Privéperikelen

Iedereen kon zien dat hij er echt van baalde: het feit dat PVV-leider Wilders het bestond om publiekelijk, jennerig en in feite onnodig, te refereren aan zijn privéperikelen. „Ik weet dat de heer Pechtold in Meppel en andere plaatsen meer te doen heeft dan alleen maar wetgevend werk”, sneerde Wilders al in het begin van de APB. Het was een onverholen verwijzing naar de op pijnlijke wijze beëindigde relatie van de D66-leider met het Meppelse raadslid Anne Lok.

Pechtold reageerde boos en aangeslagen. „Ik dacht: zou hij het doen? Zou hij de grens tussen politiek en privé nog verder gaan oprekken? Ik vind dit tekenend voor de wijze waarop u, meneer Wilders, anderen probeert weg te zetten. Sneu.”

Maar wie Wilders een tik geeft, krijgt –dat is een vast patroon– een mokerslag terug. „U bent de grootste hypocriet van deze Kamer. In 2010 was ú het die een debat aanvroeg vanwege privéperikelen van een aantal PVV-Kamerleden. U wilde toen zelfs een gedragscode voor Kamerleden. Nou, daarover hoor ik u nu niet meer, hè, meneertje Pechtold?”

De D66-leider gaf het op; hier was niet tegen op te boksen.

Rest de constatering dat in de Haagse arena de grens tussen zakelijk en privé inderdaad steeds meer vervaagt. Persoonlijk getinte aanvallen, al dan niet verwoord in grof taalgebruik, zijn allang geen rariteit meer. Al in 2013 noemde Wilders Pechtold immers een „miezerig mannetje.”

Woensdag ging het er in de Kamer bovendien hard aan toe in een treffen tussen Wilders en DENK-leider Kuzu. De PVV-voorman had zich, zo zei hij, buitengewoon geërgerd aan wat Kuzu deze zomer ergens had gezegd, namelijk dat Nederlanders die problemen hebben met de multiculturele samenleving dan zelf maar hun biezen moeten pakken. „Mevrouw de voorzitter, ik zou tegen de heer Kuzu willen zeggen: rot lekker zelf op. U hoort hier niet thuis. U bent het vergif van deze samenleving en van deze democratie. Dit is ons land. Dit is niet uw land. Uw land is Turkije. Wegwezen, meneer Kuzu.”

Kamerleden die elkaar „vergif” noemen en over „oprotten” spreken; het moet niet gekker worden. Maar er lijkt geen kruid tegen gewassen. Kamervoorzitter Arib greep althans woensdag, behalve misschien via een wenkbrouwfrons, niet in.

Wel kwam er vanuit de Kamer zelf protest. Dijkhoff (VVD) deed dat speels en summier. De eerste zin van zijn speech: „Dank u voor het woord, voorzitter. De kijkwijzer kan nu weer op ”geschikt voor alle leeftijden”.” Buma (CDA) deed het uitvoeriger. „Voorzitter, als collega’s elkaar „rot op” toeschreeuwen en op een gemene manier het privéleven van een collega even in hun bijdrage fietsen, dan worden er mijns inziens grenzen overschreden. Laten we met z’n allen beseffen dat dit alles in het hele land wordt bekeken. Dit debat wordt op scholen uitgezonden. Dan kún je natuurlijk zeggen: „Degene die het vaakst in beeld is, wint”, maar volgens mij verliezen we op die manier allemaal.”

Buma’s ‘preekje’ leidde tot een algemeen instemmend geroffel op de bankjes. En dat is dan misschien tot troost van de zich wild ergerende burger: de Kamer ergert zich óók. Aan zichzelf.

Proefballonnen

Politiek is strijd. Wat de SP betrof, mocht die woensdag vooral gaan over de publieke sector. „Die staat in de fik”, stelde fractievoorzitter Lilian Marijnissen. Ze wees naar het protestplatform PO in actie van de leerkrachten Jan van de Ven en Thijs Roovers dat voor 2 oktober een nieuwe stakingsdag heeft voorbereid. Eigenlijk moet het een protestdemonstratie worden voor heel de publieke sector, dus inclusief politie, defensie en zorg.

Tijdens haar vurige betoog vond Marijnissen CU-fractievoorzitter Gert-Jan Segers en vooral D66-voorman Alexander Pechtold op haar weg. In de fik? Verwaarloosd? Beiden legden de kersverse rijksbegroting naast het SP-verkiezingsprogramma en prikten zo Marijnissens proefballon stuk. De extra investering van 1,9 miljard euro van de coalitie van VVD, CDA, D66 en CU in het onderwijs is hoger dan de 1,2 miljard van de SP. Bovendien heeft het kabinet, anders dan de SP, voor het basisonderwijs 700 miljoen euro vrijgemaakt.

Voor VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff liepen de Algemene Politieke Beschouwingen anders dan hij zich had voorgesteld. Het proefballonnetje dat hij wilde oplaten over de aanpak van achterstandswijken was keurig op tijd gelekt naar het AD dat er woensdag stevig mee uitpakte, gevolgd door andere media. Dijkhoff bepleitte een speciaal actieplan voor probleemwijken waar Denemarken volgens hem al goede ervaringen mee heeft. Eén element uit het plan trok tijdens het debat de meeste aandacht. In strafzaken over bijvoorbeeld opruiing of het ronselen van jongeren voor de jihad moet justitie voortaan kijken waar dit delict is begaan. Is dat in een probleemwijk, dan krijgt de dader als het aan Dijkhoff ligt voortaan een extra zware straf.

