Wereldwijd klonken er verraste en opgeluchte reacties toen zich gistermorgen het nieuws verspreidde dat Meriam Yahya Ibrahim veilig in Rome was geland. „Eindelijk veilig” twitterde Amnesty International, die zich sterk voor haar vrijlating had ingezet. Vele anderen uitten hun dankbaarheid, spraken van verhoorde gebeden, reageerden met uitroepen zoals ”Goddank” en ”halleluja”.

De Italiaanse premier Matteo Renzi verwelkomde Ibrahim in Rome met evenveel enthousiasme. „Dit is een feestdag”, zei hij. Hij bedankt met name zijn staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, Lapo Pistelli, die zich de zaak volgens hem zeer heeft aangetrokken. Pistelli reisde met Ibrahim en haar gezin vanuit Khartoem mee naar Rome.

Ibrahim zelf verliet Sudan met gemengde gevoelens, meldde haar advocaat later op de dag tegenover de BBC. „Ze is opgelucht. Maar ze is er droevig over dat ze Sudan moest verlaten. Ze houdt zeer veel van Sudan. Het is het land waar ze is geboren en getogen”, zei hij. Hij benadrukte echter dat haar leven in Sudan in direct gevaar was. Een activistische groepering onder de naam Hamza zou haar deze week nog expliciet met de dood hebben bedreigd.

Oude banden

Opmerkelijk was dat de advocaat eerder gisteren liet weten onbekend te zijn met Ibrahims vertrek. „Ik weet niets van dergelijk nieuws”, reageerde hij kort na Ibrahims landing tegenover persbureau Reuters. Volgens hem waren de opgeworpen belemmeringen voor Ibrahim om het land te verlaten namelijk nog niet opgeheven.

Het laat wellicht iets zien van de voorzichtigheid waarmee Italië te werk is gegaan. Ibrahims reis naar Rome kwam voor velen als een verrassing. BBC-correspondent Alan Johnston in Rome zei gisteren geen aanwijzingen te hebben van Italiaanse betrokkenheid bij deze zaak. Ook een woordvoerder van Amnesty in Nederland liet gisteren desgevraagd weten verrast te zijn door de rol van Italië.

Ibrahim verbleef de laatste weken met haar twee kinderen op de Amerikaanse ambassade in Khartoem. Bovendien is Ibrahims echtgenoot een Amerikaans staatsburger. De ogen waren dan ook veel meer op de VS gericht.

Pistelli reageerde gisteren in een korte verklaring dat Italië zijn warme banden met Sudan heeft kunnen gebruiken om Ibrahims vertrek te regelen. „We hadden het geduld om met iedereen op vriendelijke toon te spreken”, zei hij. „Dat heeft zich uiteindelijk uitbetaald.”

Alle verrassing ten spijt waren er –achteraf gezien– wel aanwijzingen voor de Italiaanse betrokkenheid. Pistelli liet zich begin deze maand al uit over een bezoek dat hij aan Sudan had gebracht, waarvan hij hoopvol over Ibrahims vertrek terugkwam. Premier Renzi onderstreepte bij de aanvaarding van het Italiaanse voorzitterschap van de Europese Unie bovendien dat er in de zaak-Ibrahim actie vereist was. „Als er geen Europese reactie komt, kunnen we niet met waardigheid de naam Europa dragen”, stelde hij.

De betrekkingen tussen Italië en Sudan zijn niet van gisteren. Toen beide landen in 2013 met de oprichting van een Sudanees-Italiaans economisch forum de banden nog eens aanhaalden, refereerde de krant Sudan Vision er zelfs aan dat er al veel onderling verkeer was in de tijden van het koninkrijk Kush, ver voor Christus, en het Romeinse Rijk.

Pistelli noemde de vrijlating gisteren „een bewijs van onze vriendschap met Sudan.” Hij zei dat Ibrahim pas woensdag haar paspoort had teruggekregen, waarna voor haar duidelijk werd dat ze kon vertrekken.

Samenwerking

Het wil intussen niet zeggen dat andere partijen geen aandeel in Ibrahims vertrek hebben gehad. Amerikaanse diplomaten bliezen ook hun partijtje mee, verklaarde het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken gisteren. „We spreken onze dank uit aan de regering van Italië, die met de regering van Sudan en de Amerikaanse ambassade in Khartoem samenwerkte om haar vertrek te regelen”, aldus een woordvoerder.

Eind vorige maand meldde Reuters al op basis van een anonieme bron dat Amerikaanse diplomaten met de Sudanese autoriteiten in gesprek waren om Ibrahims gezin te laten vertrekken. Ibrahim zal naar verwachting binnenkort met haar gezin doorvliegen naar de Verenigde Staten.

De voorzitter van het Amerikaanse commissie voor buitenlandse zaken van het Huis van Afgevaardigen, Ed Royce, stelde gisteren in een officiële verklaring bovendien dat leden van zijn commissie „zeer intensief betrokken zijn geweest bij pogingen om haar vrijlating veilig te stellen.” Hij dankte de Amerikaanse diplomaten voor hun inzet voor Ibrahims veiligheid. De commissie belegde woensdag nog een hoorzitting om aandacht voor Ibrahims zaak te genereren.

