OM eist 8 jaar cel en tbs met dwangverpleging | OM: doodslag, geen moord | Uitspraak op 13 april | Familie Van U.: We leven in een storm | „Van U. sterk verminderd toerekeningsvatbaar” | Van U: Aan opdracht voldaan


15.55 uur: De redactie sluit dit liveblog.

15.50 uur: Advocaat wil niet praten over letsel bij Borst – Advocaat Pieterse wilde na afloop van de zitting niet zeggen wat er precies speelt rond het letsel op slachtoffer Borst. Ze zei dat het OM haar deze week heeft gevraagd om in het openbaar niet al te specifiek vragen te stellen over het letsel bij Borst, uit piëteit met de nabestaanden. „Dat verzoek van het OM overviel me.” Pieterse liet in de wandelgangen doorschemeren dat Bart van U. niet zomaar lukraak instak op Borst. De aard van de verwondingen kan volgens de advocate iets zeggen over de toerekeningsvatbaarheid van Van U. In ieder geval is Borst tientallen keren gestoken. Of Van U. Borst bijvoorbeeld iets van een symbool in het lichaam van Borst heeft gesneden, wil de advocate desgevraagd niet kwijt. De procespartijen (dus rechtbank, OM en verdediging) hebben overigens wel de beschikking over (foto’s van) het exacte letsel bij mevrouw Borst.

15.35 uur: Uitspraak over twee weken –De Rotterdamse rechtbank doet over twee weken, op woensdag 13 april om 13.00 uur, uitspraak in de zaak-Bart van U.

15.24 uur: Bart van U.: Ik wens iedereen een gelovig hart toe – In zijn laatste woord stelt Bart van U.: „Mijn excuses dat ik hier zit. Ik hoop dat iedereen die God vervloekt, de woorden van Jezus ter harte neemt: Noch door kracht, noch door geweld, maar door Mijn Geest zal het geschieden. Ik wens iedereen een gelovig hart toe.” Van U. biedt excuses aan aan zijn familie. „Ik blijf jullie zoon, broer, zwager, oom. Ik heb Loïs niet van jullie willen afnemen.” Dan raakt Van U. geëmotioneerd: ,,Wat jullie ook van me vinden, hoe jullie me ook noemen: Ik hoop dat jullie me niet in de steek laten.” Zich richtend naar de nabestaanden van Borst: „Ik heb u allen geen verdriet willen doen. Ik heb gehandeld zoals mij is opgedragen. Ik ben een goed mens. Ik ben tegen geweld.” Van U. raakte weer geëmotioneerd toen hij over de toekomst begon. „Ik ben bang voor wat gaat komen. Bang voor de isolatie waar ik in zit.” Hij sprak over Barthiméus. „Dat is de naam van een blindenstichting. Ik ben bang dat er euthanasie wordt toegepast op blinden en doven.” Van U. bedankte onder meer „de kerk” voor bezoek aan hem in gevangenschap. Om te besluiten met de woorden: „Ik heb dit alles niet gewild. Ik wil mijn vrijheid terug. Ik wil mijn vrijheid terug.”

15.14 uur: Geheimzinnigheid rond letsel in gezicht – Er bestaat geheimzinnigheid rond door Bart van U. toegebracht letsel aan het gezicht van een slachtoffer of de slachtoffers van Van U. Advocate Pieterse liet woensdag blijken dat ze kennelijk in het openbaar daar niet over moet uitweiden. Ze zei dat dat haar dat beperkt in haar zoektocht naar de waarheid. Volgens Pieterse zou het gezichtsletsel zicht kunnen geven op de mate van toerekeningsvatbaarheid van Bart van U.

15.10 uur: OM wil geen versnelde tbs-behandeling voor Van U. – Het OM vindt niet dat Bart van U. eerder dan gebruikelijk moet beginnen aan een tbs-behandeling, zoals zijn advocate wil. Het OM wil dat hij eerst tweederde van zijn celstraf uitzit en daarna zijn tbs-behandeling start. ,,Een verkorting van de celstraf doet afbreuk aan de vergelding die voor Van U. op zijn plaats is.”

15.05 uur: OM: Bart van U. ,,zeer uitgebreid” onderzocht door PBC – De zaak wordt voortgezet. Het OM is weer aan bod, tijdens het zogeheten repliek. Dat is een reactie op het pleidooi van de advocate. Het OM vindt dat de gedragsrapportage over Bart van U. van een paar jaar geleden in de zaak rond wapenbezit niet kan worden toegepast op de huidige zaak rond het doden van Borst en de zus van Bart van U. Het OM benadrukt dat in de strafzaak het Pieter Baan Centrum ,,zeer uitgebreid” onderzoek deed naar Bart van U. Het gedragskundig onderzoek in de zaak van het wapenbezit was veel minder uitgebreid. Het OM blijft erbij dat Bart van U. sterk verminderd toerekeningsvatbaar is en dus niet geheel ontoerekeningsvatbaar.

14.10 uur: Schorsing – De zitting is geschorst tot 15.00 uur.

14.05 uur: Bart van U. heeft het „onnoemelijk zwaar” – Bart van U. (40) heeft het „onnoemelijk zwaar”, zei zijn advocate Pieterse. Hij zit sinds december 2015 in een gevangenis in Vught geïsoleerd op een psychiatrische afdeling. „Hij heeft weinig contacten en staat onder cameratoezicht.” Bart van U. heeft volgens de advocate zijn laatste woord nog niet op papier staan. ,,Hij kreeg hier in Rotterdam geen toestemming om op zijn cel een pen te hebben.” Een verdachte heeft altijd de mogelijkheid het zogeheten laatste woord. Dat spreekt Van U. later vandaag uit.