Postcoderacisme, concludeerde DENK. De reacties uit de coalitie waren robuuster. „Idioot”, riep Pechtold (D66). CDA-leider Buma noemde Dijkhoffs voorstel bizar. „U zit er gewoon naast, meneer Dijkhoff. Erken dat en kom met een ander plan.”

Waar Dijkhoffs voorgangers de Kamer vaak nog wisten te verleiden tot een heftig, inhoudelijk debat werd de VVD-fractievoorzitter nu direct weggezet als een beginneling die zich met een onvoldragen plan de arena had laten insturen. Al te veel speelruimte lijkt de VVD deze kabinetsperiode dus niet te worden gegund door D66 en CDA.

Wie de Kamer wel uiterst effectief de gordijnen wist in te jagen, was PVV-leider Wilders. De door hem aangekondigde antimoslimwet –een verbod op de Koran, islamitische scholen en moskeeën– is juridisch volstrekt kansloos. Des te verrassender was het om te zien dat iedereen die de inmiddels zeer ervaren PVV’er de maat denkt te kunnen nemen nog steeds alle hoeken van de Kamer te zien krijgt. Hoe kan het dat salafistische moskeeën de sharia nog altijd onomwonden boven de Nederlandse wet mogen plaatsen, wilde de PVV-leider weten. De Kamer zweeg en gunde Wilders vervolgens extra reclametijd voor zijn wet.

Dijkhoff vond het woensdag blijkbaar niet meer de moeite waard om te pleiten voor het strenger optreden tegen haatprediker. Niet uitgesloten is dat hij die keus achteraf betreurt.

Politieke impasses

De grootste impasse gaat over de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting. Het plan komt uit de koker van de VVD, hoewel de partij het niet eens in het verkiezingsprogramma heeft staan. De liberalen hebben een prima bondgenoot gevonden in de christendemocraten. CDA-fractievoorzitter Buma verdedigde de afschaffing woensdag met verve. Als de dividendbelasting blijft, is het risico groot dat multinationals weggaan uit Nederland „en dat we ons dan voor onze kop slaan.”

Coalitiepartners D66 en ChristenUnie waren een stuk minder enthousiast over het voordeel dat buitenlandse aandeelhouders gaan krijgen, maar zij conformeren zich aan de gemaakte afspraak.

De gehele oppositie is tegen, zelfs de meest regeringsgezinde partij, de SGP. Van der Staaij vroeg zich af of het kabinet niet was creatievers zou kunnen bedenken.

De linkse oppositiepartijen verzette zich fel tegen de maatregel. PvdA-fractievoorzitter Asscher, die zijn gehele betoog uit het hoofd deed, vindt dat de coalitie moet luisteren naar de „stem van het volk.” Burgers snappen niets van de maatregel die de schatkist 2 miljard euro kost. De partijleiders Rutte, Buma, Pechtold en Segers zijn volgens Asscher vier corpsballen die zich misdragen op het feest. Rutte is het haantje en de anderen doen mee.

Asscher maakt de steun waar het kabinet om vroeg in de Troonrede afhankelijk van het al dan niet doorgaan van de plannen met de dividendbelasting. Steun geven wordt lastig als afschaffing van de dividendbelasting staande blijft.

SP-fractievoorzitter Marijnissen noemde het plan het symbool van een politieke elite die niet ten dienste staat van de samenleving. GroenLinksleider Klaver heeft een wet in de maak die invoering van dividendbelasting weer mogelijk moet maken als Tweede en Eerste Kamer tot afschaffing hebben besloten.

Een ander politiek dilemma is het milieubeleid. Zeven politieke partijen hebben een klimaatwet gepresenteerd. Naast de regeringspartijen zijn dat SP, GroenLinks en PvdA. CDA-fractievoorzitter Buma legde sterk de nadruk op de betaalbaarheid van de plannen. Hij wil niet dat burgers en bedrijven eenzijdig de rekening gepresenteerd krijgen. Het liefst wil hij afspraken in internationaal verband. Hij is bang dat beperking van de CO2-uitstoot in ons land leidt tot verhoging van de uitstoot elders.

VVD-fractievoorzitter Dijkhoff zei dat de rekening voor het milieubeleid „schappelijk” moet blijven. Hij wil niet dat de overheid bepaalt wanneer hij wel en niet mag douchen of mag barbecueën.

Het wietbeleid zorgt ook voor een politiek dilemma. Tenminste, tussen de SGP en de regering. De staatkundig gereformeerde fractievoorzitter Van der Staaij ging het debat aan met D66-voorman Pechtold, maar die gaf geen krimp: er komen experimenten met staatswiet.

In zijn eigen termijn ging Van der Staaij uitvoerig in op de kwestie. Hij noemde de afgesproken „drugsdeal” in het regeerakkoord „met stip het ongezondste compromis is van dit kabinet.” Van der Staaij: „Nederland heeft helaas een buitengewoon slechte naam als het om drugs gaat. We staan boven aan de verkeerde lijstjes.”