In het hele proces hebben nog veel meer landen zich sterk gemaakt in de zaak-Ibrahim. Net als onder anderen zijn Britse collega ontbood de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Timmermans de Sudanese ambassadeur in Den Haag. ChristenUnie-Kamerlid Voordewind bepleitte de overkomst van Ibrahim en haar gezin naar Nederland. Het Europees Parlement nam vorige week een resolutie aan waarin de slechte behandeling van Ibrahim wordt veroordeeld en actie wordt geëist.

Een van velen

De Ethiopisch-orthodoxe Ibrahim bracht gisteren met haar man en kinderen al een kort bezoek aan paus Franciscus. Dat was volgens een woordvoerder van het Vaticaan bedoeld als „teken van nauwe verbondenheid en solidariteit met al degenen die voor hun geloof lijden.”

Daarmee stipte het Vaticaan een punt aan dat velen gisteren te midden van de vreugde ook maakten: Ibrahim is een van de velen die om hun geloof lijden. Ze staat symbool voor talloze anderen. Voorzitter Tony Perkins van de Amerikaanse lobbyclub Family Research Council twitterde gisteren: „Er zijn duizenden Meriams die naar Amerika kijken in de hoop niet vergeten te worden en dat iemand namens hen zal spreken.”

„We moeten druk blijven uitoefenen op Sudan en andere landen die religieuze vrijheid inperken”, liet Open Doors Internationaal gisteren via hetzelfde medium weten. „We gedenken hen die nog altijd lijden.”

Veroordeling, vrijlating, vertraging, vertrek

1993: De islamitische en Sudanese vader van de 6-jarige Meriam, Yahya Ibrahim, verlaat zijn gezin: haar Ethiopische moeder voedt haar verder christelijk op. Onder islamitisch recht behoren kinderen echter tot de religie van hun vader.


2011: Ibrahim, inmiddels arts, trouwt in een kerk in Khartoem met Daniel Wani. Wani is christen, geboren in Zuid-Sudan en Amerikaans staatsburger. Ze ontmoeten elkaar in Khartoem. De moeder van Ibrahim is eerder dit jaar overleden.


Augustus 2013: Een familielid van Ibrahim opent een zaak tegen haar vanwege overspel. Het huwelijk van een moslima met een christen geldt in Sudan als zodanig. Wani wordt beschuldigd van pogingen tot bekering van een moslim.


17 februari 2014: Ibrahim wordt met haar twintig maanden oude zoontje overgebracht naar de vrouwengevangenis van Omdurman, de tweelingstad van Khartoem. Haar man blijft alleen achter.


4 maart: Een rechtbank in Khartoem stelt Ibrahim in staat van beschuldiging voor overspel en bekering tot het christendom. Op het laatste staat formeel de doodstraf. De praktijk wijst echter uit dat de kans klein is dat die in Sudan voor deze zaak ook daadwerkelijk wordt voltrokken.


30 april: Ibrahim wordt schuldig bevonden aan alle beschuldigingen. Ze krijgt vijftien dagen om haar geloof af te zweren. Dat weigert ze.


15 mei: De acht maanden zwangere Ibrahim wordt ter dood veroordeeld voor haar bekering tot het christendom en tot honderd zweepslagen vanwege overspel. De uitspraak leidt internationaal al snel tot felle reacties. Ibrahim krijgt twee weken de tijd om in hoger beroep te gaan.


27 mei: Ibrahim bevalt in de gevangenis van een dochter: Maya.


31 mei: Een medewerker van het Sudanese ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat Ibrahim vrijgelaten zal worden. Haar advocaat spreekt dat echter al snel tegen.


3 juni: Amnesty Nederland overhandigt 130.000 handtekeningen voor de vrijlating van Ibrahim aan de ambassadeur van Sudan in Den Haag. Ook in de Nederlandse kerken leeft de zaak sterk.


23 juni: In hoger beroep spreekt het Sudanese hooggerechtshof uit dat Ibrahim ten onrechte is veroordeeld. Ibrahim wordt vrijgelaten.


24 juni: Binnen 24 uur na de vrijlating wordt Ibrahim op de luchthaven van Khartoem, vanwaar ze naar de Verenigde Staten zou hebben willen vliegen, opnieuw gearresteerd. De Sudanese autoriteiten beweren dat ze geen juiste papieren heeft. Ibrahim wordt met veel vertoon door veertig veiligheidsagenten opgepakt.


26 juni: Ibrahim wordt weer vrijgelaten, op voorwaarde dat ze in Sudan blijft. Ze zoekt haar toevlucht in de Amerikaanse ambassade in Khartoem.


17 juli: De aanklacht tegen Ibrahim wordt ingetrokken. De uitspraak tegen haar was weliswaar al vernietigd, maar de aanklacht was blijven staan. Daardoor kon ze het land niet verlaten.


18 juli: Familie van Ibrahims vader spant een rechtszaak aan om haar huwelijks alsnog nietig te laten verklaren, op basis van het feit dat een moslima niet mag trouwen met een niet-moslim.


24 juli: Ibrahim landt met man en kinderen op de luchthaven van Rome. Volgens berichten zal ze later met haar gezin doorreizen naar de Verenigde Staten.

Bronnen: Christian Post, archief RD, BBC