De Amerikaanse presidentskandidaat Barack Obama ontvouwt vanavond in Berlijn zijn ideeën over samenwerking tussen de Verenigde Staten en Europa. Niet voor de Brandenburger Tor, zoals hij aanvankelijk wilde, maar onder de blikken van de Siegessäule, een oorlogsmonument met partijsymboliek.
Zevenhonderd extra politiemensen zijn opgetrommeld om de bezoekers te controleren. Hoeveel bewonderaars van Obama er zullen opdraven, weet niemand, maar de politie sluit niet uit dat het er veel meer zijn dan de voorzichtige schattingen van 10.000.
Obama’s optreden is in meerdere opzichten een bijzondere gebeurtenis. Zeer tot onvrede van Londen en Parijs houdt de Amerikaans senator niet daar, maar in Berlijn zijn enige publieke rede gedurende zijn buitenlandse reis door Europa. Weekblad Der Spiegel wist te melden dat Obama aan de relatie met Berlijn meer waarde hecht.
Dat kan niet de enige reden zijn. Berlijn is ook de stad van de gevleugelde woorden van Amerikaanse presidenten. Kennedy’s „Ich bin ein Berliner”, wat hij in 1963 voor het West-Berlijnse Raadhuis Schöneberg uitsprak, is cultureel erfgoed. De woorden van president Reagan in 1987 voor de toen nog ommuurde Brandenburger Tor: „Meneer Gorbatsjov, open deze poort”, zijn bijna even beroemd.
Aanvankelijk wilde Obama ook een publieke toespraak houden voor de Brandenburger Tor, hét symbool van de koude oorlog en de hereniging van Duitsland. „Eigenaardig”, vond bondskanselier Merkel dat. „Een Duitse politicus voert toch ook geen campagne op het Rode Plein”, aldus Merkel. Ondanks de toestemming van de Berlijnse burgermeester Wowereit, keek Obama toch maar uit naar een andere locatie.
Bij zijn zoektocht naar een geschikt alternatief lijkt Obama zich meer door de mediagenieke uitstraling dan door de symbolische waarde van de plek te hebben laten leiden. De ruim 66 meter hoge overwinningszuil, met bovenop de in brons gegoten Romeinse godin Victoria, is een oorlogsmonument van keizer Wilhelm I, ingewijd in 1873 en symbool van de toen net voltooide eenwording van Duitsland. Het monument, dat de oorlog wonderwel bijna ongeschonden overleefde, was zeer geliefd bij de nazi’s. Ze lieten het speciaal verplaatsen, weg van de voor hen onbelangrijke Rijksdag, de oorspronkelijke plek.
Maar de Siegessäule is de laatste jaren steeds meer een feestzuil geworden, door grote publieke evenementen die zich eromheen afspelen, zoals het popfeest Love Parade, de openbare uitzendingen tijdens de voetbalkampioenschappen en de jaarlijkse homo-optocht.
De gemiddelde Amerikaanse televisiekijker zal deze symboliek waarschijnlijk niet veel kunnen schelen. Hoogstens de Brandenburger Tor, die bij een goede cameravoering op de achtergrond nog net te zien moet zijn.
Merkel is niet van de partij. Na haar officiële treffen met Obama donderdagmorgen gaat ze met zomerreces. Als Obama spreekt, hoopt ze al in Bayreuth te zijn. „Maar misschien zet ik wel een televisie aan.”
