Vaste prik: de Bijbel gaat open op de fractievergaderingen van de CU-SGP-fractie in het Gelderse Heerde. „Ik vind het heel waardevol om ook politieke zaken in de hand van de Heere te leggen”, zegt Hendrik Sellies, de enige SGP’er binnen de fractie. Die bezet vier van de zeventien raadszetels. Dat zijn CU-collega’s tijdens die overleggen het Woord in een modernere vertaling lezen dan de (Herziene) Statenvertaling, weegt voor Sellies niet zo zwaar. „Persoonlijk zou ik kiezen voor de HSV of de Statenvertaling. Maar ik ben vooral blij dat we standaard openen met Schriftlezing en gebed.”

In een gecombineerde CU-SGP-fractie moet je elkaar de ruimte gunnen, zegt de SGP’er. „Dinsdag, de avond voor de verkiezingsdag, organiseren we een gebedssamenkomst. Dit keer spreekt ds. K. F. Dwarshuis, gereformeerd predikant in Wapenveld, dat onder de gemeente Heerde valt. Vier jaar geleden sprak ds. P. W. J. van der Toorn, destijds predikant van de christelijke gereformeerde kerk in Heerde. Omwille van de SGP’ers wordt dinsdagavond uit de berijming van 1773 gezongen.”

Conservatief bolwerk

Al enkele tientallen jaren vormen ChristenUnie (en haar voorlopers GPV en RPF) en SGP in Heerde één fractie. De stemmen komen vooral uit de CU-achterban. Het is twijfelachtig of de SGP op eigen kracht een zetel kan bemachtigen. De CU-SGP is via CU-wethouder Wolbert Meijer vertegenwoordigd in het college, waaraan ook CDA en VVD deelnemen.

De samenwerking tussen CU en SGP in Heerde verloopt voortreffelijk, benadrukt Sellies, raadslid sinds 2014. „Ik kan prima met mijn CU-collega’s door één deur. Misschien is de CU in Heerde een conservatief bolwerk. Eerlijk gezegd zijn we het over de meeste politieke kwesties eens. We komen bijvoorbeeld op voor de zondagrust en voeren een pleidooi voor duurzaamheid.”

Rentmeesterschap

Al even lovend over het pact in Heerde tussen beide partijen is CU’er Jan Tuinman, fractievoorzitter en lijsttrekker. „Beide partijen hebben bijvoorbeeld rentmeesterschap hoog in het vaandel staan”, zegt Tuinman. Of de CU wat meer op de hand is van de milieubeweging en de SGP van de boeren? Beslist spreekt Tuinman die voorstelling van zaken tegen.

Gevoelig in SGP-kringen ligt soms nog wel de vrouw in de politiek, zegt Tuinman. „Toen de CU in Heerde voor het eerst met een vrouwelijke kandidaat kwam, gaf dat binnen de SGP in het begin wel enig gedoe. Nu zijn de SGP’ers in Heerde gewend aan vrouwelijke CU-kandidaten op de gezamenlijke lijst en is dat niet langer een issue meer voor de SGP.”

Op eigen houtje

ChristenUnie en SGP trekken bij de gemeenteraadsverkiezingen van woensdag in 38 gemeenten samen op. Ter vergelijking: De CU opereert in 130 gemeenten op eigen houtje, de SGP in 59 gemeenten. Nederland telt zo’n 89 gemeenten waar de CU wél in de raad zit, maar de SGP niet. Verder zijn er pakweg 4 gemeenten waar de SGP wel en de CU geen plek in de raadszaal heeft.

Onder meer in grote steden zoals Rotterdam en Den Haag hebben ChristenUnie en SGP de handen ineengeslagen. Daarentegen betreden CU en SGP in Amsterdam afzonderlijk het politieke strijdtoneel. Ook op het platteland vormen CU en SGP op diverse plaatsen een tandem. Zoals in Bronckhorst, Doetinchem en Nijkerk.

Nuchter

Net als in Heerde klinken ook in Barendrecht positieve geluiden over het gezamenlijk optrekken van CU en SGP. De fractie heeft in Barendrecht 4 van de 29 zetels. Ongeveer evenveel CU’ers als SGP’ers stemmen in de Zuid-Hollandse gemeente op de SGP-CU. Regel is dat de partij die bij de laatste landelijke verkiezingen lokaal de meeste stemmen haalde, de fractievoorzitter levert. Omdat de SGP bij de Kamerverkiezingen van 2017 in Barendrecht iets hoger scoorde dan de CU trekt SGP’er en fractievoorzitter Leendert Mijnders de komende vier jaar de kar.