13:59 uur: Advocaat: Verklaar Bart van U. volledig ontoerekeningsvatbaar –Advocaat mr. Noëlle Pieterse vindt dat Bart van U. volledig ontoerekeningsvatbaar moet worden verklaard. Dat betekent dat hij geen celstraf zou moeten krijgen en dat alleen tbs een mogelijkheid is. Als de rechter toch een celstraf oplegt, dan moet die „zo kort mogelijk zijn.” „Zodat de tbs-behandeling van Bart van U. zo snel mogelijk kan worden gestart.” Het openbaar ministerie vindt echter dat Bart van U. „sterk” verminderd toerekeningsvatbaar is. Pieterse wees erop dat gedragskundigen Bart van U. in 2012 in de strafzaak rond wapenbezit volledig ontoerekeningsvatbaar verklaarden. ,,En dan is het vreemd dat enkele jaren later, twee levensdelicten verder en zonder dat Bart van U. is behandeld, Bart van U. kennelijk meer toerekeningsvatbaar is.” Pieterse stelde dat de aard van het letsel dat de twee slachtoffers is toegebracht „absoluut” te maken heeft met zijn psychiatrische stoornis. Een door Pieterse in de arm genomen psychiater, J. M. J. F. Offermans, stelt dat Bart van U. geheel ontoerekeningsvatbaar is met het oog op het ombrengen van oud-minister Borst en op Loïs, de zus van Bart van U. Offermans sprak niet persoonlijk met Bart van U., maar baseert zich op bestudering van diverse rapportages over Bart van U.

13:53 uur: ,,Loïs had zeker nog geleefd als bij Bart van U. DNA was afgenomen” –De in januari 2015 vermoorde 43-jarige Loïs had ,,zeker” nog geleefd als het OM niet had geblunderd wat betreft DNA. Dat zei advocate mr. Pieterse woensdagmiddag tijdens haar pleidooi. In maart 2012 werd Bart van U. veroordeeld wegens wapenbezit. Het OM had toen volgens de wettelijke regels DNA van hem moeten afnemen. Dat is niet gebeurd. Als het wel was gebeurd, had na de moord op Borst in 2014 het DNA-spoor naar Bart van U. geleid. Maar in 2014 hadden de autoriteiten geen DNA van Bart in de DNA-databank. Als er wel DNA van Van U. in de databank had gezeten, had justitie Bart van U. meteen na de moord op Borst kunnen oppakken. In de garage waar Borst is vermoord, had de politie immers DNA van Van U. gevonden. Ook mevrouw Borst had mogelijk nog geleefd, als het OM geen fouten had gemaakt, zei Pieterse. Het OM verzuimde in september 2012 om (na een veroordeling in hoger beroep) gevangen te nemen. En dat terwijl het gerechtshof juist gevangenneming had bevolen.

13:42 uur: ,,Van U. wilde vastgezet worden” –Bart van U. heeft ,,talloze pogingen” gedaan om een celstraf van drie jaar uit te zitten. Die straf kreeg hij in september 2012 door het gerechtshof opgelegd voor wapenbezit. In dezelfde strafzaak rond het wapenbezit kreeg hij door de rechtbank eerder in 2012 een lagere celstraf opgelegd. ,,Van U. is langs politiebureaus en huizen van bewaring gegaan om vastgezet te worden. Maar hij kreeg geen gehoor”, aldus Pieterse woensdagmiddag.

13:20 uur: Advocate: Familie Van U. heeft niet te benijden dubbelrol –Advocate mr. Noëlle Pieterse begint haar pleidooi voor haar cliënt Bart van U. Ze begint haar medeleven te betuigen aan nabestaanden. Ze vindt dat de familie van Bart van U. ,,een niet te benijden dubbelrol” heeft. ,,De familie Van U. is niet alleen slachtoffer van Loïs, maar ook van Bart.” Van U. leefde in ,,angst voor aanslagen en had ook de angst dat het respect voor leven verdwijnt.”

12:15 uur: Schorsing –De rechtszaak is geschorst tot 13:15 uur.


12:04 uur: Eis –Het openbaar ministerie (OM) heeft tegen Bart van U. (40) acht jaar cel geëist en tbs wegens het ombrengen van oud-minister Borst (81) en zijn eigen zus Loïs (43). Het OM acht Van U. sterk verminderd toerekeningsvatbaar en vindt dat sprake is van doodslag, dus niet van het juridisch zwaardere moord. Borst is ,,gedood om haar euthanasiestandpunt” van Borst, aldus het OM. „Dat werkt strafverzwarend.”


11.44 uur: OM: neemt conclusies Pieter Baan Centrum (PBC) over –Het openbaar ministerie (OM) neemt de conclusies Pieter Baan Centrum (PBC) over Bart van U. (40) over. „Wij achten die conclusies goed onderbouwd”, aldus een van de aanklaagsters. Het PBC acht Van U. sterk verminderd toerekeningsvatbaar, maar niet geheel ontoerekeningsvatbaar. Het OM wees de conclusies van een ander rapport, aangevraagd door de advocate van Van U., van de hand. In dat rapport wordt Van U. wel geheel ontoerekeningsvatbaar verklaard.


11.31 uur: OM: Doodslag, geen moord, bij ombrengen oud-minister Borst –Handelde Bart van U. met voorbedachten rade toen hij oud-minister Borst doodstak op 8 februari 2014? Volgens het OM kan moord niet worden bewezen, alleen doodslag. Het OM zegt dat Bart van U. zelf zei dat hij die dag niet naar de woning van Borst ging om haar te doden. Niet zeker is of die verklaring juist is. Al met al vindt het OM dat Bart van U. geen moord kan worden toegerekend bij het ombrengen van Borst.


11.26 uur: Zus: Bart van U. deed heel raar na moord op Borst –Een van de zussen van Bart van U. had op 10 februari 2014, twee dagen na de moord op Borst, contact met Van U. Volgens de zus deed Van U. toen ,, raar en dreigend”. De zus meldde dat Van U. iets zei als: „Ik heb dingen gedaan die niet deugen. Dat bewijst dat ons rechtssysteem niet deugt.” Een andere zus meldde dat ze haar hart vasthield om Van U. Van U. had al jaren divere computerbestanden waar de naam van Borst in voorkwam. Ook is er op een fototoestel een beeld met daarop een plattegrond van Bilthoven, de woonplaats van Borst.


