Het is een wonderlijk gesprek, in 2004. Karst T. spreekt met zijn baas over het koningshuis. De trouwerij van Willem-Alexander en Máxima. „Die poppenkast vond hij helemaal niets. Verspilling van belastinggeld. Dan zei hij: „Dat gaat maar naar Amsterdam.” Beetje anarchistisch, zo noem je dat toch?” zo liet de vroegere werkgever na de aanslag op Koninginnedag aan de nationale recherche weten. De verklaring staat opgetekend in het gisteren gepresenteerde rechercherapport over de aanslag.

De conversatie in 2004 krijgt een vreemd vervolg. Lachend laat Karst T. zijn gesprekspartner weten dat hij beroemd zal worden, dat hij op tv komt. Beroemd, hoezo? „Een aanslag op het Koninklijk Huis”, zegt Karst T. De baas neemt de opmerking niet al te serieus. „Ik heb er verder niet bij stilgestaan.”

Het gesprek uit 2004 is het enige bij de recherche bekende incident dat erop wijst dat Karst T. in het verleden kennelijk speelde met de gedachte een aanslag op het Koninklijk Huis te plegen.

Tatoeages

Echt antimonarchistische geschriften zijn er bij Karst T. in het Gelderse Huissen niet gevonden. Wel vond de recherche op de deur van de aanslagpleger een opmerkelijk geschrift. „Door koninklijk besluit onder goederen gerangschikt.” Op het papier zijn fantasietekens aangebracht. Onduidelijk is wat die betekenen.

Was Karst T. rechts-radicaal? Mogelijk, stelt de recherche, met de nodige slagen om de arm. Documenten, boeken, aantekeningen en tatoeages „suggereren op het eerste gezicht” dat Karst T. mogelijk dweept met rechts-radicale ideeën. De man verdiepte zich geruime tijd in oude, vooral noordse volkeren, in runenschrift. Ook las hij werken van Nietzsche en Céline, een Franse filosoof.

Dreef een bepaalde ideologie Karst T. tot zijn schokkende daad? Het blijft gissen. De speurders van de politie vinden geen enkel „expliciet politiek geschrift” dat aan Karst T. is te linken.

Tot zijn middelbareschooltijd is Karst T. een „normale” jongen uit een „stabiel” gezin, zo beschrijft de recherche in het rapport. De jongeman verandert „van een open in een gesloten jongen.” Hij gaat drugs gebruiken. Na de middelbare school heeft hij minder contact met vrienden. Eind jaren negentig zwerft hij een tijdje dakloos rond.

Daarna gaat het wat beter. Hij werkt bij een benzinestation in Apeldoorn. Zijn baas is tevreden met Karst, zo bleek deze week in een uitzending van tv-rubriek EénVandaag. Daarna verkast hij naar het bedrijf Interlanden, waar hij werkt als heftruckchauffeur.

Spaargeld

Zeker is dat Karst T., die geen relatie heeft, de laatste maanden van zijn leven in een groot isolement verkeert.

Eind 2008 gaat het snel bergafwaarts. Hij blijft weg bij zijn baas, naar eigen zeggen omdat hij een arbeidsconflict heeft. Hij vraagt geen uitkering aan en spreekt zijn spaargeld aan. Eind februari 2009 heeft Karst T. geen rooie cent meer over.

Triest genoeg vindt familie Karst begin maart in zijn auto in Arnhem. Hij blijkt drie dagen lang op een parkeerplaats te hebben gebivakkeerd. Zijn benzine is op. Karst zelf is ten einde raad. Zijn familie vreest dat hij suïcidaal is.

Karst T. zegt per 1 mei de huur van zijn woning op. De laatste dagen lijkt T. een „normale” indruk te maken. Hij spreekt met zijn huisbaas over de oplevering van zijn woning. Hij fietst met familie. Daags voor Koninginnedag belt hij zijn moeder om haar te feliciteren met haar verjaardag.

Over de laatste dagen voor de aanslag is weinig bekend over de handel en wandel van Karst T. Op 28 april ziet een buurtbewoner de man in de buurt van zijn woning in Huissen met een doos in zijn handen bij een auto. Een dag voor de aanslag is de zwarte Suzuki Swift van Karst T. rond de middag gezien op de A12 richting Apeldoorn. Verrekijker

Op Koninginnedag zelf staat de auto van Karst T. in Apeldoorn geparkeerd op de Bosweg. Dat is op 700 meter afstand van het monument De Naald. De man kent de omgeving op zijn duimpje. Hij heeft er jaren gewoond.

Anderhalf uur vóór de aanslag loopt Karst zoekend rond op de kruising bij De Naald, zo meldt een getuige aan de recherche. Op dat moment staan er nog nauwelijks mensen op de weg. Het vermoeden bestaat dat Karst T. gedacht heeft dat de rijbaan op het moment van zijn dollemansrit, rond 12 uur, ook vrij zou zijn. Dat was niet het geval.

