Een Turkse F-16 heeft dinsdag iets voor tienen een Russische Soechoj SU-24-gevechtsjager uit de lucht geschoten. Turkije en Rusland strijden over de vraag of het gevechtsvliegtuig het Turkse luchtruim heeft geschonden.

Het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten meldde dat het toestel neerstortte in de Syrische kustprovincie Latakia, in een gebied waar voornamelijk Turkmenen wonen. Het gebied is de afgelopen dagen bestookt door het Syrische leger, met steun van Russische gevechtsvliegtuigen. Dick Zandee van Instituut Clingendael geeft een eerste reactie.

Hoe beoordeelt u het neerschieten?

„Dit incident komt niet uit de lucht vallen. De afgelopen maanden hebben er zich meerdere incidenten voorgedaan. Turkije heeft Rusland vaker gewaarschuwd voor het schenden van het luchtruim. Een paar maanden geleden heeft Turkije nog een onbewapende Russische drone neergeschoten.”

Hoe ernstig is dit incident?

„Ernstig. Op de nieuwszender Russia Today zijn inmiddels heftige Russische reacties te zien aan het adres van Turkije, van de NAVO. De mate van de ernst hangt af van de uiteindelijke reactie van de Russen. Ik neem aan dat de Turken met bewijzen komen van de schending van het luchtruim.”

Wat kunnen de gevolgen zijn?

„Dat is op dit moment koffiedik kijken. De relatie tussen de Rusland, de NAVO en het Westen kan eigenlijk niet veel slechter.

Moskou kennende zal het hier een hoop stampij over maken. Tegelijk verwacht ik dat het bij een hoop gesputter voor de bühne zal blijven.”

Rusland kan dit niet over z’n kant laten gaan?

„Nee. Tegelijk zie je dat Rusland er de laatste maanden voor kiest om zwaar in te zetten op het diplomatieke spoor. De Russen kiezen er bewust voor de situatie in Oekraïne rustig te houden, omdat ze prioriteit moeten geven aan Syrië. Rusland probeert daarbij weer partij te zijn, weer in het klasje te komen van internationaal overleg in Wenen bijvoorbeeld”

De Russische piloten zijn tien keer gewaarschuwd. Het lijkt daarmee een bewuste Russische actie?

„Dat is zeer de vraag. De Russen vliegen de afgelopen jaren vaak langs het luchtruim van NAVO-landen. Om zich even te laten zien. Het verschil is dat dit incident plaatsvindt boven een conflictgebied, waar de spanning al groot is. Russische vliegtuigen houden bij dergelijke prikacties vaak bewust hun communicatiekanalen dicht. Het is niet uitgesloten dat ze dat hier ook hebben gedaan. Turkije kan daarom wel tien keer gewaarschuwd hebben, maar als de Russen onbereikbaar zijn, haalt dat niets uit.

De Russen overtreden hiermee overigens de luchtvaartregels. De risico’s daarvan nemen ze bewust. Het kan zijn dat de Russen een actie dicht bij de grens hebben moeten uitvoeren. Het passeren van de grens kan zomaar plaatsvinden. Overigens is dit een Turkse nationale actie voor luchtruimbewaking. Het is niet zo dat Rusland en de NAVO hiermee op voet van oorlog verkeren.”