10.59 uur: OM: Bart van U. kwam rond 2000 ook al bij Borst –Bart van U. zegt dat hij rond het 2000 ook een keer bij Borst thuis is langs geweest. Daar gaf hij toen een dvd over euthanasie op gehandicapten, meldde het OM woensdagochtend. Volgens Bart van U. werd hem in een kantine in 1999 duidelijk wie verantwoordelijk is voor de euthanasiewetgeving: mevrouw Borst. In 2001 werd de euthanasiewetgeving van kracht. Opvallend is dat het bezoek van Van U. medio 2000 speelde in de tijd dat de oma van Van U. in het ziekenhuis lag. Volgens het OM had ze een kaart met daarop: niet reanimeren. Bart van U. zou die kwestie hebben voorgelegd aan Borst destijds. Jaren eerder, medio 1983, toen hij 7 jaar was, zou Van U. op zijn ziekbed een goddelijke opdracht hebben gekregen om de verantwoordelijke voor euthanasie te doden. De aanklaagster ging woensdagmorgen iets specifieker in op die vermeende goddelijke opdracht. „Bart van U. zag voor hem de duivel staan, achter hem Jezus. Hij kreeg de goddelijke opdracht om de verantwoordelijke voor euthanasiewetgeving te doden.”


Bart van U. zag tegen die kennelijke goddelijke opdracht op, betoogde het OM. „Hij hoopte op een godswonder, zodat hij de opdracht niet hoefde uit te voeren. Hij hoopte bijvoorbeeld dat Borst door de bliksem zou worden getroffen.” Bart van U. doodde Borst om ,,verder moorden” te voorkomen. Met dat verder moorden doelt Van U. op euthanasie.


10.45 uur: Schorsing –De zitting is voor ongeveer een kwartier geschorst. Bart van U. wil even rust, omdat hij volgens zijn advocate veel informatie moet verwerken.


10.42 uur: Bart van U. bezocht Borst waarschijnlijk twee keer eerder –Bart van U. kwam in de periode voor de moord waarschijnlijk twee keer eerder bij oud-minister Borst aan de deur in Bilthoven. Hij vroeg om adressen van de oud-premiers Kok en Balkenende. Tegen een bekende had Borst gezegd over een van de bezoekjes aan de deur van Bart van U.: „Hij had niet zijn beste pak aan en is niet helemaal 100 procent.” Vermoed werd dat de man afkomstig was uit een psychiatrische kliniek in de buurt. Het OM meldde woensdagmorgen dat na de moord op Borst ook onderzoek gedaan naar ,,personen die een religieus motief” konden hebben om de oud-minister van D66-huize om te brengen. Borst staat bekend als een van de grondleggers van de euthanasiewet. Die ging in op 2001. Eerder zei Bart van U. dat hij op 7-jarige leeftijd een „goddelijke opdracht” had gekregen om de verantwoordelijke voor de euthanasiewetgeving te doden. Die kennelijke opdracht, die hij tijdens een ziekte zou hebben gekregen, dateert dan van medio 1983.


10.34 uur: OM bespreekt moord op Borst –Het OM bespreekt de moord op oud-minister Borst, op zaterdag 8 februari 2014 in Bilthoven. Het bebloede lichaam werd in de garage bij haar woning aangetroffen. Omdat daar ook wat scherpe voorwerpen stonden, zoals metalen poortjes, hield de politie aanvankelijk nog rekening met een ongeval. Waarbij bijvoorbeeld Borst viel op een scherpe punt van zo’n poortje. Maar aan zo’n poortje werd geen bloed gevonden. Al gauw werd na forensisch onderzoek duidelijk dat Borst door een misdrijf om het leven is gekomen. Borst werd meermalen in haar hals gestoken.


10.26 uur: OM: moord was opwelling –Bart van U. handelde bij de moord op zijn zus in een plotselinge gemoedstoestand. Er is sprake van doodslag, en niet van moord, vindt het openbaar ministerie (OM). Bij moord moet sprake zijn van een vooropgezet plan, van voorbedachten rade. Dat was bij Bart van U. niet het geval, vindt het OM. Dat Bart van U. vreesde dat zijn zus Loïs hem in de richting van zelfmoord dreef, door aan te dringen op psychiatrische behandeling, berust niet op feiten, aldus het OM. „Het gaat om een waanvoorstelling van verdachte. Bij hem is schizofrenie vastgesteld.”


10.23 uur: Onvrede Bart van U. over verbouwing huis was motief voor moord –Onvrede en frustratie bij Bart van U. over een verbouwing van zijn huis kan het motief zijn geweest voor de moord op zijn zus Loïs. Dat vertelde een zus tegen Justitie, zo betoogde officier van justitie Van Unnik woensdagmorgen. Loïs had bekend gemaakt dat ze haar woning, waar Bart van U. ook woonde, ingrijpend wilde verbouwen. Bart van U. zou dan tijdelijk elders onderdak moeten vinden. Op 9 januari 2015, daags voor de moord, stuurde Loïs nog een mailtje naar haar ouders over de aanstaande verbouwing van haar huis in Rotterdam. Eind 2014 kwam het Rotterdamse pand in bezit van Loïs. Eerder was het ook mede-eigendom van Bart van U. Omdat die echter in financiële problemen en moest zijn etages van de hand doen. Die kwamen in bezit van Loïs.


10.12 uur: Bart van U. vroeg psychiater bij marinekazerne in Amsterdam –Daags na de moord meldt Bart van U. zich bij de marinekazerne in Amsterdam. Daar vraagt hij om hulp van een psychiater of psycholoog. Hij krijgt een gesprek met een psychiater. Waar dat gesprek over ging, is niet bekend, aldus officier van justitie Van Unnik. Een andere psychiater herkent Bart van U. van een door de politie verspreide opsporingsfoto. Die psychiater schakelt de politie in. Bart van U. bekent de moord op zijn zus na zijn aanhouding in januari 2015. Hij zegt dat Loïs hem jarenlang treiterde. Van U. stak in op de hals en handen van Loïs.

