Wie bij het woord bamboe alleen denkt aan meubeltjes in koloniale stijl heeft iets gemist. Dit tropische materiaal is de laatste jaren aan een heuse opmars bezig. Parketvloeren, keukendeurtjes, snijplanken, pollepels, serviesgoed, tandenborstels, handdoeken, dekbedden en zelfs fietsframes zijn inmiddels van bamboe leverbaar.

Bouwmateriaal

Dat is op zich niets nieuws. Bamboe wordt in Aziatische landen al eeuwen voor van alles gebruikt. Als bouwmateriaal, voor meubilair, voor muziekinstrumenten en voor keukengerei. De jonge scheuten zijn zelfs eetbaar.

Sommige verschijningsvormen van bamboe lijken volstrekt cultuur- en tijdloos. In de zin van: amodieus en onveranderlijk. Denk aan rolgordijntjes opgebouwd uit dunne reepjes bamboe, aan elkaar geknoopt met draad. Misschien zijn ze wel de voordeligste manier om ramen tegen inkijk en zonneschijn af te schermen. Met een licht exotische uitstraling op de koop toe. Minpuntje is wel dat je genoegen moet nemen met de standaardmaten die worden aangeboden. Als een raam net een paar centimeter breder is, dreigt er een armoedig ogende kier.

Gespleten

In de jaren zestig en zeventig was bamboe een populair materiaal voor serre-achtige stoelen, vaak in combinatie met rotan. Dat dergelijke licht uitgevoerde meubels soms nog altijd dienstdoen, geeft wel aan dat het ook een sterk materiaal is.

Bamboe wordt trouwens nog steeds gebruikt voor meubilair. Bijvoorbeeld voor de minimalistische Bloomstoel: een zitting van gespleten en gevlochten bamboe met fragiele metalen poten.

Andere hedendaagse producten van repen bamboe zijn bijvoorbeeld lampenkappen en manden. Soms heeft het eindresultaat een nostalgisch tintje, maar dat hoeft niet. Bamboe kan ook heel strak en haast industrieel worden verwerkt.

Maar tegenwoordig lijken andere toepassingen van bamboe meer in trek. Het materiaal heeft zich bijvoorbeeld inmiddels ontpopt als een alternatief voor hout: goed koper en minder milieubelastend. In ieder geval minder milieu belastend dan tropisch hardhout, volgens dr. ir. Pablo van der Lugt, die gepromoveerd is op een onderzoek naar de duurzaamheid en commercialisatie van bamboematerialen. En vergelijkbaar wat betreft levensduur, als het gaat om gebruik binnenshuis. Buiten houdt bamboe zich alleen goed als het een chemische behandeling heeft ondergaan.

Grassoort

Eigenlijk is bamboe een verzamelnaam voor wel 1500 verschillende grassoorten, die alle welig groeien. Gemiddeld neemt een stengel per dag 13 centimeter in lengte toe. Maar er bestaat ook een variant die in 24 uur een meter groeit. Het meest uit de kluiten gewassen lid van de bamboefamilie, de Dendrocalamus giganteus, kan 35 meter hoog worden en heeft stengels met een doorsnee van 30 centimeter. Dat doet meer aan een boom dan aan gras denken.

Het bamboe dat in Nederland op de markt is, is afkomstig van duurzaam beheerde plantages. Er groeit een variant bamboe waar panda’s niet van eten, wordt ons verzekerd. En bamboe doet het ook goed op grond die niet voor landbouw geschikt is.

Na vijf jaar groeien zijn de stengels op zo’n plantage klaar voor de oogst. En vervolgens schieten er gewoon weer nieuwe stengels op. Het is een wonderlijk gewas.

Kenmerkend voor bamboe zijn de vezelstructuur, die zorgt voor een fijne tekening, en de regel matige verdikking van de stengels. Dat knobbelige patroon blijft zichtbaar als het materiaal wordt verwerkt tot bijvoorbeeld parket of meubelplaat.