Binnen de fractie komen de verschillende bloedgroepen doorgaans tot een „unaniem standpunt” in allerlei politieke kwesties, benadrukt Mijnders. Aandacht voor mantelzorgers? Omzien naar werknemers met een handicap? Het belang benadrukken van de rol van diaconieën? Bij al die onderwerpen vormen de CU’ers en de SGP één christelijk front, zegt Mijnders, raadslid sinds 2011.

De Barendrechtse CU’ers en SGP’ers gaan „redelijk nuchter” om met onderlinge verschillen. „Een politieke partij is geen kerkelijke vereniging. We gaan niet kissebissen over bijvoorbeeld wel of geen gebruik van de Statenvertaling. Het is goed dat de twee christelijke partijen hier in Barendrecht de krachten bundelen. We staan op hetzelfde bijbelse fundament.”

Zondagsrust

De SGP’er zegt zich één geval te kunnen herinneren waarbij de wegen binnen de fractie scheidden. Het betreft een zondagsrustkwestie die speelde in 2010. „De vraag was of een jongerencentrum ook op zondag open moest. De twee CU’ers binnen onze fractie stemden voor zondagsopenstelling. Ze ondertekenden een totaalprogramma voor dat jongerencentrum, waarbij een van de richtlijnen was dat er geen alcohol zou worden geschonken. De twee SGP’ers stemden tégen zondagsopenstelling. Ideaal was die situatie niet, maar we vonden dat we elkaar nergens toe moesten dwingen. Die kwestie is in goed overleg geregeld en heeft onze verhoudingen niet geschaad. In een later stadium werd het programma voor het jongerencentrum aangepast. Het centrum zou op zondag dicht blijven. Toen zaten we binnen de fractie alsnog op één lijn.”

Minstens zo tevreden met het functioneren van de SGP-CU in Barendrecht is CU’er Martijn van Meppelen Scheppink, nummer twee op de kandidatenlijst. „Onze samenwerking verloopt uitstekend. Ik vind die zeer prettig. Ik kan met de beste wil van de wereld niet bedenken waarin zich verschillen tussen CU en SGP in de fractie zouden openbaren. Zowel CU-mensen als SGP’ers bedrijven politiek vanuit het verlangen dat het gezaghebbende Woord van God ook zeggingskracht heeft in het publieke leven. Zijn goede geboden zijn heilzaam voor iedereen.”

Moskee

De bewering dat de CU linkser is dan de SGP staat de CU’er uit Barendrecht niet zo aan. „Links en rechts zijn nietszeggende begrippen. Verschillen openbaren zich niet zozeer tussen partijen, maar eerder tussen personen. Bevraag tien CU’ers en tien SGP’ers op een kwestie als een bouwaanvraag voor een moskee. Je zult onder die twintig allerlei nuances horen en je zult dwarsverbanden ontdekken. Maar allemaal geloven we dat de Heere Jezus Gods Zoon is en dat we daarin wezenlijk van overtuiging verschillen met moslims.”

Hoe Van Meppelen Scheppink, die van 2010 tot 2014 fractievoorzitter was, de positie van de SGP-CU in Barendrecht wil karakteriseren? „We zijn niet links, niet rechts, maar confessioneel.”

In Amersfoort gaan wegen CU en SGP uiteen

Terwijl in tientallen CU-SGP-combinaties de neuzen dezelfde kant op staan, kwam in Amersfoort de klad in de samenwerking tussen beide partijen. De SGP doet daar nu zelf een gooi naar een zetel.

„De CU in Amersfoort vindt de SGP te oubollig”, vat SGP-lijsttrekker Martijn Meeuse het probleem samen.

De ChristenUnie heeft 5 van de 39 zetels in de Amersfoortse gemeenteraad en maakt deel uit van het college. De SGP zit niet in de raad.

Samenwerking tussen de twee christelijke partijen in de keistad was er de afgelopen vier jaar wel. SGP’er Meeuse mocht als fractieadviseur meepraten tijdens CU-fractievergaderingen. „Die contacten verliepen in een prettige sfeer”, blikt Meeuse terug. „Mijn mening werd meegewogen.”

Karikaturen

Tot teleurstelling van de SGP was de CU vorig jaar niet van plan om de samenwerking uit te breiden tot het vormen van een CU-SGP-fractie. Ook kwam het niet tot plaatsing van een SGP’er op de CU-lijst.

Daarop besloot de SGP op de valreep op eigen houtje de politieke arena te betreden. Het is zeer de vraag of de staatkundig gereformeerden woensdag op eigen kracht in de Amersfoortse raad komen. Bij de Kamerverkiezingen van vorig jaar scoorde de SGP in de stad ruim 900 stemmen. Voor een raadszetel zijn echter zo’n 1500 stemmen nodig.

