21.55 – De redactie sluit dit liveblog. Woensdag meer op www.rd.nl over de actuele politieke ontwikkelingen.

21.40 - Voorzitter Verbeet sluit de vergadering. Over de moties van D66 stemt de Kamer pas volgende week dinsdag.

21.35 - Rutte, die aan zijn tweede termijn is begonnen, geeft aan dat hij niet bezig is met zichzelf of met zijn ambt, maar met het goede te zoeken voor dit land. Hij ontraadt de motie van Pechtold over de dubbele paspoorten. Over de tweede motie, over het polenmeldpunt, geeft Rutte geen advies. „Dat is een kwestie tussen de fracties onderling.”

21.30 - Volgens Slob verkeert premier Rutte nog altijd in de ontkenningsfase. Hij is zijn meerderheid kwijt, maar wil die niet toegeven.

Brinkman zegt dat Pechtold „proletarisch aan het shoppen” is met zijn motie over dubbele paspoorten. Hij gaat de motie niet steunen. Hij zal Pechtolds motie over het polenmeldpunt wél steunen.

21.20 - Pechtold en Van der Staaij raken flink met elkaar in de clinch over Pechtolds motie over dubbele nationaliteit. Van der Staaij noemt dit een opportunistische motie, die niet past in het kader van dit debat. Pechtold stelt dat nu meteen blijkt waar de „hulptroepen” van het kabinet zitten. „Ze komen meteen aan marcheren.”

Pechtold dient ook nog een motie in die het polenmeldpunt van de PVV veroordeelt.

21.15 - Nu Rutte zijn eerste termijn heeft gehouden, is het weer de beurt aan de Kamer. De eerste die op de premier mag reageren, is PvdA-leider Samsom. Hij stelt vast dat „de lach weg is” van het gezicht van Rutte. „Blijven zitten is één ding, maar effectief regeren iets anders”, aldus Samsom. „Aan dat laatste is vandaag een einde gekomen.”

Roemer (SP) verwacht van de Catshuisonderhandelingen „de meest vreselijke resultaten.” Een uitgestoken hand zal uit het Catshuis niet komen, verwacht hij.

Pechtold (D66) hekelt nog eens de „gammele plakbandconstructie” waarin het kabinet nu is terechtgekomen. Hij dient twee moties in. De eerste spreekt zijn afkeuring uit over het afnemen van mensen van hun tweede paspoort. Pechtold hoopt hierin de nieuwe fractie-Brinkman mee te krijgen.

21.10 - Roemer (SP) begrijpt niet waarom Rutte niet zoekt naar een bredere basis en steun in de Kamer, juist nu Nederland zozeer in crisis is en zoveel mensen in onzekerheid leven. Voor de ingrepen die dan nodig zijn, is een zo breed mogelijke steun nodig, vindt Roemer, en niet het bijeensprokkelen van wat maatregelen door leuren bij Brinkman of de SGP. Rutte geeft aan altijd naar een zo breed mogelijk draagvlak te streven. Wanneer de onderhandelingen in het Catshuis klaar zijn, kan hij nog niet zeggen. De coalitiepartijen werken in elk geval niet in „wandeltempo”, zoals NOS-journalist Ferry Mingelen onlangs zijn.

21.00 - Volgens Ouwehand (PvdD) kan het niet anders of in het Catshuis worden thema’s uitgeruild. Daaruit komt dus een compleet en min of meer onaantastbaar pakket maatregelen. Dan moet hij toch van tevoren zeker weten dat dit pakket door de Kamer wordt overgenomen? Rutte herhaalt dat hij daar het grootste vertrouwen in heeft. Dat vertrouwen haalt hij uit ervaringen in het verleden.