10.07 uur: OM bespreekt moord op Loïs –Het openbaar ministerie (OM) is haar requisitoir begonnen. In zo’n requisitoir geeft het OM haar visie op de zaak. Het betoog mondt uit in een strafeis. Officier van justitie mevrouw mr. B. van Unnik bespreekt de moord op Loïs, de zus van Bart van U. Ze zegt dat een ongeruste vriendin van Loïs poolshoogte ging nemen op zaterdag 10 januari 2015 aan de Oudedijk in Rotterdam. De vriendin trof daar een woning aan vol bloedsporen. De vriendin trof in de woning Bart van U. Die zei tegen de vriendin dat zijn zus Loïs niet thuis was. Het lichaam van de vrouw lag echter in de woning. Van U. had haar met 40 messteken om het leven gebracht.


10.01 uur: Bart van U. trok zich terug –Bart van U. (40) trok zich de laatste jaren terug. Dat meldde rechtbankvoorzitter mr. A. A. Kalk woensdagmorgen. Ze besprak een rapport dat de reclassering vorig jaar opstelde over Bart van U. „Bart van U. zonderde zich af. Hij had een moeilijke relatie met zijn moeder.” Van U. is alleenstaand en heeft weinig sociale contacten. Van U. is opgegroeid in Amersfoort, in een gezin van zes kinderen. Van U. had vijf zussen en groeide op in reformatorische kring. De reclassering spreekt van een „strenggelovig, groot gezin.” Het geloofsaspect kwam verder bij de bespreking van het reclasseringsrapport niet aan de orde. Van U. werd vroeger gepest, aldus het rapport van de reclassering. Sinds zijn jonge jaren ging Van U. de zee op. ,,Varen was zijn lust en zijn leven”, vatte rechter Kalk samen. Soms was hij 8 maanden per jaar van huis. Hij woonde sinds medio 2002 aan de Oudedijk in Rotterdam, samen met zijn zus Loïs. Sinds 2011 werd het voor Van U. steeds moeilijker om werk op zee te vinden. Op een gegeven moment kreeg hij een werkloosheidsuitkering. Van U. krijgt momenteel bezoek van met name zijn ouders, in de gevangenis in Vught. „Ik hoop dat ze dat blijven doen.” Bart van U. gebruikt momenteel medicatie. In voorbije jaren droeg Van U. wapens, om zich naar eigen zeggen te beschermen tegen aanslagen. „Als iedereen zou denken zoals ik, dan zouden we in een veiliger maatschappij leven.”


09.39 uur: Strafeis tegen Bart van U –De rechtbank start met de behandeling van de persoonlijke omstandigheden van Van U., een vast onderdeel bij strafzaken. Het ligt voor de hand dat de drie vertegenwoordigers van het openbaar ministerie (OM), de aanklaagsters B. van Unnik, H. M. Gorter en E. M. van der Burg, de conclusie van het Pieter Baan Centrum (PBC) overnemen dat Bart van U. sterk verminderd toerekeningsvatbaar is. Het openbaar ministerie zal waarschijnlijk dus níet kiezen voor volledige ontoerekeningsvatbaarheid. Dat betekent hoogstwaarschijnlijk dat het OM naast een tbs-behandeling ook een celstraf zal eisen. Als iemand volledig ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard, zal het OM géén celstraf eisen. In zo’n geval wordt en namelijk van uit gegaan dat iemand als het ware geen keuze had en (bijvoorbeeld) in een psychose zat.


09.30 uur: De redactie heropent dit liveblog – De rechtszaak tegen Bart van U. gaat nu verder.


16.28 uur: De redactie sluit dit liveblog.


16.25 uur: Einde zitting – De rechtszaak tegen Bart van U. is voor vandaag afgelopen. Morgen behandelt de rechtbank de persoonlijke omstandigheden van Van U. Dan volgt ook het requisitoir. Dat is een betoog waarin het openbaar ministerie (OM) zijn visie op de zaak geeft. Een requisitoir wordt afgesloten met een strafeis. Die strafeis wordt naar verwachting woensdag rond de middag bekend gemaakt.


16.22 uur: „Keuzes Bart van U. niet per se ziekelijk” – In de rechtbank wordt gediscussieerd over de mate van toerekeningsvatbaarheid van Bart van U. De gedragskundigen Rijnders en Vermeulen vinden dat vollédige ontoerekeningsvatbaarheid niet helemaal past bij Van U. „Zijn keuzes zijn niet per se ziekelijk.” Er zit een zekere logica in sommige handelingen van Van U., aldus de deskundigen. Zo vluchtte hij na een veroordeling voor wapenbezit in 2012 door het gerechtshof naar Noorwegen. In die actie zit een zekere logica, aldus de deskundigen.


16.10 uur: „Symptomen schizofrenie deden zich niet hele tijd voor” – Advocaat mr. Noëlle Pieterse stelt een aantal vragen over het gedragskundig onderzoek naar Bart van U. De deskundigen van het Pieter Baan Centrum (PBC) stellen dat Van U. lijdt aan zogeheten „ongedifferentieerde schizofrenie”. Dat uit zich in wanen, motorische stoornissen of zogeheten desorganisatie. Maar die symptomen doen zich niet „de hele tijd” voor. De gedragskundigen vermoeden dat Bart van U. rond zijn twintigste het spoor bijster raakte. Ze kunnen de aard van het letsel (in beide gevallen tal van messteken) niet koppelen aan een bepaald ziektebeeld van Van U. „Het zal ongetwijfeld samenhangen met een heftige gemoedstoestand, maar dat zegt niet veel.”


15.38 uur: Pauze – Er is pauze tot ongeveer 16.00 uur.

