De Maleisische autoriteiten houden nog altijd met alle scenario’s rekening. Het onderzoek naar de mysterieuze vermissing van de Boeing 777-200ER richt zich echter steeds meer op bemanning en passagiers. Mogelijk hebben de piloten–of een van hen– een rol gespeeld in de verdwijning van het Maleisische verkeersvliegtuig. Een kaping lijkt steeds meer voor de hand te liggen.

De Boeing 777, met 239 mensen aan boord onderweg van de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur naar Peking, verdween ruim een week geleden spoorloos van de radar. Een grootschalige zoekactie op zee en op land heeft tot op heden helemaal niets opgeleverd.

Doelbewust

Volgens premier Razak van Maleisië heeft iemand aan boord –een klein halfuur na vertrek (1.07 uur)– „doelbewust” het zogeheten Aircraft Communications Addressing and Reporting System (Acars) uitgeschakeld. Veertien minuten later is ook de transponder, die de identiteit van het toestel doorgeeft, uitgezet.

Het uitgeschakelde Acars-systeem, dat automatisch informatie over de technische staat van het vliegtuig doorgeeft aan de vliegtuigfabrikant, heeft na het uitschakelen nog elk uur een zwak signaal uitgezonden dat is opgevangen door een satelliet. Het laatste signaaltje is 7 uur en 31 minuten na het opstijgen opgepikt.

Uit de satellietgegevens is echter niet af te leiden op welke locatie het signaal is opgevangen. De autoriteiten onderscheiden daarom twee mogelijke routes (corridors) die het vliegtuig kan hebben afgelegd: de een ten noorden van Thailand tot en met Kazachstan, de ander bij Indonesië naar het zuiden van de Indische Oceaan.

Aan de zoekactie doen 25 landen mee. Op het moment dat het verkeersvliegtuig van de radar verdween, had het volgens Maleisië nog voor zeker 5000 kilometer brandstof aan boord. Daarmee kan het wrak op de hellingen van de Himalaya liggen, maar ook op de bodem van de Indische Oceaan.

Persbureaus Reuters en Bloomberg meldden dat het laatste signaal is opgepikt op de zuidelijke route, op het moment dat het toestel boven de Indische Oceaan vloog nabij Australië, zo’n 1600 kilometer van de westkust vandaan. Maleisië zegt echter aan beide corridors evenveel waarde te hechten. Australië heeft maandag de leiding genomen over de zoekactie bij de zuidelijke route.

De bemanning lijkt –al dan niet gedwongen– een rol te hebben gespeeld in de koerswijziging van het vliegtuig. De politie heeft de afgelopen dagen huiszoeking gedaan bij de piloot en de copiloot. Volgens de autoriteiten is gezocht naar „materiaal dat bij het zoeken naar het vermiste toestel kan helpen.” De zegsman wil niet zeggen of er iets was gevonden in de woningen van de twee piloten.

Bijzondere belangstelling gaat uit naar een zelfgebouwde vluchtsimulator van de gezagvoerder. Mogelijk kan de simulator aanwijzingen geven over eventuele betrokkenheid van de piloot. Ook het feit dat hij twee passagiers op een eerdere vlucht in de cockpit heeft toegelaten, wordt onderzocht. Verder richt het onderzoek zich op de 227 passagiers en het grondpersoneel dat bij de vluchtvoorbereiding betrokken was.

Niet gezamenlijk

Malaysia Airlines heeft zondag weten dat de piloot en de copiloot geen verzoek hadden ingediend om samen te vliegen, maar bij toeval zo waren ingeroosterd. Het mogelijke scenario dat zij het vliegtuig samen zouden hebben gekaapt, is daarmee onwaarschijnlijker geworden. De vliegtuigmaatschappij meldde eerder dat de gezagvoerder een ervaren piloot was met een uitstekende staat van dienst.

