Over ”het huidige antisemitisme” hield ik maandag een toespraak tijdens een congres voor Europese parlementariërs in Auschwitz. Tot ieders verbazing begon ik met een grap. Er werd gelachen, want het was best een leuke anekdote. Maar er was ook verbazing: 75 jaar bevrijding Auschwitz en dan grappen maken?

En toch ben ik mijn toespraak heel bewust niet met de gaskamers begonnen. Antisemitisme is namelijk niet alleen een fysieke aanval tegen Joden, maar ook een geestelijke oorlog. Ik ben zeker niet vergeten dat 85 procent van mijn familie in vernietigingskampen is vermoord. Maar vóór die moord was er de ontmenselijking. Als beesten werden ze afgevoerd, ontkleed, kaalgeschoren, van nummers voorzien. Ieder vlaagje gevoel van eigenwaarde werd hun ontnomen. De enkelingen die het gered hebben, voerden een bovenmenselijke strijd om ook geestelijk te overleven.

Eigen beslissing

Ook vandaag speelt dat. Het zijn niet uitsluitend de aanslagen zelf, maar ook de angst voor terreur. Ik weiger pontificaal om mijn Joods ogende zwarte hoed of mijn keppel in te wisselen voor een baseballcap.

Daags nadat premier Netanyahu in februari 2015 de Franse Joden had opgeroepen om naar Israël te komen, kwam een journalist op me af. Hij drukte een microfoon onder mijn neus. Bedenktijd kreeg ik niet: „Bent u het eens met Netanyahu?” Het antwoord, dat spontaan in mij opwelde, was een keihard ”ja” en een duidelijk ”nee”.

Ja, mijn ouders, overlevenden van de oorlog, konden geen kant op. Maar als ik zal moeten vluchten, is er voor mij in Israël een thuis. Maar óf ik wel of niet ga, zal mijn eigen beslissing zijn. Ik laat de angst voor terreur niet mijn levensweg bepalen. In mijn woordenboek komt het woord intimidatie niet voor.

Afgeslacht

Maar neemt het antisemitisme toe? En zo ja, is dat verklaarbaar? Is er sprake van nieuw antisemitisme, of was het nooit weg? Moet ik mede-Joden die weigeren in te zien dat het antisemitisme er weer is, wakker schudden? Of moet ik juist waarschuwen om niet achter iedere boom een antisemiet te zien?

Nederland had in het geciviliseerde West-Europa helaas het hoogste percentage afgevoerde Joden. Ja, er waren weinig collaborateurs. Maar ook het aantal verzetsstrijders was minimaal.

De overgrote meerderheid zag en liet het gebeuren dat 102.000 medeburgers werden afgeslacht na een prelude van jarenlange diepe vernedering.

Bij mij thuis was alles ”vóór en ná de oorlog”. En ik moest viool leren spelen want oom Joseph, die een verzetsstrijder was en de oorlog niet overleefde, speelde ook viool.

Toen ik klein was, kreeg ik regelmatig van mijn lieve ouders te horen dat ik me geen zorgen hoefde te maken, want „zoiets zou nooit weer gebeuren.” En toen ik achttien was, adviseerde mijn vader mij om altijd achtduizend gulden in huis te hebben, want je kunt niet weten. Op zijn sterfbed, tientallen jaren later, waarschuwde hij mij dat de geschiedenis zich zo weer kan herhalen.

Democratisch

De meeste Nederlandse Joden geloofden voor de oorlog dat wat zich afspeelde in Duitsland „ons niet zal overkomen, want wij zijn toch Nederlanders, volledig geïntegreerd, al eeuwenlang!” Maar het gebeurde wel... Een hoge Duitse politicus vertelde mij enige jaren geleden dat de Duitse overheid alles in het werk stelt om zijn Joodse burgers te beschermen. „Maar”, zo voegde hij eraan toe, „ik kan niet garanderen dat komende generaties politici er ook zo instaan.” Vergeet niet dat Hitler democratisch was gekozen.

Mijn huis is beveiligd met politiecamera’s. Ik ben het politieapparaat dankbaar dat het met zoveel overgave en ongevraagd over mijn veiligheid waakt. Geweldig! De beide Joodse dagscholen in Amsterdam zijn omringd met hoge hekken die sterk doen denken aan de muren van de strafgevangenis voor topcriminelen in Vught. En tijdens de lessen ziet de Koninklijke Marechaussee erop toe dat onze kinderen niets kan worden aangedaan.

Verkeerde ras

Mijn ouders hadden het verkeerde ras: ze waren geen Ariërs. En mijn probleem is dat ik Joods ben en dus een zionist. Want Jodendom, zionisme en Israël zijn allemaal precies hetzelfde...

De bron van het antisemitisme zouden de vluchtelingen zijn, de moslims. Maar in de jaren 1940 tot 1945 was er in Nederland geen enkele moslim te vinden en toch werd de overgrote meerderheid van het Nederlandse jodendom vermoord.

Het is fantastisch dat Joodse gebouwen en bijeenkomsten extra beveiligd worden. Ik ben mijn overheid dankbaar voor hun goede zorgen. Ik besef dat mijn kinderen en kleinkinderen nog nooit ook maar een uurtje zonder beveiliging op school zijn geweest. Indrukwekkend, fantastisch en buitengewoon geruststellend!

Maar tegelijkertijd is het krankzinnig en onaanvaardbaar dat die beveiliging nodig is 75 jaar na de bevrijding van Auschwitz. En daarom vraag ik mezelf af: was of is Auschwitz werkelijk bevrijd?

De auteur is opperrabbijn en bestuurslid van het Rabbinical Center of Europe, dat een werkbezoek voor parlementariërs uit Europese landen aan Auschwitz mede organiseert.