20.55 - Volgens Rutte zijn alle grote hervormingen die niet door de PVV werden gesteund, de achterliggende maanden toch door de Kamer zijn gekomen. Daarom rekent hij ook voor de toekomst op een vruchtbare samenwerking met de Kamer. Slob (ChristenUnie) begrijpt niet waarom Rutte, nu zijn meerderheid afkalft, toch weer in het Catshuis gaat zitten om alleen met CDA en PVV afspraken te maken en als het ware tegen de andere partijen zegt: Ik heb jullie niet nodig.

20.45 - Rutte is zijn beantwoording aan de Kamer begonnen. Geeft aan dat zijn beleid, dat hij in 2010 in het regeerakkoord heeft vastgelegd, voor Nederland nog altijd broodnodig is. Dat is vandaag niet anders dan gisteren. Ja, de agenda van dit kabinet is urgenter dan ooit. Hij geeft aan nog altijd gemotiveerd te zijn dit land door deze moeilijke fase te leiden. Hij wil het land niet ten prooi geven aan een nieuwe verkiezingsstrijd en zo het jaar 2013 verloren te laten gaan.

18.58 – Brinkman maakt nogmaals duidelijk zich niet voor te kunnen stellen dat VVD, CDA en PVV komen met maatregelen die hij niet kan steunen. „Dit kabinet is het beste dat Nederland kan overkomen. Ik moet er niet aan denken om de crisis te leggen in de handen van de linkse vrienden.”

18.56 –Slob maakt duidelijk dat de Catshuiscoalitie zijn meerderheid kwijt is en hoopt op uitgestoken hand naar parlement om crisis te lijf te gaan.

18.41 – SGP-fractievoorzitter Van der Staaij wil van Rutte horen of hij nog voldoende vertrouwen heeft om door te gaan. De positie van de SGP blijft ongewijzigd, aldus van der Staaij. „De SGP heeft geen behoefte aan een kabinet dat aftreedt, maar aan een kabinet dat optreedt. Wij blijven onafhankelijk en constructief opereren.” En tegen SP-leider Roemer: „Met het alleen maar gooien van tomaten richting een kabinet komen we natuurlijk geen steek verder.”

18.29 – Volgens PVV-leider Wilders is het vertrek van Brinkman „pijnlijk en onnodig.” De huidige situatie wordt er volgens hem „niet makkelijker op.” Volgens Wilders zullen VVD, CDA en VVD moeten komen met een pakket dat in de Kamer op een meerderheid kan rekenen, maar is dat op voorhand niet te garanderen. „Het zal achteraf pas blijken.” Wilders stelt te willen voorkomen dat de „hutsgeklutste milieufreak Samson” in het kabinet terechtkomt.

18.20 – Het kabinet zal bij ieder voorstel andere partijen moeten overtuigen om een meerderheid te behalen, zegt Van Haersma Buma. „Wij willen met een pakket aan maatregelen het debat aan met de Kamer. Maar openheid moet wel van twee kanten komen. PvdA, GroenLinks en de SP doen de deur echter al bij voorbaat dicht.”

18.05 – CDA-fractievoorzitter Van Haersma Buma herhaalt dat het vertrek van Brinkman uit de PVV-fractie „raakt aan de steun van gedoogpartner PVV. Gedoogcoalitie steunt nu niet meer op 76, maar op 75 zetels. Dat moeten we onder ogen zien. We zullen anderen moeten overtuigen. Mijn motivatie daarvoor is zeer groot.”

17.59 – VVD-fractievoorzitter Blok benadrukt dat, nu Brinkman heeft bevestigd de lijn van het kabinet te zullen steunen, het kabinet nog altijd kan rekenen op een meerderheid in de Tweede Kamer.

17.41 – Volgens GroenLinks-fractievoorzitter Sap is Rutte na het vertrek van Brinkman afhankelijk van maar liefst drie gedoogpartijen, waarvan er twee (de PVV en de SGP) te kenschetsen zijn als „de meest fundamentalistische partijen in dit parlement. „Het is hoog tijd voor een nieuwe wind, voor nieuwe verkiezingen”, aldus Sap.

