Op diverse plaatsen in Europa was er de afgelopen dagen crisisoverleg. In Berlijn kwamen de ministers van Buitenlandse Zaken van de zes grondleggers van de EU bij elkaar. In Schotland kwam de deelregering met een dagelijks tegenoffensief. En in Brussel kondigde de Europees commissaris namens Groot-Brittannië, Jonathan Hill, zijn ontslag aan.

Vanuit de Britse regering zelf is niets meer vernomen nadat premier Cameron vrijdagochtend de deur van 10 Downing Street dichttrok. Het is de vraag hoelang hij dit stilzwijgen kan bewaren. Zijn demissionaire regering zal in elk geval een opvolger voor commissaris Hill moeten benoemen.

Het is de vraag of Hills opvolger een vergelijkbare zware portefeuille (financiële stabiliteit) krijgt. Uit de portefeuille die de nieuwe commissaris krijgt, valt af te lezen zijn hoe constructief de Europese Commissie met Groot-Brittannië wil omgaan. Het ligt voor de hand dat de politieke invloed van Londen in de EU de komende jaren matig zal zijn.

De (regerende) Conservatieve Partij was al verdeeld over de kwestie, maar ook Labour lijkt nu in rep en roer. Vanochtend traden opnieuw enkele topfunctionarissen van de fractie terug. Ze eisen het vertrek van oppositieleider Corbyn. Als hij opstapt, zitten dus beide grote partijen zonder leider.

De Schotse regering kiest voor de ramkoers. De deelregering wil zelfstandig een nieuw referendum over de Schotse onafhankelijkheid houden, aldus de eerste minister, Nicola Sturgeon, zaterdag. Officieel schrijft de regering in Londen zo’n stemming uit. Als Schotland dit zelf doet en zo’n referendum wint, zou het eenzijdig de zelfstandigheid kunnen uitroepen. Dit lijkt een bedreigende ”Joegoslavische optie”.

De Schotse deelregering zou ook contact zoeken met Brussel om in elk geval de EU-verbinding met Schotland te continueren.

Een parlementslid van Labour, David Lemmy, riep ertoe op het verlaten van de EU in het Lagerhuis te blokkeren. Formeel kan dat, omdat het referendum alleen raadgevend is. Dit zal echter de geloofwaardigheid van de politiek ernstig in geding brengen.

In veel landen wordt gesproken over mogelijke referenda. Vanochtend meldde Maurice de Hond dat 47 procent van de Nederlanders zo’n stemming steunt. De uitslag valt natuurlijk niet te voorspellen. Het Britse voorbeeld is hierin illustratief. Groot-Brittannië geldt al tientallen jaren als het eurosceptische land bij uitstek. En toch bleek daar voor een afscheid van de EU slechts een nipte meerderheid. In andere landen zou die uitslag daarom weleens ver beneden de 50 procent kunnen blijven.