De cockpitbemanning is mogelijk op de hoogte geweest van het feit dat er iets niet in de haak was met het vliegtuig. Niet uitgesloten is dat deze informatie bewust is verzwegen tegenover de verkeersleiding. Of de piloot, copiloot of wellicht iemand anders de laatste woorden bij het contact met de verkeersleiding uitsprak, is onduidelijk.

Niet waarschijnlijk

Het uitschakelen van twee communicatiesystemen in één toestel kort na elkaar is verdacht. Het is „niet waarschijnlijk” dat transponder en Acars-systeem spontaan kapot zijn gegaan, aldus Steven Verhagen, voorzitter van de Vereniging Verkeersvliegers Nederland (VNV). Uitsluiten wil hij het echter ook niet. „Er ontbreken op dit moment nog te veel puzzelstukjes.

Het uitschakelen van de transponder is redelijk eenvoudig, het uitzetten van het Acars-systeem vereist specialistisch kennis”, zegt de verkeersvlieger. Verhagen durft op basis van de beperkt beschikbare informatie echter niet te zeggen dat er sprake is van een „doelbewuste” poging.

Mocht er sprake zijn van het bewuste uitschakelen van de transponder, dan is Verhagen verbaasd over het feit dat de verkeersleiding niet aan de bel heeft getrokken bij de piloten. „De verkeersleiding moet hebben gezien dat de transponder geen signaal meer geeft. Normaal gesproken neemt de verkeersleiding dan direct op met de piloot.”

Elk modern verkeersvliegtuig is uitgerust met een nood­systeem dat signalen uitzend naar satellieten op het moment dat het toestel een harde landing maakt op het water of het land. Verhagen vraagt zich af, waarom dit apparaat niet in werking is getreden. „Dit systeem is niet uit te schakelen.”

Verkeersvlieger Verhagen wijst erop dat de meest wilde speculaties de ronde doen, door een gebrek aan informatie. „Dat er sprake is van een doelbewuste poging is op dit moment een aanname, maar nog geen bewijs.” De ervaren verkeersvlieger sluit niet uit dat er uiteindelijk sprake is van een vrij eenvoudig scenario. Hij noemt als voorbeeld een uitslaande brand aan boord, waarbij het toestel redelijk intact in het water is verdwenen. Dat zou kunnen verklaren waarom er nog altijd geen brokstukken zijn aangetroffen. Het kort na elkaar uitvallen van twee systemen is daarmee echter niet verklaard

Maleisië ligt steeds zwaarder onder vuur om de gebrekkige, onvolledige en tegenstrijdige informatieverstrekking. Chinese betrokkenen reageerden zaterdag woedend vanwege de nieuwe gegevens, die volgens hen al veel langer bij de Maleisische autoriteiten bekend moeten zijn geweest.

Maleisië heeft 25 landen rond de 2 corridors gevraagd om radar- en satellietgegevens. Volgens premier Razak is nu zeker dat het toestel dat eerder op de radar van het Maleisische leger is gezien, de Boeing van Malaysia Airlines was. De grote vraag is waarom het Maleisische leger blijkbaar niets heeft opgemerkt en geen actie heeft ondernomen tegen een vliegtuig dat geen identifi­catiegegevens heeft uitgezonden. Ook buurlanden hebben blijkbaar niets opgemerkt.

De Verenigde Staten en China willen graag een grotere rol in het onderzoek, maar worden naar eigen zeggen op afstand gehouden door Kuala Lumpur. De Maleisische leiders zouden volgens functionarissen geen behoefte hebben aan hulp, om niet de indruk te wekken zo’n belangrijk onderzoek niet zelf aan te kunnen.

Amerikaanse experts proberen daarom zelfstandig achterhalen wat er is voorgevallen aan boord van het toestel, aldus The New York Times zondag. Door de weigering van Maleisië tasten Amerikaanse onderzoekers in 
het duister over de gegevens die hun Maleisische collega’s hebben kunnen achterhalen. Chinese staatsmedia meldden zaterdag op basis van bronnen rond het onderzoek dat het vliegtuig is gekaapt.

Niets is met zekerheid te zeggen over de verdwijning, tot het moment dat het vliegtuig opduikt.