Dat reformatorische jongeren minder met hun ouders praten over media dan hun seculiere leeftijdsgenoten, is verklaarbaar. „De Bijbel noemt verkeerde dingen zonden. Als er online dan iets negatiefs gebeurt, praat je daar niet gemakkelijk over met je ouders.”
Henrieke Hoogendijk-van Dam, mediapedagoog en onderzoeker bij Driestar educatief, ziet naast de zorgelijke uitkomsten iets bemoedigends in het onderzoek ”Jongeren en online veiligheid”, dat woensdag naar buiten kwam. „Veel jongeren zien hun ouders nog altijd als de belangrijkste bron voor kennis als het om onlinerisico’s gaat. En bijna de helft stapt naar vader of moeder als er iets vervelends is gebeurd. De rol van ouders is nog altijd belangrijk.”
De verschillen tussen reformatorische jongeren en hun seculiere leeftijdsgenoten rond mediagesprekken met ouders noemt Hoogendijk „voorzichtig verklaarbaar.” „In de gereformeerde gezindte heerst een ander normatief kader. Wij bezien gedrag vanuit de Bijbel. Dat betekent dat we verkeerde dingen als zondig benoemen. Bij refojongeren ontstaat daarom eerder schroom om over negatieve ervaringen te vertellen dan bij seculiere jongeren.”
Geslotenheid
Deze schroom kan echter ook leiden tot een bepaalde geslotenheid, geeft Hoogendijk aan. „Jongeren weten dat het referentiekader van hun ouders niet open is, maar als het goed is bepaald wordt door Gods Woord. Daarom kan het zijn dat jongeren ervaringen met bijvoorbeeld porno niet delen, uit angst voor afwijzing of veroordeling. Openheid is daarom belangrijk.”
De pedagoog is voorzichtig om conclusies te trekken over de mediaopvoeding die reformatorische ouders hun kinderen geven. „Er is in het onderzoek indirect naar gevraagd, via de jongeren. Daar zou extra onderzoek naar gedaan moeten worden.”
Hoogendijks advies aan ouders is om niet in een kramp te schieten als het om mediaopvoeding gaat. „Kijk vooral naar de algemene waarden die erachter zitten. Het omgaan met de mobiele telefoon is niet veel anders dan omgaan met een grote bak chips op tafel: het gaat in beide gevallen om impulsbeheersing.”
Weinig regels
Een opvallende uitkomst uit het Kliksaferapport is dat reformatorische jongeren relatief gezien weinig regels krijgen opgelegd als het om media gaat. Twee praktische regels vormen een uitzondering. Zo geeft het merendeel van de jongeren aan dat er regels zijn over het telefoongebruik aan tafel en in bed.
„Over het zichtbare gedrag zijn over het algemeen wel afspraken gemaakt”, aldus Hoogendijk. „Die zijn gemakkelijker vast te stellen. Anders is het bij de vraag welke bijlagen jongeren wel of niet mogen openen of welke apps ze mogen gebruiken; daar moet je als ouders over nagedacht hebben. En daar ligt huiswerk voor opvoeders.”
Volgens ds. W. Visscher, predikant van de gereformeerde gemeente in Amersfoort, wordt het belang van het stellen van regels onderschat. „Het kan toch niet zo zijn dat jonge mensen maar zelf kunnen uitmaken wat ze via de smartphone allemaal wel of niet doen? Ik erken dat hier, zeker als kinderen ouder worden, een lastig pedagogisch probleem kan liggen. Ik erken ook dat praten en met elkaar in gesprek gaan goed is. Maar laten we ook de moed hebben om richting jongeren duidelijke regels te stellen. Die hebben ze nodig.”
De predikant wijst op het „machtigste wapen” in de geestelijke strijd. „Gevouwen handen, worstelend aan de troon der genade voor onze gedoopte kinderen. De wereld heeft geen recht op hen. Ze zijn het eigendom van God, geleende panden. Ook refojongeren hebben een boos hart. Dat wisten we al, vanuit de Bijbel, maar dit rapport onderstreept dat nog maar eens. Toch moeten ouders moedig voortgaan in het opvoeden van hun kinderen. Biddend en met gebruikmaking van goede middelen.”
Sexting
Jongeren is in het onderzoek ook gevraagd naar hun mening over sexting: het verspreiden van seksueel getinte afbeeldingen en teksten via sociale media. Opvallend is dat reformatorische jongeren iets gemakkelijker over deze risico’s van sexting denken dan hun seculiere leeftijdsgenoten.
Volgens Hoogendijk ligt er voor ouders op het gebied van seksualiteit en media een belangrijke taak. „Vanuit de Bijbel is de boodschap helder: seksualiteit is verbonden aan het huwelijk. Als dat betekent dat het onderwerp vóór het huwelijk nauwelijks een plek krijgt, komen jongeren in de knel. Online heeft seksualiteit wél een grote plaats.”
Dat er verschil bestaat in de uitkomsten rond het bespreken van sexting tussen refojongeren en seculiere jongeren is volgens de Driestaronderzoeker verklaarbaar. „Als een gezin televisiekijkt en er gebeurt iets op seksueel gebied in een film, hebben ouders een ‘natuurlijk’ moment om er over te praten met hun kinderen. Nee, dit is geen oproep om televisie te gaan kijken. Als christenen hebben we een veel rijkere bron: de Bijbel. Zet het mediagebruik en de seksuele moraal in het licht van Gods Woord.”
Advies aan ouders: word niet boos als er online iets fout is gegaan
Hoe ga je als ouders het beste om met jongeren die elke dag volop actief zijn op hun mobiele telefoon of tablet? Het rapport ”Jongeren en online veiligheid” geeft enkele handreikingen.
Praten, praten, praten. Hoe meer er thuis gepraat wordt, hoe groter de kans dat jongeren kritisch omgaan met bijvoorbeeld sociale media.
Praat op de juiste manier. Er zijn vier gespreksvormen. Eenrichtingsverkeer (met opdrachten en preken), onderhandelen (Als jij dit doet, mag je dat), vragend en belangstellend (Wat doe je eigenlijk? Vertel eens...) en een wederzijds gesprek (samen afspraken maken). De twee laatste vormen zijn het effectiefst.
Word niet boos. Uit het onderzoek blijkt dat „bang zijn voor boze reacties” voor jongeren een belangrijke reden is om niet naar ouders te stappen als er online iets fout is gegaan.
Heb geen zorgen over gebrek aan kennis. Uit het onderzoek blijkt dat jongeren het geen drempel vinden dat ouders wat minder kennis hebben over mediagebruik.
Blijf goed geïnformeerd. Veruit de belangrijkste informatiebron voor jongeren, als het gaat om onlinerisico’s, zijn de ouders. Ook vertelt bijna de helft van de ondervraagde jongeren over vervelende ervaringen met media aan ouders. Het is dus belangrijk om als ouder een antwoord te hebben op vragen van jongeren. Blijf dus op de hoogte van ontwikkelingen.
Toon begrip voor privacy. Jongeren hechten daar namelijk sterk aan. Slechts een kwart van de ondervraagde jongeren vertelt alles aan de ouders. Houd er rekening mee dat dit normaal is, en heb er begrip voor. Uit diverse onderzoeken blijkt dat het risicoverlagend werkt als jongeren zich gesteund en begrepen voelen.
Handhaaf afspraken en regels. Hoe minder ouders letten op de naleving van regels, hoe risicovoller de opvattingen van jongeren over sexting, het verspreiden van seksueel getinte foto’s of berichten.