15.35 uur: „Bart van U. kan ,,goddelijke opdracht” hebben verzonnen” – Kan het zijn dat Bart van U. de „goddelijke opdracht” op 7-jarige leeftijd heeft verzonnen, zo vroeg een van de aanklaagsters. „Dat zou kunnen”, reageerde psychiater Rijnders. „Hij zou dat verhaal over een goddelijke opdracht op 7-jarige leeftijd in het jaar na de moord op Borst verzonnen kunnen hebben.” Psycholoog Vermeulen: „Het kan dat Van U. zaken achteraf psychotisch inkleurt.” Rijnders: „Laat heel duidelijk zijn dat hij een ernstige ziekelijke stoornis heeft.”


15.20 uur: Psychiater: Niemand wist van ,,goddelijke opdracht” Van U. – Vaststaat dat Bart van U. tijdens de moorden op oud-minister Borst en zijn zus Loïs leed aan een „ernstige stoornis en een psychose.” Maar toch kun je niet zomaar zeggen dat Van U. „geen enkele wilsvrijheid had”, aldus de deskundigen bij de rechtbank in Rotterdam. „Er kunnen schommelingen zitten in zo’n stoornis”, aldus psychiater Rijnders. „We hebben niet voldoende aannemelijk kunnen maken dat hij volledig ontoerekeningsvatbaar is. Zo zegt Van U. dat hij een „goddelijke opdracht” heeft gekregen, maar wij hebben niemand gesproken die dat van hem heeft gehoord.” Van U. lijdt aan chronisch waandenken en heeft geen ziekte-inzicht. Er is gevaar voor herhaling. De deskundigen vinden niet dat Van U. gewetenloos is.


15.05 uur: Ingevingen in een kantine – Vermoedelijk ging in psychiatrische zin mis met Bart van U. toen hij ongeveer 23 jaar was. In een kantine van een zeevaartschool zou hij ingevingen hebben gehad. Volgens de deskundigen ziet Van U. „overal gevaren en complotten.” Anderzijds ziet hij zichzelf weer niet als „de aanvoerder die een leger moet aanvoeren en daden moet stellen.” De voorzitter van de rechtbank vindt het opmerkelijk dat in het verleden (bij de zaak van verboden wapenbezit medio 2011) andere gedragskundigen Van U. wél volledig ontoerekeningsvatbaar achtte. Psycholoog Vermeulen antwoordde daar dinsdagmiddag op dat iemands toestand niet vijf jaar hetzelfde hoeft te zijn.


14.59 uur: Deskundigen: Compleet beeld lastig te geven – Bart van U. is een ,,angstige man”, zeggen de deskundigen van het Pieter Baan Centrum. „Hij droeg bijvoorbeeld een veiligheidsvest.” De deskundigen zeggen dat het lastig is om zicht te krijgen op zijn karakter. „Het sterk aanwezige ziektebeeld paranoïde psychose verhindert het zicht op zijn karakter.” Van U. lijdt aan waandenkbeelden. Opvallend is dat de deskundigen niet vinden dat Bart van U. een agressieveling is. Maar die twee brute moorden dan? „We hebben niet precies zicht op wat er toen door hem heen ging.” Toen Bart van U. in het kader van de moord op Borst nogmaals in het Pieter Baan Centrum werd onderzocht, reageerde hij emotioneler. „Hij huilde ook. Dat maakt hem menselijker”, aldus psychiater R. J. P. Rijnders.


14.56 uur: „Van U. sterk verminderd toerekeningsvatbaar” – De deskundigen achten Van U. „sterk verminderd toerekeningsvatbaar”. Dat betekent dus dat ze hem niet „volledig verminderd toerekeningsvatbaar” achten. Wel vinden de deskundigen dat het ook een mogelijkheid is om Van U. toch „volledig ontoerekeningsvatbaar” te verklaren. De deskundigen denken dat het niet reëel is dat Bart van U. een goddelijke opdracht kreeg op 7-jarige leeftijd om de verantwoordelijke voor de euthanasiewetgeving te doden. Wel acht psychiater Rijnders dat de jongen destijds, toen hij ijlde van koorts, „een Godservaring” heeft gehad. In de zeevaart was Van U. een Einzelgänger. Binnen het gezin van Van U. speelden „heftige discussies” over euthanasie en abortus. Psychiater Rijnders: „Een oom vertelde dat Van U. ook wel meegelopen heeft in een protestmars tegen een paars kabinet.” Een compleet beeld van Van U. is lastig te geven, zegt Rijnders. „Hij heeft misschien wel eilandjes van gezondheid. Soms gaf hij op diverse vragen antwoord: Ik beroep me op mijn zwijgrecht. Kennelijk wist hij waar hij niet over wilde praten.”


14.40 uur: Deskundige: Bart van U. heeft al jaren schizofrenie – Psychiater Rijnders: „We hebben goed zicht gekregen over de problematiek van Bart van U. Het was soms lastig communiceren met Van U. Soms waren er stiltes van 20 minuten. Bart van U. heeft schizofrenie, al jaren. We sluiten niet uit dat hij soms psychosevrij is.”


14.31 uur: Verhoor deskundigen start – De rechtbank gaat gedragskundigen ondervragen. Over Bart van U. is bij het Pieter Baan Centrum een rapportage gemaakt. Psychiater R. J. P. Rijnders en psycholoog mevrouw L. Vermeulen zullen worden verhoord. Deze beide zogeheten getuige-deskundigen staan onder ede.


14.25 uur: Zus: We hebben ons jaren ingezet voor hem – De familie van Bart van U. heeft zich „jarenlang” voor hem ingezet, om hem de zorg te geven die hij nodig had. Dat vertelt de zus bij de rechtbank in Rotterdam. „In onze meest slechte dromen hebben we geen rekening gehouden met deze climax.” Dat kort na de dood van Loïs bleek dat Van U. ook verdacht werd van de moord op oud-minister Borst, was de familie Van U. „verstomd.” „De grond onder onze voeten sloeg weg. Het was een onwerkelijk en heftig bericht. We ervoeren pijn, boosheid en schaamte. Een gevoel van medeleven met de familie Borst vervulde ons. Twee geliefde mensen zijn niet meer in leven. Ons is een onschuldig gezinsleven ontnomen.”