17.37 – D66-leider Pechtold spreekt geen oordeel uit over de vraag of het kabinet de biezen moet pakken, maar is wel uiterst cynisch over de ontstane situatie. Volgens Pechtold snelt „deze plakbandcoalitie met 130 kilometer per uur af op een zelfgecreëerde afgrond.”

17.31 uur – Ook SP-leider Roemer bepleit nieuwe verkiezingen. Volgens hem is met het vertrek van Brinkman uit de PVV de huidige samenwerking als een fiets met een zijwiel en nog eens twee extra zijwieltjes.

17.22 uur – Volgens Samson wordt aan de formatieafspraak, dat VVD, CDA en PVV moeten kunnen rekenen op een meerderheid in Eerste en Tweede Kamer, nu niet meer voldaan en kan Rutte in plaats van naar het Catshuis beter doorfietsen naar de koningin. „Het is einde oefening voor het kabinet.”

17.16 uur – Het debat staat op het punt van beginnen. De fractievoorzitters zullen in deze volgorde hun zegje doen: PvdA, SP, D66, GL, VVD, CDA, PVV, SGP, Dieren, CU, Brinkman. Daarna komt premier Rutte aan het woord.

15:47 uur – Vanmiddag debat: De Tweede Kamer debatteert dinsdag rond 17.15 uur met premier Mark Rutte over de situatie die is ontstaan na het vertrek van Hero Brinkman uit de Tweede Kamerfractie van de PVV. Het minderheidskabinet van VVD en CDA heeft nu samen met de PVV de steun van 75 Kamerleden, net geen meerderheid. Alle fracties steunden een verzoek van PvdA-leider Diederik Samsom, behalve Hero Brinkman zelf. Die vond het niet nodig omdat hij het kabinet toch wil blijven steunen. Het debat is via deze pagina te volgen.

15:30 uur – Reactie minister Verhagen: Verhagen (CDA) zegt dat de onderhandelaars van VVD, CDA en PVV in het Catshuis zullen praten over de situatie die is ontstaan na het vertrek van Hero Brinkman uit de PVV-fractie. Dat laat hij weten vanuit Luxemburg waar hij is voor een staatsbezoek met koningin Beatrix. „Dit is een minderheidskabinet dat steun moet vinden van een meerderheid in het parlement. Dat verandert niet. De ontwikkelingen in de PVV raken daaraan, en dat op een moment dat we gesprekken voeren over ingrijpende maatregelen voor de versterking van de economie. Het is essentieel dat voorstellen daarover op een meerderheid kunnen rekenen. Daar zullen we ook in het Catshuis over moeten spreken.”


15:17 uur – Mogelijk debat: Waarschijnlijk debatteert de Tweede Kamer dinsdagavond over de situatie die is ontstaan nadat Brinkman zijn vertrek heeft aangekondigd. Brinkman heeft gezegd dat hij het kabinet zal steunen maar de gedoogconstructie is na het vertrek van de ex-PVV’er zijn meerderheid kwijt.


15:05 uur – Reactie premier Rutte: Rutte ziet geen gevolgen van actie Brinkman.


14:57 uur – Reactie Slob: ChristenUnie-leider Arie Slob: „Als er meer gaan springen uit de PVV-fractie, dan springt de hele constructie. Dan is het echt afgelopen. Maar voor de aanpak van de huidige economische crisis zouden nieuwe verkiezingen nu niet goed zijn. Als het moet, dan moet het, maar het kabinet zou er goed aan doen om naar de Kamer te komen voor een debat over maatregelen. Wij hebben al heel goede voorstellen gedaan.”


14:40 uur – Toekomst Brinkman: Welke opties heeft Brinkman nu hij ‘eenling’ is? Lees het hier.


