In plaats van Kim Jong-un scheldt zijn zus Kim Yo-jong Zuid-Korea de huid vol. Niet zozeer een kwestie rond ballonnen, maar de rijzende carrière van deze vrouw verklaart wellicht de crisis.
Sinds haar bezoek aan Zuid-Korea, in januari 2018, stond ze bekend als „stille kracht op de achtergrond”: Kim Yo-jong, zus van de Noord-Koreaanse president Kim Jong-un. Ze woonde toen de openingsceremonie bij van de Olympische Winterspelen in de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul, en deed dat voornamelijk zwijgend.
Op 4 juni liet ze voor het eerst wel van zich horen en hoe. In niet mis te verstane bewoordingen hekelde ze de activiteiten van Noord-Koreaanse vluchtelingen die vanaf Zuid-Koreaans grondgebied ballonnen richting het noorden laten zweven. Aan de met heliumgas gevulde ballonnen hangt onder meer informatie die de ogen van Noord-Koreaanse burgers moeten openen voor het ware gezicht van het regime.
Deze week volgde opnieuw een scheldkanonnade. Schurftige straathonden en „ongedierte” noemde Kim Yo-jong hen, „schorem” dat hun vaderland verraadt door over te lopen naar het zuiden. Verzoeningspogingen van Zuid-Koreaanse kant deed ze af als tactloos, absurd en sinister.
Dát het de Noord-Koreanen ernst lijkt, bleek dinsdag toen het verbindingskantoor van de twee Korea’s –in 2018 in de Noord-Koreaanse grensstad Kaesong neergezet– werd opgeblazen. Eerder –op 9 juni– was aan Noord-Koreaanse zijde de stekker uit drie ‘hotlines’ getrokken: noodtelefoonlijnen die tussen noord en zuid zijn aangelegd om ten tijde van spanningen contact te houden en de boel niet te laten escaleren. Toen werd al gemeld dat dit „de eerste stap” was in een plan om „de vijand” aan te pakken.
Na de stofwolk in Kaesong volgden meer dreigementen die stuk voor stuk de toenadering tussen de twee Korea’s, sinds 2018 moeizaam opgebouwd, teniet doen. „Dit is nog maar het begin”, liet Kim Yo-jong deze week weten.
Wat bezielt Noord-Korea om zo fel van leer te trekken? Bij menige waarnemer begint er iets van vermoeidheid in die vraag door te klinken. Meer en meer ligt de vergelijking voor de hand met het maandelijks loeien van de sirene bij wijze van test. Waarbij iedereen toch altijd even denkt: is het ook dit keer weer een test, of toch iets serieus?
Dat de ballonnenactie aan Zuid-Koreaanse kant de werkelijke reden van dit stampvoeten op naaldhakken is, lijkt onwaarschijnlijk. Robert Carlin, medewerker van de Amerikaanse denktank 38North meldde op 9 juni dat in Noord-Korea dagelijks anti-Zuid-Koreaanse demonstraties aan de gang zijn. „Die protestcampagne lijkt zorgvuldig gepland en is overduidelijk bedoeld voor Noord-Koreaanse oren en ogen.” Dat er sprake zou zijn van spontane woede over een ballonnen-actie leek Carlin onwaarschijnlijk.
Opvolging
Waar is Kim Jong-un in dit verhaal, vragen andere waarnemers zich af. Dat niet hij, maar zijn zus de boventoon voert in het huidige gefoeter tegen het zuiden, zou erop duiden dat Kim bezig is zijn zus te promoten als „sterke vrouw” op de achtergrond. En zelfs als degene die hem kan vervangen zodra hij uitvalt, of –wie weet– wegvalt. Nog onlangs vroeg vriend en vijand zich af waar Kim was toen hij enkele weken niet in het openbaar verscheen. En ook toen kwam de vraag op, wie Kim (1984) moest vervangen bij ziekte of dood. Niemand die het wist, maar dat het iemand uit de Kimfamilie moest zijn was evident. In dat geval zijn er twee kandidaten: Kims broer Kim Jong-chul (1981), of zus Kim Yo-jong (1988).
Terwijl van zijn broer nauwelijks iets wordt vernomen, is Kim Yo-jong (1988) al langer bezig met een carriëretraject, dat haar inmiddels heeft gebracht tot in het zenuwcentrum van de Noord-Koreaanse Arbeiderspartij, het politbureau. Kim vertrouwt zijn zus helemaal en wil haar overduidelijk als zijn rechterhand hebben. Yo-jong is inmiddels zijn stafchef, zijn secretaresse en zijn steun en toevertrouwen op de achtergrond, vertelt de Amerikaanse journaliste Anna Fifield in haar biografie van Kim. First Lady Ri Sol-ju (Kims vrouw) staat steevast naast hem mooi te wezen, maar wie op zulke momenten er echt toe doet die laat zich meestal niet zien: zijn zus.
Yo-jong is ook altijd in de buurt als haar broer bezoekjes brengt aan kazernes, fabrieken, scholen en landbouwprojecten. Daarbij ligt de nadruk op adviezen en tips van de meester zelf – vandaar dat iedereen dan in notitieblokjes staat te pennen. De enige die Kim zelf dan af en toe een advies influistert is zijn zus.
Het zou zomaar kunnen dat Zuid-Korea nu wordt gebruikt om Yo-jongs positie verder te versterken. Door haar dit klusje van verbaal geweld tegen het zuiden te laten klaren, zou ze onder de militaire en politieke elite aan vertrouwen winnen. Een vrouw als opvolger van Kim? Anna Fifield opperde die mogelijkheid tegenover een expert op het gebied van Noord-Koreaans leiderschap. „Hij keek me aan alsof ik gek was. Zij kan geen leider zijn, ze is een vrouw.” Misschien wordt het dan toch Kim Jong-chul, denkt Fifield. „Terwijl zijn zus de touwtjes in handen houdt.”
