dat de betekenis voor verschillende personen in verschillende tijdperken zo kan veranderen. Dat geldt ook voor de Nederlandse opinie over de geschiedkundige canon.

Voor mijn oma was de helm het symbool van verdrukking en oorlog. Bij de oma van de soldaat kwamen er misschien herinneringen aan die andere oorlog, ruim twintig jaar eerder, naar boven. De Stahlhelm was immers ingevoerd tijdens de Eerste Wereldoorlog. Voor haar had de helm een heel andere betekenis.

De helm dient bij mij thuis inmiddels als decoratie.

Trots

Na de oorlog ging mijn opa naar Nederlands-Indië. Hij overleefde de politionele acties. Zijn uniform was voor mijn oma waarschijnlijk een bron van trots. De vraag is echter hoe de opstandelingen van het Indonesische Nationale Leger tegen datzelfde uniform aankeken; waarschijnlijk totaal anders dan mijn oma. Er zijn oorlogsmisdaden gepleegd tijdens de politionele acties. Door een klein aantal soldaten weliswaar, maar toch.

Vorige week maakte minister Van Engelshoven bekend de Canon van Nederland te laten herijken. Ze wil daarmee de schaduwkanten van de Nederlandse geschiedenis voldoende aan bod laten komen. Enige nuance in de discussie over deze herijking lijkt me op zijn plaats. Geschiedenis is geschiedenis, maar het lijkt me geen goed idee om maar gewoon in de hitte van het moment besluiten te nemen waar we later spijt van krijgen. Als we alle vaderlandse helden namelijk met de huidige moraliteit en sociaal wenselijke politiek zouden veroordelen, hielden we er weinig over.

Laten we alles in de context van de geschiedenis bekijken. Helaas gebeurt het regelmatig dat personen of gebeurtenissen uit het verleden naar de nu geldende maatstaven worden beoordeeld. Dit lijkt me een onprettige vorm van anachronisme. Ik vermoed namelijk dat de Amerikaanse bevolking over een aantal jaren ook spijt krijgt van het verwijderen van alle geconfedereerde standbeelden.

Dit geldt ook rond de discussie over de Nederlandse zeventiende-eeuwse helden Michiel de Ruyter en Jan-Pieterszoon Coen. Zonder deze helden bestond Nederland misschien wel niet eens meer. Het is goed dat de Nederlandse canon bestaat, maar laten we er vooral voor waken dat we bij elke politiek correcte hype weer meegaan met het oppoetsen of schoonvegen van onze geschiedenis.

Vrouwenkiesrecht

Vorige week ging het bijvoorbeeld weer over de vrouwen in de geschiedenis. Nu is het zo dat een man het vrouwenkiesrecht heeft ingevoerd. Maar als vroeger meer mannen geschiedenis maakten, dan is het toch echt geschiedvervalsing om her en der maar een vrouw ertussen te plaatsen, om toch het quotum te halen. Beschrijven is iets anders dan herschrijven. Het is aan de huidige maatschappij om de geschiedenis te schrijven voor de toekomstige historici.

Laten we oppassen om achteraf te oordelen over goed en kwaad. Soms ligt het heel erg duidelijk, maar nog vaker is het niet zo zwart of wit.

De auteur studeert cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit.