„Wij geven in de krant van vandaag „veel ruimte” aan Aurelia’s zelfgekozen dood. Met die woorden verwees hoofdredacteur Allard Besse van De Stentor zaterdag op de voorpagina de lezer door naar het weekendkatern. De zeven pagina’s tellende bijlage is in zijn geheel gewijd aan het overlijden van een in het lezersgebied van De Stentor woonachtige patiënte van 29, die leed aan borderline.

Misschien wordt daarmee het taboe op euthanasie in de psychiatrie doorbroken, motiveert Besse zijn keus.

Dat actieve levensbeëindiging in de psychiatrie een taboe was, was in elk geval de overtuiging van de inmiddels overleden patiënte. Toen het licht voor euthanasie voor haar definitief op groen ging, schreeuwde zij het naar eigen zeggen uit van geluk. De krant neemt die terminologie over. „Aurelia is een van de weinige jonge mensen die de strenge toets voor euthanasie doorstaat”, stelt de redacteur die haar levensverhaal optekende vast.

Twijfels

Het klopt inderdaad dat een besluit om wel of geen euthanasie toe te passen voor veel psychiaters een enorme worsteling is, zo blijkt uit het vorig jaar verschenen, derde evaluatieonderzoek naar de euthanasiewet. In 1995 achtte 47 procent van hen het denkbaar ooit euthanasie te verrichten bij een psychiatrische patiënt; vorig jaar nog 37 procent.

De oorzaken voor die daling zijn divers. Een ervan is twijfel over de vraag of de patiënt in kwestie wel optimaal is behandeld. Veel psychiaters die in het evaluatierapport aan het woord komen, wijzen erop dat het budget voor de ggz de afgelopen jaren is gekrompen en dat de ggz-zorg dringend verbetering behoeft. Een psychiater uit het onderzoek vreest dat de ggz over twee jaar moet concluderen: „We hebben nu wel 150 mensen met een euthanasieverzoek gezien en als je strikt kijkt, is slechts bij 25 de behandeling goed geweest en bij 125 slecht.”

Kwetsbaar

De Stentor stelt na een rondgang binnen de beroepsgroep vast dat er „verschillende meningen” leven en dat een discussie over euthanasie de psychiatrie tot op het bot verdeelt. Ook klopte de krant aan bij ggz-instelling Dimence waar de patiënte onder behandeling was. Een woordvoerster van de instelling liet weten: „Euthanasie raakt niet alleen behandelaren en patiënten, maar ook kwetsbare mensen in de maatschappij. Het kan gevaarlijk zijn wanneer diverse media hier breed aandacht aan geven, met name ook voor kwetsbare burgers die hierdoor soms op verkeerde ideeën worden gebracht.”

Hoofdredacteur Besse was maandagmorgen niet bereikbaar voor een reactie op de vraag hoe de krant deze waarschuwing heeft gewogen.

Geen taboe

Esther van Fenema, als psychiater verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), noemde de invalshoek van De Stentor maandagochtend dramatisch. „Ik keer mij faliekant tegen deze manier van framen. Het gaat bij euthanasie in de psychiatrie niet in de eerste plaats om een taboe, het gaat om een vraagstuk van een enorme complexiteit.”

Psychiaters in de kliniek in Leiden zien in toenemende mate patiënten onder de 30 jaar die bijvoorbeeld zeggen geen elektroshock meer te hoeven omdat ze meteen dood willen, zegt Van Fenema. „Dat is geen taboe, dat is een probleem waarbij de samenleving met de mond vol tanden staat.”

De Stentor heeft de borderlinepatiënte opgevoerd als de Jeanne d’Arc van de euthanasie, vindt Van Fenema. „Natuurlijk, zij had haar eigen perspectief, maar deze materie is veel te complex om alleen te benaderen vanuit die invalshoek. Blijkbaar heeft de redactie willen onthullen: psychiaters mogen mensen doodmaken, maar ze weigeren dat. Wat mij betreft hebben ze de verkeerde tegel gelicht.”

De echte vraag is, zegt Van Fenema, hoe kunnen we mensen helpen als ze de moed hebben opgegeven en door hun ziekte geen enkele zin meer ervaren in hun bestaan. Ik zou zeggen: Til die tegel eens op.”

Woordvoerster Joyce van der Vegte van Dimence wilde maandagochtend niet ingaan op de vraag of de instelling als gevolg van de publicatie van zaterdag rekening houdt met extra hulpvragen van patiënten. Ze wil alleen kwijt dat Dimence na het themakatern van De Stentor des te sterker is bevestigd in de overtuiging „dat het thema euthanasie en psychiatrie van de media zorgvuldigheid en terughoudendheid vereist.”

Directeur Jan Mokkenstorm van 113 Zelfmoordpreventie laat in een reactie weten bezorgd te zijn over hoe het levenseindedebat in Nederland in de media wordt gevoerd. „Ik heb BN’ers voorbij zien komen die zeggen dat ze deze patiënte graag deze dood gunnen. Laten we proberen te beseffen dat het breed uitmeten van die uitlatingen mensen die worstelen of ze wel of niet verder willen net het beslissende zetje kunnen geven. Als dit debat iets nodig heeft, is het tijd.”