Waren er vijf jaar geleden nog 62 gemeenten met een ambtsgebed, nu zijn het er nog veertig.

Herindelingen zijn een belangrijke oorzaak van de verdwijning van het ambtsgebed. Van de 24 gemeenten waar het afgeschaft is, komt dit in elf gevallen door een samenvoeging met andere gemeenten. De praktijk wijst uit dat nieuwe gemeenten vaak geen ambtsgebed invoeren. Alleen Altena (Noord-Brabant) en Molenlanden (Zuid-Holland) deden dit.

De nieuwe Utrechtse gemeente Vijfheerenlanden, samengesteld uit de gemeenten Leerdam, Vianen en Zederik, stelde een algemene overweging in; Zederik hanteerde als zelfstandige gemeente een gebed bij aanvang van de vergadering.

In één klap

De Limburgse gemeente Beekdaelen bestaat uit drie plaatsen waar het ambtsgebed werd uitgesproken: Nuth, Onderbanken en Schinnen. De nieuwe gemeenteraad stelde echter een algemene overweging in, waardoor in één klap drie ambtsgebeden verloren gingen.

Dertien gemeenten schaften de afgelopen vijf jaar het gebed op eigen initiatief af. Een veranderde samenstelling van de gemeenteraad of een nieuwe burgemeester waren hier de oorzaak van. Zo stopte de Brabantse gemeente Oirschot vorig jaar oktober met het gebed, op initiatief van haar nieuwe burgemeester Judith Keijzers-Verschelling (CDA).

Tegenstribbelend

De gemeente Laarbeek, in dezelfde provincie, kent het ambtsgebed sinds 2015 niet meer, onder meer omdat seculiere raadsleden moeite hadden om bij het gebed aanwezig te zijn. Ook het Zuid-Hollandse Westland schafte het gebed af, ondanks tegenstribbelende christelijke partijen.

Veertig gemeenten openen de raadsvergadering nog met het ambtsgebed. Uit onderzoek blijkt dat in de helft van de gevallen het gebed strikt genomen buiten de vergadering valt; de burgemeester spreekt eerst het gebed uit, waarna de vergadering wordt geopend.

Tweede Kamerlid Attje Kuiken (PvdA) stelde onlangs vragen aan minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) over het ambtsgebed. Kuiken heeft moeite met het gebed binnen een raadsvergadering; dit gebruik is volgens haar in strijd met de scheiding van kerk en staat.

In antwoord op de vragen gaf de D66-bewindsvrouw aan geen signalen te hebben ontvangen dat er gemeenten zijn waar het ambtsgebed een verplicht onderdeel is van de vergadering. Dit is echter in twintig gemeenten het geval. De provincie Gelderland is koploper met zeven gemeenten waar het gebed binnen de vergadering wordt uitgesproken.

Verleden tijd

In Noord-Holland, Drenthe en Groningen hanteert geen enkele gemeenteraad een ambtsgebed. In de eerste twee provincies was dat ten tijde van het vorige onderzoek van het Reformatorisch Dagblad in 2014 ook al zo. In Groningen is door herindeling van de voormalige gemeenten Grootegast en Bedum per 1 januari 2019 het ambtsgebed ook verleden tijd.

Dat het aantal ambtsgebeden al jarenlang terugloopt, bleek uit eerder onderzoek van het Reformatorisch Dagblad. In 2007 hanteerden 95 gemeenten een gebed; in 2014 waren dit er nog 62. Eijsden-Margraten werd daarin meegerekend, maar sprak strikt genomen geen gebed maar een overweging uit.