14.20 uur: „Autoriteiten lieten steken vallen” – De zus van Loïs vertelt dat het rapport van de commissie-Hoekstra duidelijk aantoont dat de autoriteiten steken hebben laten vallen. Feit is dat het OM zelf zijn excuses heeft aangeboden. Zo is van Bart van U. in het verleden ten onrechte geen DNA afgenomen. De zus zegt te „hopen en te bidden” op een positieve gerechtigheid in de strafzaak. Ook dringt ze erop aan dat de autoriteiten verwarde personen beter begeleiden. „Zodat andere families niet in eenzelfde situatie als wij belanden.”


14.11 uur: Familie: Loïs wilde hem niet in de steek laten – Na de verbouwing van haar woning zou Bart van U. een plek krijgen in de woning. Dat vertelde een zus van Loïs dinsdagmiddag bij de rechtbank. „Eigen mooie ruimte. Een nieuwe badkamer en keuken. Een broer laat je niet in de steek, zo redeneerde Loïs.” In haar laatste ogenblikken moet Loïs „onmetelijke” angsten hebben doorgemaakt, vertelde de zus. „Op zeer brute wijze is ze om het leven gebracht. Ze waande zich veilig in haar eigen huis. Maar stond toen oog in oog met haar moordenaar. Die heeft haar als oud vuil achtergelaten. Wij waren er niet om haar te verdedigen. We moeten verder leven zonder Loïs, die altijd voor mensen klaarstond en een huis vol warmte bood. De kinderen moeten verder zonder hun supertante Loïs.”


14.00 uur: Angst bij familie na vlucht Bart van U. – Toen Bart van U. op 10 januari 2015 na de moord op zijn zus op de vlucht sloeg, verkeerde de rest van de familie in angst. „Waren wij veilig? Of was hij heel dichtbij? Je weet niet of hij ergens in je tuin rondloopt. Je voelt angst in heel je lichaam. Je trilt, je kokhalst.” De zus, die ook namens de rest van de familie sprak, noemde de moorden van haar broer „morbide, berekend en doorgeslagen.” „We voelen woede en verdriet.” De zus beschreef hoe de familie arriveerde op 10 januari 2015 bij de woning aan de Oudedijk in Rotterdam. „Daar lag onze lieve zus in een grijze zak. We wilden haar een knuffel geven en tegen haar zeggen dat het echt goed zou komen. Maar een rood-wit lint en een witte tent scheidden ons van haar. Vreemde handen legden haar op een brancard.”


13.54 uur: Zus van Bart van U.: Loïs stond altijd klaar voor een ander – Een zus van Loïs legde dinsdag geëmotioneerd een verklaring af over de impact van de moorden door Bart van U. op de nabestaanden. „Loïs stond altijd klaar voor een ander. Iedereen was welkom in haar huis. Ze was een gelovig mens. Ze hield niet van conflicten. De schrik, de absurditeit en de angst zijn onmogelijk in woorden te vatten.” De zus vergeleek het afgelopen jaar met een storm. „Die trof ons gezin in alle hevigheid. Als drenkelingen drijven we rond op resten in de zee. Harde rukwinden treffen ons. Hoge golven zout water doen ons kokhalzen. De mist beperkt ons zicht. Maar we weten ons door God gedragen. Maar de pijn en het gemis zijn zo groot.”


13.33 uur: Van U.: Het is triest wat er gebeurd is – Bent u nog boos op Loïs, vraagt een rechter. Bart van U., aldoor trillend met zijn benen: „Een beetje. Het is triest wat er gebeurd is. Jongens, hier zit een zaal vol met mensen. Dat is toch te triest voor woorden?” De rechter: „Er is iets verschrikkelijks gebeurd. Dan is het ook wel logisch dat er zo veel aandacht voor deze zaak is.” De ouders van Bart van U. willen dat hij kosten betaalt voor de begrafenis van Loïs. Het gaat om ruim 10.000 euro. „Van een kaal persoon kun je niet plukken”, reageert Bart van U. Als hij wel geld zou kunnen betalen, zou hij dat dan wíllen? „Ik heb daar niet goed over nagedacht.”


13.22 uur: Aanklaagster: Gij zult toch niet doden toch? – Bart van U. zegt geen contact met zijn zus Loïs te willen. „Ze maakt misbruik van haar positie. Als je haar je laptop geeft, krijg je hem niet meer terug, of je krijgt hem kapot terug.” Hij zegt dat zijn zus achter zijn rug hem „vermoedelijk” het hem onmogelijk maakte om werk te vinden. „Ze zei dat ze naar mijn werk was gegaan. Ik was te beduusd om daarover door te vragen.” Waarom ging Bart van U. met eierkoeken naar beneden op de dag van de moord, wil een van de aanklaagster weten. „Ja, waarom? Waarom zitten we hier en niet vorige week?” antwoordde Van U. En waarom vermoordde hij zijn zus, Van U. staat toch achter het ”Gij zult niet doden?” houdt de aanklaagster hem voor. „Gij zult niet doden, dat klopt. Maar dat geldt ook voor mezelf. Als ik in de psychiatrie zou belanden, zou ik zelfmoord kunnen plegen. Daar was ik bang voor.”


13.12 uur: „Ik zag het wel zitten in Noorwegen” – Waarom ging Bart van U. eind 2012 naar Noorwegen? Dat wil de voorzitter van de rechtbank weten. Najaar 2012 werd Van U. in hoger beroep veroordeeld voor wapenbezit. Van U., normaliter werkzaam in de zeevaart, bivakkeerde in Noorwegen enkele maanden in een caravan in aanbouw. Hij had geen werk en nauwelijks geld. Bart van U.: „Noorwegen is een mooi land, hè. Je hebt aardig wat vrijheden. Ik zag het wel zitten daar. Maar ik wist uit intuïtie dat ik daar niet in Noorwegen kon blijven.”


