De school die dinsdag werd aangevallen telde zo’n 2500 leerlingen en maakt deel uit van een keten van scholen die worden gerund door de Pakistaanse strijdkrachten (die je gerust een staat binnen een staat kunt noemen) en die over heel Pakistan zijn verspreid. Kinderen van militairen hebben bij toelating voorrang, maar ook burgerkinderen mogen erheen.

Sinds deze zomer zat de school in Peshawar in een buitengewoon kwetsbare positie omdat het Pakistaanse leger toen met een grootschalige operatie begon tegen 
de Pakistaanse taliban in dit gebied. Op 15 juni startten de strijdkrachten operatie Zarb-e-Azb (Zwaard van de Profeet) tegen militante groepen in Noord-Waziristan, dat in de zogenaamde Federaal Bestuurde Tribale Gebieden (FATA) ligt. Een andere typering van deze westelijke grensregio zou het wilde westen van Pakistan kunnen zijn, waar de wetten van de jungle (en zeker niet die van Islamabad) heersen.

De taliban zijn er in feite een verzamelnaam voor tal van militante groeperingen en stammen, waartoe de ‘echte’ Pakistaanse taliban behoren, de Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP), maar ook het beruchte Haqqaninetwerk.

Spelen met vuur

De Britse Pakistankenner Anatol Lieven schrijft in zijn boek ”Pakistan, a hard country” dat sommige van deze groepen nauw zijn verbonden met al-Qaida en langs die weg vooral de agenda van de internationale jihad volgen. Andere groeperingen zijn veel meer gebaseerd op lokale macht en willen vooral de plaatselijke samenleving hervormen op islamitische leest.

Overigens is de shariawetgeving in de FATA flink vermengd met tribaal gewoonterecht, dat hier bekendstaat als de ”pashtunwali”. Wat de groepen gemeen hebben is dat ze vastbesloten zijn om de jihad in buurland Afghanistan (weer) tot een succes te maken. Er is wel een doel bijgekomen: ook in Pakistan zelf moet de islamitische revolutie ontstoken worden.

Je zou het niet denken bij het zien van de huidige militaire operaties, maar de taliban zijn lange tijd een welkom instrument geweest in handen van de Pakistaanse strijdkrachten. Dat had slechts één doel: ervoor zorgen dat in buurland Afghanistan aartsvijand India geen voet aan de grond krijgt zodat achter de rug van Pakistan er een Indiase satellietstaat zou kunnen ontstaan.

Dat Pakistaanse machtsspelletje met moslimmilitante groeperingen blijkt nu spelen met vuur te zijn geweest: het instrument ontpopt zich tot een monster dat zich tegen zijn baas keert en het bestaan van Pakistan zelf ondermijnt. De reden waarom het leger deze zomer tot actie overging hield daarmee verband: een zware terroristische aanslag op de luchthaven van Karachi op 6 juni werd geclaimd door de Pakistaanse taliban.

Onderscheid

Inmiddels heeft het Pakistaanse leger met zware luchtaanvallen en de inzet van tussen de 20.000 en de 30.000 grondtroepen een flink deel van Noord-Waziristan schoongeveegd. Gaat het het leger het nu lukken om de milities tot zwijgen te brengen? Voor succes is een andere aanpak nodig, vindt de Pakistaanse bestuurder Humaira Israr in een analyse (”Mitigating Militancy in Northwest Pakistan”).

Zo blijkt het leger nog altijd onderscheid te maken tussen goede en slechte talibangroeperingen. Milities die zich keren tegen Amerika en India worden minder zwaar bestookt dan milities die Pakistan zelf schaden. Wie zo selectief te werk gaat, moet er niet op rekenen dat hij de terreur in de FATA zal uitroeien. Een groot probleem is verder dat de terroristen het gebied massaal zijn ontvlucht en de grens met Afghanistan zijn overgestoken, waar ze hun kansen afwachten om terug te keren.

Verder zouden de milities er een andere werkwijze op nahouden, die het Pakistaanse leger op achterstand zet: geen directe confrontaties met de strijdkrachten, maar gerichte aanslagen, binnen en vooral ook buiten de eigen regio. De gruwelijke aanslag dinsdag op een school in Peshawar heeft die trend keihard bevestigd.