Vanaf halfelf heeft Karst T., waarschijnlijk, met zijn verrekijker de koninklijke stoet bespied.

Om 11.40 uur zien vier getuigen dat Karst T. naar zijn auto op de Bosweg loopt, de verrekijker op zijn borst. Hij rommelt wat in de achterbak van zijn auto, stapt in, blijft even zitten, en rijdt weg. Opvallend is dat de radio in zijn auto het niet doet, hij kan dus niet horen waar de koninklijke stoet zich precies bevindt.

Karst T. rijdt de Bosweg, de Jachtlaan af, richting De Naald. Hij geeft vol gas. Hij slalomt om wegafzettingen en verkeersregelaars, toetert in totaal drie keer. Met dik 110 kilometer per uur ramt Karst T. dranghekken. Hij boort zich door het publiek.

Dan ziet de zwaargewonde aanslagpleger geen kans meer om zijn Suzuki te besturen. De gebutste auto zwenkt iets naar links, net voorbij de cabriobus met daarin de koninklijke familie. De snelheid zakt terug naar ongeveer 40 kilometer per uur. De verwoestende rit eindigt tegen het hek van monument De Naald. Nederland is verbijsterd.

Karst T. wilde naar alle waarschijnlijkheid zijn Suzuki in de koninklijke bus boren. Daarbij hadden „licht- en zwaargewonden” kunnen vallen, aldus de nationale recherche. Doordat hij inreed op het publiek veranderde hij van koers.

Kampte Karst T. met een stoornis? Het antwoord op die vraag zal wel altijd in nevelen gehuld blijven. Het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP) onderzocht de geestesgesteldheid van de man, zonder uiteraard Karst T. zelf te hebben gesproken. Het NIFP, heeft geen persoonlijkheidsstoornis kunnen vinden. Wel constateert het NIFP dat T. met name het laatste halfjaar van zijn leven kampte met problemen met onder meer „middelengebruik en stemming.”

„Onderzoek goed voor slachtoffers”

„Een vereenzaamde man”

Slachtoffers van de aanslag in Apeldoorn krijgen „meer grip en meer vat” op het drama, nu gepresenteerde rapporten meer licht werpen op de aanslag.

Dat zegt mr. dr. N. J. M. Kwakman, universitair docent strafrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. „De overheid is heel serieus bezig geweest om de onderste steen boven te krijgen. Dat waarderen de slachtoffers van de aanslag. Het is zeker voor hen zo onbevredigend dat de dader nauwelijks heeft kunnen spreken over de aanslag.

Slachtoffers zijn als het ware het vertrouwen in de maatschappij kwijtgeraakt door de daad van Karst T. Nu er meer helderheid is over wat er op Koninginnedag is gebeurd, krijgen mensen misschien dat vertrouwen weer wat terug.”

De door de recherche geopperde mogelijkheid dat Karst T. niet heeft geweten dat hij op het kruispunt bij De Naald op rijen publiek zou stuiten, noemt Kwakman „goed te verdedigen.” „Het blijft gissen. Misschien was hij helemaal buiten zinnen en heeft hij als het ware met oogkleppen op gereden.”

Zonder specifiek een oordeel over Karst T. te willen geven, stelt Kwakman dat in zijn algemeenheid gesproken labiele mensen zich kunnen vastbijten in waanideeën. „Iemand kan zich verloren voelen, niet gerespecteerd. Dat kan zo’n persoon pijn doen. Die kan als het ware met een daad een punt willen maken. Denk ook aan de schietpartijen op scholen.”

„Een vereenzaamde man die wellicht enige planning heeft gebruikt.”

Dat beeld van Karst T. rijst op bij prof. dr. B. C. M. Raes, bijzonder hoogleraar forensische psychiatrie aan de Rijksuniversiteit Groningen en de Vrije Universiteit.

Dat onderzoekers niet de kans hebben gekregen Karst T. zelf te bevragen, noemt Raes een heikel punt.

Algemeen gesproken kan depressie leiden tot suïcidepogingen en tot heel ernstige waanideeën. Die wanen kunnen optreden in een psychotische depressie. „Iemand denkt bijvoorbeeld dat zijn zaak ten gronde gaat, terwijl er geen reden is dat te denken. Een persoon kan denken: Ik ben schuldig aan de hongersnood in de wereld.”

Mensen die lijden aan een ernstige psychiatrische aandoening, hoeven niet per se op elk moment ontoerekeningsvatbaar te zijn, stelt Raes. „Tegen mijn studenten noem ik het voorbeeld van iemand die lijdt aan schizofrenie. Stel dat die door rood rijdt. Hij blijkt later in alle haast naar zijn vriendin te zijn gereden. De man kan gewoon zijn medicatie goed hebben ingenomen. Het is wat anders als de schizofrene man door rood rijdt omdat hij denkt dat de geheime dienst achter hem aan zit.”