14:21 uur – Reactie Rutte: Premier Mark Rutte ziet geen enkele aanleiding voor nieuwe verkiezingen. „Het zou buitengewoon onverantwoordelijk zijn om nu over verkiezingen na te denken”, zei Rutte in een reactie op het opstappen van Hero Brinkman uit de PVV-fractie. Hij verwees naar de aankondiging van Brinkman dat hij van plan is om het kabinetsbeleid te blijven steunen. „Het lijkt voor de samenwerking van VVD, CDA en PVV geen gevolgen te hebben.” „Mijn opvatting is: dit is een minderheidskabinet en dat blijft ook zo.”


14:16 uur – Reactie Van Haersma Buma: CDA-fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma wil ervan verzekerd zijn dat de uitkomsten van de onderhandelingen in het Catshuis straks kunnen rekenen op de steun van een meerderheid in de Tweede Kamer. Het vertrek van Hero Brinkman uit de PVV-fractie „raakt” wat hem betreft aan de steun van gedoogpartner PVV. Van Haersma Buma wil dat er binnen de coalitie overlegd wordt over de huidige politieke situatie. Er moeten volgens hem moeilijke maatregelen worden genomen, waardoor het in zijn ogen „essentieel” is dat er steun van een meerderheid in het parlement is.


14:08 uur – Reactie Van der Staaij: SGP-leider Kees van der Staaij: „Wij zullen ons onafhankelijk en constructief blijven opstellen tegenover dit kabinet. Ik zie op dit moment geen aanleiding voor een motie van wantrouwen om het kabinet naar huis te sturen. Maar het kabinet moet wel zelf aangeven dat het voldoende mogelijkheid ziet om door te gaan. Het is wel zo dat het er niet eenvoudiger op is geworden voor het kabinet, maar ik zie geen reden voor verandering. Verkiezingen zijn aan de orde als we ofwel een kabinet hebben dat het niet meer ziet zitten of dat we een Tweede Kamer hebben die het vertrouwen heeft opgezegd. Beide zijn nog niet aan orde.”


14:07 uur – Reactie Pechtold: D66-leider Alexander Pechtold: „De stabiliteit van het kabinet-Rutte is in het geding. Het is nu aan Rutte om iets te beslissen, maar je moet je afvragen of dit in tijden van crisis wel kan: met een PVV die niet wil bezuinigen, met de SGP, met twee dissidenten in het CDA en nu met Hero Brinkman. Het lijkt mij een hachelijk avontuur, maar daar hebben Rutte en Verhagen bewust voor gekozen. Je moet je afvragen of de stabiliteit lukt met zo’n gammel vehikel.”


14:00 uur – Reactie Wilders: Reactie PVV-leider Wilders: „Een triest moment en onnodig. Maar we zullen met dit feit moeten leven”, aldus Wilders. Hij vindt dat de onderhandelingen in het Catshuis tussen VVD, CDA en PVV gewoon kunnen doorgaan. Wilders wees erop dat Brinkman heeft aangekondigd ook in zijn nieuwe rol het kabinet te zullen steunen en geen grote eisen te zullen stellen.


13:56 uur – Oppositie: Rutte moet naar koningin: Oppositiepartijen PvdA en SP willen dat het minderheidskabinet van VVD en CDA ermee ophoudt nu er te weinig steun voor is in de Tweede Kamer. Premier Mark Rutte moet zo snel mogelijk naar de koningin om het ontslag in te dienen, aldus PvdA-leider Diederik Samsom en SP-leider Emile Roemer dinsdag in hun reacties op het vertrek van Hero Brinkman uit de PVV-fractie. Hierdoor steunt het kabinetsbeleid in de Kamer nog maar op 75 zetels, één te weinig voor een meerderheid. Samsom wil snel een debat met Rutte over de huidige politieke situatie.


13:44 uur – Reactie Sap: Jolande Sap, fractieleider van GroenLinks, reageert op Twitter: Lot Nederland afhankelijk van #Brinkman en #VanderStaaij. O horror!


Volgens Sap is er maar een oplossing: verkiezingen. Zo laat ze in een andere tweet weten.