13.10 uur: Bart van U.: Ze luisterde niet naar me – Op een vraag van de rechter zei Van U. dat hij zich bedreigd voelde door Loïs. Zij zou hebben aangedrongen op psychiatrische behandeling van Van U. „Ze wil me wegdrukken in de richting van zelfdoding. Als ik in de psychiatrie zou terecht komen, zou het voor mij binnen een paar jaar einde verhaal zijn. Daar ben ik bang voor. Dat ben ik het haasje. Ze luisterde niet naar me. Wat ik ook deed, ik deed het nooit goed. Daar zijn legio voorbeelden van.”


13.04 uur: Weerzin tegen psychiaters – „Ik wilde eigenlijk niks met psychiaters en psychologen te maken hebben”, vertelde Bart van U. „Die kunnen van paars roze maken, van twee negen en vier kunnen ze zes maken.” Wat mankeert Bart van U. volgens hem zelf, zo vraagt een van de rechters. „Ik had niet moeten samen wonen met mijn zus in één huis. Maar dat moet toch kunnen?” Heeft u antwoord gekregen op de vragen waarom dit is gebeurd? Dat vroeg de rechter, doelend op de twee moorden. „Nee”, antwoordde Van U., waarna hij iets onsamenhangends zei over Srebrenica.


13.00 uur: Andere kleren – Nadat Bart van U. zijn zus ombracht, trok hij andere kleren aan. „Mijn kleren zaten onder het bloed.” Die deed hij in de wasmachine. Hij waste ook zijn handen in de badkamer van zijn zus. „Dat is juist”, beaamde hij tegenover de rechtbank. Na het wassen van zijn kleren verliet Bart van U. de woning. „Ik moest weg.” Hij nam toen contact op met diverse mensen. De woorden „Dat is juist” bezigt Van U. dinsdag diverse keren. Van U. vertelt ogenschijnlijk toonloos en rustig over het drama.


12.55 uur: Waarom? – Van U. over de dood van zijn zus Loïs: „Ik wilde van de situatie af. Ik voelde me er niet gelukkig bij. Ik dacht: Wat is dit nou weer? Waarom moet het zo?” De rechter: „Dat wilde ik u net vragen. Waarom zo?” Bart van U.: „Het komt door die pesterijen.” De rechter: „Waarom bent u bij uw zus gaan wonen?” Van U.: „Als ik niet mee zou doen om de woning te krijgen, zou mijn zus niet als eerste in aanmerking komen voor het huis.” De rechter: „Maar waarom ging u bij uw zus wonen, als u zo veel door haar gepest zou worden?” Van U.: „Ik had goede hoop dat het beter zou gaan. Dat ze volwassen zou worden.”


12.52 uur: Bart van U. over doden zus: Ik werd zo woest – Loïs had boodschappen gedaan op 10 januari 2015. Die dag vermoordde Bart van U. Loïs. Ze kwam terug naar haar woning aan de Oudedijk. Bart van U. en zijn zus kwamen elkaar tegen op de overloop. „Ik ben naar haar toe gegaan”, zei Bart van U. „We spraken elkaar aan. Waarom ik eerder eierkoeken van haar had gekregen. Ze schrok van mij. Toen werd ik zo woest. Ik heb haar neergestoken. Ik was heel wild. Ik vroeg aan haar waarom ze me pest. Dat ze eierkoeken geeft, terwijl ze weet dat ik die niet lust. Waarom? Het is altijd opletten met haar. Ik heb geen antwoord van haar gekregen. Ze heeft niks meer gezegd. Jawel. „Heere, Heere, schreeuwde ze uit. O, o. Help! help! Dat „Heere, help!” zei ze vaker, als iets haar niet lukte.” Bart van U. zei dat hij zijn zus een duw gaf. Ze viel van de trap. „Ik wilde van de situatie af. Ik voelde me er niet gelukkig bij. Ik dacht: Wat is dit nou weer? Waarom moet het zo?”


12.35 uur: Loïs had verbouwplannen – Loïs, de zus van Bart van U., had in februari 2015 plannen om haar woning te verbouwen. Dan zou Bart van U. tijdelijk elders onderdak moeten krijgen. Over dat tijdelijke onderdak elders zegt Van U. niet met Loïs te hebben gesproken.


12.30 uur: Bart van U. kon niet meer aan financiële verplichtingen voldoen – De rechtbank bespreekt de gang van zaken rond de woning aan de Oudedijk in Rotterdam. Daar bracht Van U. zijn zus Loïs om het leven. Aan de Oudedijk in Rotterdam woonden Bart van U. en zijn zus Loïs. Aanvankelijk waren enkele etages eigendom van Bart van U. Later kon hij echter niet meer aan zijn financiële verplichtingen voldoen. De etages van Van U. werden eigendom van Loïs. Bart van U. had echter de sleutel van de etages kennelijk niet overgedragen.


12.15 uur: Pauze – Er is pauze tot ongeveer 12.30 uur. Daarna wil de rechtbank Bart van U. vragen stellen over de moord op zijn zus Loïs. Van U. bracht haar met messteken om het leven in januari 2015. Dat was in haar woning in Rotterdam, waar Van U. ook verbleef. Van U. sloeg op de vlucht, maar meldde zich een paar dagen later bij een kazerne in Amsterdam. Daar werd hij gearresteerd.


11.44 uur: Als Jona – Bart van U. vergelijkt zich min of meer met de profeet Jona die de stad Ninevé het oordeel moest aanzeggen. „Er is een signaal uitgegaan dat niet iedereen het eens is met de euthanasiewetgeving. Ik moest dat signaal geven.” Hij zei tegen de uitvoering van zijn „goddelijke opdracht” op te zien. „Het liefst was ik weggerend.”