De Amersfoortse SGP, die met Janneke Pekaar een vrouw op de lijst heeft, verzet zich tegen „karikaturen” over de partij, zegt Meeuse. „Dat wij een oubollige getuigenispartij zijn, is in strijd met de feiten. Wij zijn links op bijvoorbeeld het gebied van onze pleidooien voor duurzaamheid. Maar onze nadruk op het belang van een kleinere overheid en minder regelgeving is weer rechts.”

Gewild

De Amersfoortse CU-fractievoorzitter, Simone Kennedy, beaamt dat de breuk tussen beide partijen te maken heeft met de „reputatie” van de SGP. „Punt is dat 90 procent van de stemmers bij gemeenteraadverkiezingen zijn oordeel baseert op het landelijk imago van een partij. De SGP is rechtser dan de CU, al denk ik dat dat in Amersfoort wel meevalt. Maar toch: toen ik pas op een reformatorische school was, stond ik ervan te kijken hoeveel leerlingen vinden dat vluchtelingen in hun eigen regio moeten blijven.”

Ook verschillen de beelden van andere Amersfoortse partijen over de CU en SGP nogal, betoogt Kennedy. „De CU is hier een zeer gewilde coalitiepartner. Wij moeten bereid zijn compromissen te sluiten. De SGP is niet zo’n gewilde coalitiegenoot en staat bekend als een partij die getuigenis wil afleggen.”

Vrouwonvriendelijk imago

Dat de Amersfoortse CU-leden een gezamenlijke lijst met de SGP afwezen, heeft ook te maken met de rol van de vrouw in staatkundig gereformeerde kringen, zegt Kennedy. „Onder sommige CU’ers heeft de SGP een vrouwonvriendelijk imago. Ik hoor vanuit mijn achterban nog weleens: „Alsjeblíéft, jullie werken toch niet samen met de SGP?””

Hoewel CU en SGP in Amersfoort nu een eigen weg gaan, sluit Kennedy niet uit dat de partijen in de toekomst toch weer met elkaar om de tafel gaan. „Wij vinden het belangrijk dat ook de SGP haar inbreng heeft.”

„Bij fusie met CU raakt SGP rechterflank kwijt”

Moeten CU en SGP landelijk ooit samensmelten? Raadsleden van de ChristenUnie voelen meer voor een fusie dan hun collega’s van de SGP. Dat blijkt uit een recente enquête van het Reformatorisch Dagblad, waaraan 289 raadsleden van beide partijen meededen.

Duidelijk is verder dat CU’ers en SGP’ers die lokaal al één blok vormen beduidend positiever zijn over een landelijke fusie dan CU’ers en SGP’ers die plaatselijk afzonderlijk opereren. Wat vinden CU’ers en SGP’ers uit Heerde en Barendrecht?

CU’er Jan Tuinman, fractievoorzitter en lijsttrekker van de CU-SGP in Heerde: „Ik sta helemaal achter het idee van een fusie van CU en SGP. CU-leider Segers en SGP-voorman Van der Staaij vinden elkaar op principiële punten. Versplintering leidt meestal tot verzwakking, waarbij de kans bestaat dat je als christelijke partijen tegen elkaar uitgespeeld wordt. Dat dient de zaak niet.”

SGP’er Hendrik Sellies, raadslid voor de CU-SGP in Heerde: „Een fusie van CU en SGP vind ik een heikel punt. De ChristenUnie is landelijk linkser dan de SGP. De SGP neemt meer dan de CU de Bijbel als uitgangspunt voor haar politieke handelen.”

SGP’er Leendert Mijnders, fractievoorzitter en lijsttrekker van de SGP-CU in Barendrecht: „Een landelijke fusie van CU en SGP is geen goed idee. De partijen hebben elk hun eigen karakter. Ze opereren verschillend op dossiers zoals islamisering en integratie. De CU zit soms dicht bij GroenLinks, de SGP bij de VVD. Een landelijke fusie is ook contraproductief in verband met de kwestie van vrouwen in de politiek. Als binnen zo’n nieuwe partij ook vrouwen politieke functies gaan bekleden, raak je de rechterflank van de SGP kwijt.”

CU’er Martijn van Meppelen Scheppink, nummer twee op de lijst voor SGP-CU in Barendrecht: „Een samengaan van CU en SGP zou ik heel mooi vinden. De kern is dat beide partijen de Heere willen dienen, ook in het publieke leven. Samen kunnen we dan zorgen voor de aarde die onze goede God maakte. We kunnen ons inspannen voor de beschermwaardigheid van het leven, voor goede politie en justitie.”

Dit is het vijfde en laatste deel van een artikelenserie over een enquête die het Reformatorisch Dagblad hield onder raadsleden van ChristenUnie en SGP.