Het voordeel van een excursie in de omgeving van de hoofdstad van Duitsland is dat je eigenlijk niet hoeft te kiezen. Want Berlijn heeft geen geschiedenis, maar is geschiedenis. In en rond de wereldstad met zo’n 3,5 miljoen inwoners is er over iedere vierkante meter grond wel een verhaal te vertellen. Indrukwekkende verhalen. Over de grandeur van deze stad. De trots. Maar ook over de decadentie. En over de megalomane plannen van Adolf Hitler, die van deze stad het centrum van de wereld wilde maken: Welthauptstadt. Een stad die zou moeten worden omgedoopt tot Germania. Een plek van enorme gebouwen, brede straten en nazistische architectuur die een echo moest zijn van de architectuur van het oude Romeinse Rijk.

En in het midden van die stad zou geen kathedraal voor God, maar een kathedraal voor Hitler verrijzen. Een stadion met een koepel die zo groot en hoog moest worden dat zelfs de meest loyale nazi-architecten betwijfelden of het in de praktijk wel mogelijk zou zijn dit bouwwerk te voltooien. Ruim 300 meter hoog zou hij moeten worden. Zodat de Eiffeltoren er in paste. Zestien keer groter dan de beroemde koepel van de Sint-Pieter in Rome. Het zou de grootste omsloten ruimte ter wereld moeten worden. Maar er is nooit een steen van gebouwd.

Voordat Hitler en zijn architect Albert Speer hun dromen konden waarmaken, werden de nazi’s verslagen. Berlijn werd, in plaats van uitgebreid, zo goed als met de grond gelijk gemaakt door de Russen. Naar schatting 200.000 mensen lieten in 1945 bij de slag om Berlijn het leven.

Berlijn werd uiteindelijk zelf een oorlogsslachtoffer. De stad werd opgedeeld en later werd de beruchte Berlijnse Muur gebouwd als fysieke scheiding tussen het vrije westen en het communistische oosten.

Veertig jaar was de stad gedeeld, totdat in 1990 Berlijn en Duitsland werden herenigd. Langzaam maar zeker werd Berlijn weer de belangrijke stad die het ooit was.

Constante verbouwing

Ruim een kwarteeuw na de hereniging wordt er in en rond Berlijn nog druk gebouwd en verbouwd. Vooral het wegennet om de metropool zit in een constante verbouwing. Eindeloze files en rijen vrachtwagens die vanuit het oosten van de EU onderweg zijn naar het westen zijn het gevolg.

Maar de historie bleef zichtbaar. Overal. In delen van de muur die bleven staan. In verlaten wachtposten waar ooit DDR-militairen scherp toezicht hielden op de bewegingen van burgers. In tal van borden die aangeven dat hier ooit de grens was van de gedeelde stad.

Historie is in Berlijn echter altijd meervoud. Het is niet alleen de geschiedenis van de Duitse deling die zichtbaar is in het landschap. De Tweede Wereldoorlog is dat niet minder, zij het dat ervoor gezorgd is dat er nergens in en om de miljoenenstad een bedevaartsplek voor nazi’s kon ontstaan.

Jodenvraagstuk

Een van de minst opzienbarende maar meest verschrikkelijke monumenten ligt aan de oevers van de uitgestrekte en schitterende Wannsee. Een natuurgebied aan de westkant van Berlijn, waar Berlijners uit het westen van de stad voor de val van de muur konden recreëren.

Om de Wannsee staan nog steeds tal van indrukwekkende villa’s. Ook nu is het een woonplaats voor de rijken die willen profiteren van de nabijheid van een wereldstad, maar wel willen wonen omgeven door natuurschoon. Door stilte, rust, licht en frisse lucht.

Het monument heet ”Haus der Wannseekonferenz”. Hier vond op 20 januari 1942 een van de verschrikkelijkste vergaderingen plaats die er ooit in Europa gehouden is. Kopstukken van de nazi’s besloten in deze villa tot de uiteindelijke oplossing van het Jodenvraagstuk in Europa. Oftewel: er werd besloten dat zo’n 11 miljoen Europese Joden zouden worden vermoord.

De vergaderkamer is, toen de villa aan de rand van de Wannsee een monument werd, zo veel mogelijk teruggebracht in de stijl van toen. Het is een ruimte die je alleen maar huiverend kunt betreden. Hier zaten ze. De mannen die onder het genot van een hapje en een drankje besloten het Joodse volk uit te roeien.

Zo’n gruwelijk besluit op zo’n schitterende locatie. Ook toen zullen er vogels gefloten hebben in de bomen in de tuin die het huis scheiden van het meer. Ook toen zullen er bootjes gedobberd hebben op het rimpelende water. Maar in de vergaderkamer met uitzicht op al dit moois, werd door een tiental mensen besloten dat de oogappel van God moest worden vernietigd.

Enkele tientallen kilometers ten noorden van Berlijn is in voormalig concentratiekamp Sachsenhausen te zien in hoeverre de besluiten van de Wannseeconferentie werden uitgevoerd.

Israël

Hitler en zijn trawanten zijn inmiddels tot stof vergaan. Maar het Joodse volk leeft. Zes miljoen Joden werden er, mede als gevolg van het besluit dat hier werd genomen, vermoord. Maar méér dan 6 miljoen Joden wonen inmiddels in hun eigen staat, in Israël. „Am Yisrael Chai!” zingen ze daar graag bij feestelijke gebeurtenissen. „Het volk Israël leeft!”

Maar de nazi’s zijn dood.

Praktisch

Berlijn heeft alles ‘in huis’ voor een interessant langer of korter bezoek. Wie op vakantie is in de omgeving van de Duitse hoofdstad kan prima een uitstapje maken naar Berlijn. Je verplaatsen in de stad is het gemakkelijkst met een toeristenkaart die toegang geeft tot het metronet van de stad. Deze kaarten zijn op talloze sites te bestellen, onder andere op visitberlin.de.

De omgeving van Berlijn, waaronder het Haus der Wannseekonferenz, Am Grossen Wannsee 56-58, is ook uitstekend per auto te bereiken, evenals het voormalige concentratiekamp Sachsenhausen ten noorden van Berlijn.

In de omgeving van de stad zijn er overal gedenkpunten en monumenten die herinneren aan de tijd dat West- en Oost-Berlijn gescheiden waren door een muur. In de stad zelf zijn op talloze plekken, onder andere op de Potsdamer Platz, restanten van de muur te vinden.

Met de auto bezienswaardigheden in de stad Berlijn bezoeken, is natuurlijk wel mogelijk, maar het parkeren is niet altijd gemakkelijk en behoorlijk prijzig. De metro is een goed alternatief.

Wie een stedentrip wil maken vanuit Nederland naar Berlijn kan met de auto de stad goed bereiken. Wel wordt er op veel plaatsen onderhoud gepleegd aan het Duitse wegennet, wat tot flinke vertragingen kan leiden.

Met de trein is de stad eveneens goed te bereiken. Vanuit Amsterdam rijdt er, via Amersfoort en Apeldoorn, enkele keren per dag een rechtstreekse trein naar Berlijn. Meer informatie over prijzen en tijden is te vinden op nsinternational.nl.

Diverse vliegmaatschappijen bieden rechtstreekse vluchten aan naar de stad.