Bij ivf is sprake van een in een laboratorium kunstmatig tot stand gebrachte bevruchting. Hierbij worden eicellen van een vrouw weggehaald, die in aanraking worden gebracht met zaadcellen van een man.

Ethische vragen dienen zich hierbij aan. Bij een normale ivf-procedure worden meerdere embryo’s aangemaakt en bij de vrouw ingebracht, in de hoop dat een of meer embryo’s zich zullen innestelen in de baarmoeder. In het geval dat drie of meer embryo’s zich innestelen, wordt voorgesteld een of meer embryo’s weg te halen, omdat een meervoudige zwangerschap mogelijke risico’s met zich meebrengt. Dat laatste is vanuit christelijk oogpunt vanwege de beschermwaardigheid van het leven geen optie. Wie ivf een moreel begaanbare weg vindt, zal in elk geval moeten beslissen elk embryo als potentieel kind te accepteren.

Ook dient zich de vraag aan wat te doen met de embryo’s die niet ingeplant worden en dus overblijven. We hebben te maken met leven geschapen naar Gods beeld, daarom zal dit feit christenen die voor deze weg kiezen voor forse dilemma’s plaatsen. Vernietiging is immers geen optie.

Hoewel het mogelijk is zogenaamde restembryo’s in te vriezen, zodat ze op een later tijdstip gebruikt kunnen worden voor een volgende zwangerschap, zitten hier veel haken en ogen aan. Ook al heeft een echtpaar de intentie om op een later moment deze embryo’s in te planten, er bestaat nooit zekerheid vooraf dat dit ook daadwerkelijk zal gebeuren. De vrouw, of man, kan immers overlijden of dusdanig gehandicapt worden, dat een zwangerschap niet meer mogelijk is. In dat geval ontstaat er een probleem met de overtollige en niet meer bruikbare embryo’s.

Wie dit op zich laat inwerken, beseft dat deze weg mogelijk alleen begaanbaar is wanneer alle embryo’s direct gebruikt worden, zodat er geen restembryo’s zijn. Dat betekent dat echtparen moeten kiezen voor een behandeling waarbij zo weinig mogelijk embryo’s ontstaan. Dat is mogelijk, maar betekent wel dat er zeer waarschijnlijk meer behandelingen nodig zijn dan normaal voordat er sprake is van een zwangerschap. Echtparen moeten beseffen dat dit, zeker voor de vrouw, een zeer intensief en emotioneel proces is.

Stilzwijgende acceptatie

Uiteraard moet elk echtpaar zelf voor Gods aangezicht een beslissing nemen over hoe het omgaat met onvruchtbaarheid en de mogelijke behandeling daarvan. Het is nodig dat een echtpaar zich grondig laat voorlichten en ook de ethische dilemma’s afweegt. Het is zeer aan te bevelen ook pastorale begeleiding te zoeken. De vraag is of dit voldoende gebeurt. Het lijkt er sterk op dat ivf ook onder christenen stilzwijgend wordt geaccepteerd.

De christelijke ethicus Henk Jochemsen schreef: „Het lijkt erop dat mensen er niet aan denken zich daarover te informeren. Via de huisarts komen ze in het medisch circuit en dan gaan ze langs die route verder.” De gevolgen hiervan kunnen desastreus zijn. Het zal niet de eerste keer zijn dat stellen een traject inslaan waarbij ze gaandeweg steeds meer vragen krijgen. Artsen wijzen al snel op allerlei behandelingen die voorhanden zijn, zonder te informeren over de mogelijke ethische aspecten die daaraan verbonden zijn.

Medische behandeling van de oorzaken van onvruchtbaarheid hoeft vanuit een Bijbels standpunt niet afgewezen te worden. Anders ligt dat met ivf. Gezien het genoemde is er veel voor te zeggen dat een ivf-behandeling geen begaanbare weg is. Het is een techniek die misschien veel van het menselijk kunnen laat zien, maar tegelijkertijd ook grote problemen heeft voortgebracht.

Bij ivf wordt heel duidelijk inzichtelijk dat, hoe verder een handeling (in dit geval: voortplanting) vervreemd raakt van haar rechtmatige context (de geslachtsgemeenschap tussen man en vrouw), hoe groter het potentiële gevaar is. Jaarlijks worden als gevolg van ivf-behandelingen tienduizenden ongebruikte embryo’s vernietigd of gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. Ook al willen echtparen zelf niet dat er embryo’s verloren gaan, door deze techniek is dat voor miljoenen embryo’s wel het geval.

Ivf is ook een terrein waarop veel geëxperimenteerd wordt om de kwaliteit van het leven te verbeteren. Het besef dat het leven het terrein van de Schepper is, is ver te zoeken en we zien dat het verlangen om mensen te scheppen naar ons beeld veel wetenschappers in de greep houdt. Jochemsen spreekt over de „manipulatie van de voortplanting” en vraagt zich daarom af of christenen daaraan moeten meedoen.

Loskoppeling

En niet alleen daarom. Misschien nog wel het belangrijkste bezwaar tegen ivf is dat deze methode voortplanting losmaakt van de intieme seksuele gemeenschap tussen man en vrouw. In plaats van de slaapkamer is het laboratorium de plaats waar de bevruchting plaatsvindt. Voortplanting en seksualiteit worden zo op onnatuurlijke wijze van elkaar losgemaakt. Hier gebeurt hetzelfde als bij anticonceptie, alleen andersom: waar anticonceptie seksualiteit zonder voortplanting mogelijk maakt, is er bij ivf sprake van voortplanting zonder seks. Hier geldt hetzelfde bezwaar als tegen anticonceptie: mogen we wat God samengevoegd heeft (voortplanting door middel van seksuele gemeenschap) van elkaar loskoppelen? Zowel het een (anticonceptie) als het ander (ivf) leidt tot grote ethische dilemma’s die in beide gevallen het gevolg zijn van het losmaken van wat de Heere bij elkaar houdt. Het gevolg is een verzakelijking, een „vertechnisering” (Velema) van de menselijke voortplanting.

Natuurlijk mogen we ervan uitgaan dat echtparen die ivf gebruiken elkaar liefhebben, en ook het kind dat geboren wordt liefhebben, maar toch is het proces waardoor het kind ontstaat helemaal losgemaakt van de intieme liefdesgemeenschap die normaal aan de basis ligt van het ontstaan van nieuw leven. Wat blijft er over van het wonder van het ontstaan van menselijk leven, ontstaan uit de liefde en het één vlees worden van man en vrouw?

Achter ivf schuilt vaak een diep, legitiem verlangen naar kinderen. Dat moeten we volstrekt serieus nemen. Het mag de voedingsbodem zijn voor aanhoudend gebed en het zoeken van behandeling. Maar de prijs die ivf daarbij vraagt, is te hoog.