11.20 uur: Bart van U.: Intriest wat er gebeurd is – Vindt Van U. dat hij van de wereldlijke rechter straf verdient als je een goddelijke opdracht krijgt? vroeg de rechter dinsdagmorgen. „Normaal gesproken wel. Maar er zijn uitzonderingen.” Van U. vindt het „intriest” dat mevrouw Borst is omgebracht. „Je gaat moorden om moorden te voorkomen. Maar ik wil geen moordenaar zijn.” Onduidelijk leek te blijven of Van U. nou wel of geen berouw heeft van zijn daden.


10.54 uur: Van U.: Het gebeurde in een flits – Wat ging er door Van U. heen toen hij naar Bilthoven fietste op de dag van de moord in februari 2014? Dat wil de rechtbank weten. Verkeerde hij in een tweestrijd? „Altijd”, reageert Van U. „Gij zult niet doden. Dat staat er wel, hè.” In de garage vroeg hij om het adres van toenmalig premier Kok. „In een flits” ervoer hij in de garage dat Borst verantwoordelijk is voor euthanasie. „Ik denk dat ik aan mijn opdracht heb voldaan.” Anderzijds zegt hij het „niet goed” te vinden om iemand te doden.


10.44 uur: Bart van U.: Ik was boos – Van U. ging op enig moment op een dak zitten van de woning Borst in Bilthoven. „Ze deed niet open.” Van U. zag dat de garage open ging. Toen reed Borst de garage in. Van U. ging haar achterna. „Toen heb ik haar gevraagd om het adres van Wim Kok. Daar wilde ze geen antwoord op geven. Toen werd het me duidelijk: Zij is verantwoordelijk voor euthanasie.” Tijdens zijn verklaring trilde Van U. voortdurend met zijn benen. Van U. bekende dat hij meerdere keren instak op Borst. „Ik was boos, teleurgesteld. Alles tegelijk.” Hij wilde niet ingaan op de precieze toedracht. „Dat is niet belangrijk.” Na de steekpartij was hij zijn fietssleutel kwijt. Hij ging het dak weer op. Uiteindelijk vond hij de sleutels onder mevrouw Borst, zegt Van U.


10.36 uur: Bart van U. leverde film over euthanasie af bij Borst – Bart van U. leverde in de periode voor de moord op Borst een film af bij haar thuis in Bilthoven. Die gaat over euthanasie op kinderen met het syndroom van Down. „Die kinderen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog afgemaakt.” Van U. zei in een „dilemma” te verkeren of hij wel of niet degene moest doden die verantwoordelijk is voor de euthanasiewetgeving.


10.33 uur: „Niet door kracht, noch door geweld” – Van U. zei eerder dat hij op 7-jarige leeftijd tijdens een ziekte een „goddelijke opdracht” kreeg om degene te doden die verantwoordelijk is voor de euthanasie. Van U.: „Ik wilde die opdracht ontlopen. Want Jezus Christus zegt: Noch door kracht, noch door geweld, maar door Mijn Geest zal het geschieden.”


10.30 uur: Bart van U.: Mijn condoleances – „De dood van mensen is voor familie en kennissen heel ernstig. Als je een dierbare moet missen. Mijn condoleances bij dezen.” Dat verklaarde Bart van U. bij aanvang van de zitting.


10.23 uur: „Bart van U. gaat praten” – Rechtbankvoorzitter Kalk meldt dat Bart van U. heeft aangekondigd dat hij vragen gaat beantwoorden. Van U. zegt dat hij het dossier „geprobeerd heeft te lezen”.


10.16 uur: Strafzaak begonnen, Van U. is erbij – Met een vertraging van drie kwartier is de strafzaak tegen Bart van U. begonnen. Van U. zelf is aanwezig, gekleed in een pak. Er is veel publieke belangstelling voor de zaak. Er zijn strenge veiligheidsmaatregelen en controles. „Ook in verband met de actuele situatie”, aldus een zegsman van de rechtbank, verwijzend naar de terreurdreiging.


10.05 uur: Angsten – Uit het rapport van de commissie-Hoekstra bleek vorig jaar juni al dat Bart van U. al jaren kampt met angsten voor bijvoorbeeld een aanslag door moslimterroristen. Zo joeg de aanslag op het satirisch weekblad Charlie Hebdo begin vorig jaar hem angst aan.


09.45 uur: Zaak vertraagd – De start van de strafzaak tegen Bart van U. loopt vertraging op. Inmiddels staan wel camera’s opgesteld en heeft de pers zich geïnstalleerd.


09.10 uur: Opstopping bij rechtbank – De veiligheidscheck bij de ingang van de rechtbank zorgt voor een opstopping. De advocaat van Van U. reageert geïrriteerd. Zij wil snel naar binnen. „Ik moet nog wat bespreken met mijn cliënt.”


09.05 uur: Gaat Bart van U. praten? – Bart van U. bekende krap twee maanden geleden de moord op oud-minister Els Borst (D66). Achter gesloten deuren verklaarde Van U. tegenover de onderzoeksrechter dat hij ooit een „goddelijke opdracht” had gekregen om de verantwoordelijke voor de euthanasiewetgeving te doden. Onzeker is of Van U. vandaag zijn motieven voor de moord op Borst gaat toelichten.


09.00 uur: Was het een religieuze moord? – Bart van U., afkomstig uit reformatorische kring en tegenstander van abortus en euthanasie, stelde dat hij een „goddelijke opdracht” kreeg om de verantwoordelijke voor de euthanasiewetgeving om te brengen. Is daarmee sprake van een religieuze dan wel politieke moord? Zijn advocate, mr. Noëlle Pieterse, vindt van niet. In deze krant reageerden drie gedragskundigen uit christelijke kring op de kwestie. Lees hier de reacties van prof. dr. Gerrit Glas, dr. Hanneke Schaap-Jonker en Ewoud de Jong.