13:42 uur – Reactie Roemer: SP-leider Roemer: „Dit betekent dat Rutte zijn meerderheid gewoon kwijt is. Dit is een doodlopende weg voor hem, dit kabinet is vleugellam. Rutte kan maar één ding doen en dat is zijn conclusies trekken. Dat betekent nieuwe verkiezingen. Hij onderhandelt met partijen die samen geen meerderheid hebben, dus wat er uit komt moet hij voorleggen aan Hero Brinkman en aan de SGP. Dat is geen basis, Rutte kan maar één ding doen en dat is dit voorleggen aan het Nederlandse volk.”


13:27 uur – Reactie Graus: Reactie van PVV-kamerlid Graus: „Na Hero is er altijd nog Sisi, Pepsi en Fanta.” Luister hier een audio-fragment met Graus.


13:24 uur – Hero sms’te Geert: Het besluit om uit de PVV-fractie te stappen heeft Brinkman per sms aan Wilders laten weten. De fractieleider sms’te terug dat het hem spijt.


13:20 uur – Brinkman schrijft boek: Brinkman komt met een boek over de PVV, volgens hem staan daar „genoeg nieuwswaardige dingen” in.


13:16 uur – Geen eisen aan Rutte: De ex-PVV’er zal „vooralsnog” geen eisen stellen aan zijn steun voor het kabinet-Rutte. Zonder Brinkman zou het minderheidskabinet van VVD en CDA de steun van hebben van 75 zetels, één te weinig voor een meerderheid.


13:14 uur – Polenmeldpunt: Volgens Brinkman zijn er meerdere PVV-fractieleden die niet achter het “Polenmeldpunt” staan. Namen wil Brinkman niet noemen omdat hij niet wil stoken.


13:11 uur – Contact met Verdonk: Brinkman bevestigd dat hij contact heeft met Rita Verdonk maar vooralsnog heeft hij geen bedoelingen om een nieuwe partij op te richten met Verdonk. Het lidmaatschap van de provinciale staten fractie geeft Brinkman ook niet op.


13:04 uur – Eenmansfractie: Brinkman zal zijn zetel niet afstaan en gaat als eenmansfractie verder. Hij heeft zijn plek in de Kamer gekregen door middel van 18.865 voorkeursstemmen.


13:03 uur – Val coalitie: Brinkman: Ik zal de coalitie absoluut niet laten vallen. Rutte en zijn mensen heeft mijn vertrouwen.


13:01 uur – Twee redenen voor vertrek: Brinkman heeft twee redenen om de partij te verlaten. Als eerste noemt hij dat hij als rotsvaste democraat niet kan opereren in een partij die gerund wordt door één persoon.


De tweede reden is dat hij niet kan werken met het wegzetten van mensen, de moslims en de Polen, zoals de PVV dat doet.


13:00 uur – Van start: De persconferentie begint.


12:29 uur – Bevestigd: Brinkman stapt op: RTL-verslaggever Frits Wester meldt op Twitter dat bevestigd is dat Brinkman uit de fractie stapt.


Ook De Dagelijkse Standaard meldt dat op basis van bronnen rondom de fractie.


11:39 uur – Persconferentie: Brinkman geeft om 13.00 uur een persconferentie in Nieuwspoort, zo liet hij dinsdagmorgen via Twitter weten.


Brinkman kwam vorige week in het nieuws nadat een e-mail van hem aan PVV-leider Geert Wilders uitlekte waarin hij kritiek uit op de manier waarop zijn fractie is omgegaan met de presentatie van het meldpunt voor klachten over Midden- en Oost-Europese mensen in Nederland.


11:39 uur – Stapt Brinkman op?: Kamerlid Hero Brinkman stapt mogelijk uit de fractie. Brinkman is naast Kamerlid ook fractievoorzitter van de PVV in de Provinciale Staten van Noord-Holland.