Bamboe op de vloer is een toepassing die steeds populairder wordt, constateert parket specialist Baltussen uit Hoogeveen. Vijftien jaar geleden verkochten ze eigenlijk alleen bamboeparket voor door architecten begeleide projecten. Inmiddels zijn deze tropische vloeren in steeds meer huiskamers te vinden. Het kan zelfs in een klassiek visgraat patroon worden gelegd.

Katoen

Bamboe is inmiddels ook in beeld als milieuvriendelijk alternatief voor katoen. Aan de stengels van dit reuzengras kan namelijk een textielvezel worden onttrokken. Al gaat dat niet vanzelf. Van deze vezel worden bijvoorbeeld gordijnen en handdoeken gemaakt. En ondergoed. Er zijn zelfs dek bedden gevuld met bamboe op de markt.

Het is alleen wel de vraag of bamboe zich op den duur inderdaad tot een op grote schaal toepasbaar, minder milieubelastend alternatief voor katoen zal ontpoppen. De teelt van het laatste gewas vergt zoals bekend heel veel water en een hoge dosis bestrijdingsmiddelen. Maar er komen ook heel wat chemicaliën aan te pas voordat een bamboestengel is omgetoverd tot een textielvezel. Niettemin scoorde bamboe volgens onderzoeksinstituut CE Delft in 2010 op alle milieuaspecten beter dan biologische katoen.

Afbreekbaar

Nog een troef van bamboe: het zou biologisch afbreekbaar zijn. En dus minder schadelijk dan aller lei soorten kunststof. Hoe snel dat gaat, blijft wat in nevelen gehuld. Maar je kunt je wel voorstellen dat het werkt. Ongeveer zoals een tonkinstok in de tuin –bamboe– na verloop van tijd in steeds kleinere brokjes uiteenvalt.

Er is inmiddels een aantal varianten tandenborstel met een steel van bamboe op de markt. De haren zijn van nylon, dat is dan weer minder. Zoals een van de aanbieders schrijft: eigenlijk zou dat varkenshaar moeten zijn, qua afbreekbaarheid.

Zijn de stelen van deze tandenborstels duidelijk herkenbaar als natuurproduct, dat geldt niet voor de verschillende soorten afbreekbare borden, bekers, schalen en bloempotten die inmiddels van bamboe worden gemaakt. Die zien er eerder uit alsof het een nieuw soort kunststof is, melamine of zo. De vormgeving is fraai. En ze liggen lekker in de hand: licht van gewicht en een beetje stroef.

Het blijkt te gaan om een combinatie van bamboezaagsel en een soort hars. Zo’n bord of beker kun je gerust keer op keer gebruiken, ook voor warme dranken. Hoe dat zit met de afbreekbaarheid wordt trouwens niet echt duidelijk.

Bamboe en rotan

Uiterlijk hebben bamboe en rotan wel wat van elkaar weg. Maar het gaat om twee heel verschillende gewassen. Bamboe is een grassoort en heeft een holle stengel. Rotan is afkomstig van de rotanpalm en heeft een massieve kern. Die binnenkant wordt versneden tot pitriet, waar onder andere meubels en manden van worden gevlochten. Het schors van de stengel wordt onder meer gebruikt voor het vlechten van stoel zittingen. Rotan wordt ook wel in zijn geheel gebruikt, bijvoorbeeld voor stoelpoten en armleuningen.

serie Natuurlijke materialen

Dit is het zesde deel in een serie over wonen waarin natuurlijke materialen de hoofdrol spelen.

Weetjes

• Bamboe groeit snel en levert veel op.

• De teelt van bamboe vraagt weinig water en bestrijdingsmiddelen.

• Bamboe scoort qua milieubelasting lager dan tropisch hardhout.

• Bamboe heeft een lange levensduur, als het binnen wordt verwerkt.

• Bamboe op de vloer? Pas dan op met naaldhakken.

• Als tuinplant heeft bamboe de neiging om te woekeren.